Πολλοί από εμάς σε κάποια φάση είχαμε κολλητούς που ήταν φοιτητές στη Ρώμη ή περάσαμε από τη Ρώμη σε ταξίδι (μέλιτος, με φίλες/ους, επαγγελματικό ή τουριστικό). Ακόμα κι αν δεν έχουμε πάει στην ίδια τη Ρώμη, την έχουμε δει σε ταινίες. Η Φοντάνα ντι Τρέβι και η Πιάτσα Ναβόνα, η Πιάτσα Ντι Σπάνια και το Κολοσσαίο μάς είναι γνωστά, όπως ο Αντριάνο Τσελεντάνο, ο Φελίνι, οι ιταλοί σκηνοθέτες που αποκλείεται να τους θυμηθώ μαζεμένους, η Ρίτα Παβόνε, ο Τσίτσο και ο Φράνκο, ο Φράνκο Νέρο και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι.
Όταν ακούμε «Ρώμη», μας έρχονται στο νου όλα αυτά, σερβιρισμένα με τραγανή πίτσα, αχνιστές μακαρονάδες, αρωματικούς εσπρέσο και πολύχρωμα τζελάτι. Οι φίλες μας αναστενάζουν («Ααααχ τα παπούτσια! Αααχ οι τσάντες!»). Οι κουλτουριάρες, επίσης φίλες, προτείνουν μουσεία, εκθέσεις και γκαλερί.
Θέλεις πέντε μήνες για να τα δεις όλα στη Ρώμη, οι πέντε μέρες δεν φτάνουν ούτε για πλάκα. Συμβιβάζεσαι: Θα δεις ό,τι προλάβεις, ό,τι αρπάξεις, και χωρίς να πιεστείς, γιατί δεν κάνει. Ευτυχώς η φίλη, η οποία ζει στη Ρώμη, την ξέρει απ' έξω και ανακατωτά, κι ευτυχώς έχω ξεμπερδέψει με τα βασικά – μουσεία, Βατικανό, στάνταρ βίλες. Οι «βίλες» είναι ολόκληρη ιστορία, μια και οι μεγάλες οικογένειες του 15ου, 16ου και 17ου αιώνα άφησαν πίσω τους μεγάλες εντυπωσιακές σπιτάρες γεμάτες έργα τέχνης, συχνά με ακόμα μεγαλύτερους κήπους – η Βίλα Ντόρια Παμφίλι, του 17ου αιώνα, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο πάρκο της πόλης, με δρομάκια, λίμνες, κρήνες, αγάλματα, δέντρα και πρασινάδες, κι ένα όμορφο καφέ στη μέση που σερβίρει ακόμα ομορφότερο φαγητό. Βρίσκεται στο Μοντεβέρντε, καμιά δεκαριά στάσεις με το τραμ 8 από τον σταθμό του Τραστέβερε. Απέκτησα εξπερτίζ στο τραμ 8, επειδή οι διαδρομές μου ήταν πάνω-κάτω στο «ιστορικό κέντρο», από τη μία πλατεία όπου έκανε τέρμα ως την άλλη, με διακόσιες πλατείες ενδιάμεσα, τη μία ομορφότερη από την άλλη.
Οι λόφοι της Ρώμης είναι αριστούργημα, ο αγαπημένος μου είναι ο Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι ως λόφος, με θέα όλη την πόλη. Άλλος ένας, ο Ντελ Μόντε Οππρο, βρίσκεται μπροστά στο Κολοσσαίο κι έχει ακόμα καλύτερη θέα.
Πήγαμε στο Παλάτζο Φαρνέζε, απέναντι από την Γκαλερία Κορσίνι, και στη Βίλα Φαρνεζίνα, όπου με πέντε ευρώ (εισιτήριο) χαζεύεις έργα του Ραφαήλ, του Σεμπαστιάνο Ντελ Πιόμπο κι άλλων μεγάλων καλλιτεχνών, και καταπληκτικά trompe l’ oeil, «μαγικές εικόνες» οι οποίες εικονίζουν παράθυρα ή κουρτίνες εκεί που είναι απλός τοίχος. Αν και κανένας τοίχος σε καμία Βίλα της Ρώμης δεν είναι «απλός τοίχος».
Στο Παλάτζο Φαρνέζε δούλευε ο Μιχαήλ Αγγελος, τον 16ο αιώνα – μάλιστα στην «Τόσκα» η ηρωίδα συναντάει τον Σκάρπια, τον διεφθαρμένο αρχηγό της αστυνομίας, σε ένα από τα σαλόνια του Παλάτζο Φαρνέζε. Στο οποίο Παλάτζο στεγάζεται σήμερα η Γαλλική Πρεσβεία και πριν οκτώ χρόνια είχαμε δει μια έκθεση έργων του Καραβάτζιο εδώ. Ή εκεί, μια και δεν είμαι πια εκεί.
Το Παλάτζο Μπαρμπερίνι βρίσκεται, πολύ βολικά, στην Πιάτσα (=πλατεία) Μπαρμπερίνι και είναι πα-νέ-μορ-φο, τι να λέμε, οι άνθρωποι κεντούσαν τον 16ο αιώνα, ειδικά στη Ρώμη, που συνέχισαν να κεντάνε για πολλούς αιώνες. Επιβλητικά κτίρια με εσωτερικές αυλές στολισμένες με μαρμάρινα αγάλματα, με σιντριβάνια και σκαλιστά κιγκλιδώματα – σπίτια επιφανών Εβραίων, σύμφωνα με τις μπρούντζινες πλάκες στις εισόδους. Διαβάζω τα ονόματα στις πλάκες και σοκάρομαι από τις ηλικίες: «Σάρα και Ματέο, χάθηκαν στο ‘Αουσβιτς, 25 και 27 ετών αντίστοιχα». Από τους 10.000 Εβραίους της Ιταλίας, οι 7.700 έχασαν τη ζωή τους στα Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι 2.000 ήταν από το Γκέτο της Ρώμης, και επέζησαν μόνον οι 102. Οι αναμνηστικές μπρούντζινες πλάκες, «Stolpersteine» ή «Stepping stones», γράφουν πότε γεννήθηκαν οι πρώην κάτοικοι του σπιτιού, πότε συνελήφθησαν, πότε πέθαναν και σε ποιο στρατόπεδο. Η Ρώμη (όπως καμία πόλη) δεν είναι μόνον αυτό που φαίνεται...
Αλλά είναι κούκλα, επιμένω. Το Βατικανό, το Μικρότερο Κράτος του Κόσμου, με χίλιους κατοίκους που όλοι ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με τη θρησκεία, είναι από μόνο του ένα μουσείο, πέρα από το εντυπωσιακό μουσείο του και το Φεστιβάλ Λιβανιστηρίου. Οι Ρωμαίοι κάνουν ουρές στο φαρμακείο του Βατικανού, επειδή (1) περνάνε φοβερή Κρίση, τύφλα να έχει η δικιά μας, και (2) τα φάρμακα στο Βατικανό είναι αφορολόγητα, άρα οικονομικά.
Οι εκκλησίες, ναοί, καθεδρικοί και δεν συμμαζεύεται, είναι ατελείωτοι σε όλη τη Ρώμη, και ζωγραφισμένοι μέχρι την τελευταία πρόκα. Η οποία δεν είναι απλή πρόκα, αλλά χρυσοκέντητη, σκαλιστή και στολισμένη με ψιλό πινελάκι.
Μπορείς να περπατάς για ώρες στη Ρώμη, και χειμωνιάτικα, εκτός σεζόν, με λίγους μόνο τουρίστες, αυτό ακριβώς κάνεις. Ο συγγραφέας Χρήστος Τερζίδης μου πρότεινε δύο τέλεια εστιατόρια, με απογειωτικό πλην όμως απλό φαγητό – αλλά το αγαπημένο μου είναι οι «πίτσες με το δάχτυλο» που τις βρίσκεις σε κάθε γωνία. Στην Ελλάδα τις λέμε «με το μέτρο» και δεν έχουν καμία σχέση με τις ρωμαϊκές πίτσες, οι οποίες εκτός από θεο-τράγανες, είναι και πεντανόστιμες, ακόμα και οι βετζετέριαν, αν έχεις το Θεό σου. Δεν φαντάζεται κανείς πόσο ομορφαίνει το κολοκυθάκι όταν κολυμπάει στο πέστο...
Τέλος πάντων, είναι καλή εποχή να πάτε στη Ρώμη αν έχετε εκεί μια κολλητή να σας φιλοξενήσει – αν σας μαγειρεύει κι από πάνω, ακόμα καλύτερα. Το κρύο είναι φαρμακερό, όλα τα μαγαζιά έχουνε σόμπες-μανιτάρια έξω, στον υπερσιβηρικό, για τους καπνιστές. Οι πλατείες είναι γεμάτες σκουπιδαριό, ακόμα και δίπλα στα μνημεία, στην Πιατσα Αρτζεντίνα, στη Φοντάνα ντι Τρέβι, παντού. Οι ντόπιοι οργανώνονται, πολύ χαλαρά όμως, στο «Roma fa Schifo» (αηδιαστική Ρώμη) παλεύοντας με μια περίεργη κατάσταση: Η χωματερή όπου κατέληγαν τα σκουπίδια της Ρώμης έχει κλείσει εδώ και χρόνια, κανένας δεν ξέρει τι να τα κάνει, τόσα σκουπίδια, με αποτέλεσμα να ξεμένουν στους δρόμους. Το πιο περίεργο είναι οι γλάροι, ξαφνικά, που κατεβαίνουν στις πλατείες και σκαλίζουν τα σκουπίδια.
Ο Τίβερης με τις υπέροχες, χιλιοσκαλιστές γέφυρες, κυλάει αργά ανάμεσα στα δύο μισά της πόλης. Χαζεύω το όμορφο νησάκι Τιμπερίνα, μια αναποδογυρισμένη βάρκα στην άκρη του ποταμού, καλοθρεμμένους γλάρους, άστεγους που κοιμούνται κάτω από τα γεφύρια. Η μισή πόλη ανασαίνει στην Αναγέννηση κι η άλλη μισή βογγάει κάτω από το σκουπίδι.
Αλλά είναι κούκλα, και συνηθίζεις ύστερα από λίγο να μην κοιτάς χαμηλά όταν είσαι στη Ρώμη – λίγο αν σηκώσεις το βλέμμα, βλέπεις μία από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου, με τα ωραιότερα κτίρια, και τα πιο Αναγεννησιακά χρώματα, με φόντο έναν κρύο, γαλάζιο ουρανό γεμάτο πίτσες...
16°
