Η Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία: Όλα τα μέτρα για το κλίμα

Ο νόμος για το κλίμα αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, του οδικού χάρτη της ΕΕ προς την κλιματική ουδετερότητα. Για να επιτύχει τον κλιματικό στόχο της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταλήξει σε μια φιλόδοξη δέσμη νομοθεσίας γνωστή ως Fit for 55, με ορίζοντα το 2030. Περιλαμβάνει πολλούς αλληλένδετους, αναθεωρημένους νόμους, καθώς και νέες θεσμικές προτάσεις για το κλίμα και την ενέργεια.

Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Ευρωπαϊκό Νόμο για το Κλίμα, ο οποίος αυξάνει τον στόχο της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 55% έως το 2030 (από το σημερινό 40%) και καθιστά την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 νομικά δεσμευτική.

Το βίντεο του Ευρωκοινοβουλίου εξηγεί τι περιλαμβάνει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

Ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών για τη βιομηχανία

Το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS) της ΕΕ στοχεύει στη μείωση των εκπομπών άνθρακα της βιομηχανίας, υποχρεώνοντας τις εταιρείες να διαθέτουν άδεια για κάθε τόνο CO₂ που εκπέμπουν. Οι εταιρείες πρέπει να  αγοράσουν αυτές τις άδειες (δικαιώματα) μέσω δημοπρασιών. Υπάρχουν επίσης ορισμένα κίνητρα για την τόνωση της καινοτομίας στον τομέα.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών είναι η πρώτη μεγάλη αγορά άνθρακα στον κόσμο και παραμένει η μεγαλύτερη. Ρυθμίζει περίπου το 40% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ και καλύπτει περίπου 10.000 σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και εργοστάσια παραγωγής. Για την ευθυγράμμιση του ΕΤS με τους στόχους μείωσης των εκπομπών της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, το Κοινοβούλιο ενέκρινε την ενημέρωση του συστήματος τον Απρίλιο του 2023. Οι μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνουν την περαιτέρω μείωση των εκπομπών σε τομείς που καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών σε 62% έως το 2030, σε σχέση με τα επίπεδα του 2005.

Μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές στην Ευρώπη

Η πολιτική αεροπορία αντιπροσωπεύει το 13,4% των συνολικών εκπομπών CO₂ από τις μεταφορές της ΕΕ. Τον Απρίλιο του 2023, το Κοινοβούλιο υποστήριξε την αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών για τις αερομεταφορές που θα ισχύει για όλες τις πτήσεις οι οποίες  αναχωρούν από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο – ο οποίος αποτελείται από την ΕΕ συν την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία. Όσοι αναχωρούν και προσγειώνονται εκτός της περιοχής καλύπτονται επί του παρόντος από το εθελοντικό πρόγραμμα αντιστάθμισης και μείωσης άνθρακα για τη διεθνή αεροπλοϊα (CORSIA).

Η ΕΕ θέλει επίσης να καταργήσει σταδιακά τις δωρεάν χορηγήσεις για τις αερομεταφορές έως το 2026 και να προωθήσει τη χρήση βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων.

Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφώνησαν ότι το χρησιμοποιημένο μαγειρικό λάδι, το συνθετικό καύσιμο ή ακόμη και το υδρογόνο θα πρέπει σταδιακά να γίνουν ο κανόνας για τα αεροπορικά καύσιμα. Επομένως,  οι προμηθευτές πρέπει να αρχίσουν να παρέχουν βιώσιμα καύσιμα από το 2025, φτάνοντας το 70% του συνόλου των αεροπορικών καυσίμων στα αεροδρόμια της ΕΕ έως το 2050.

Οι θαλάσσιες μεταφορές θα ενταχθούν επίσης στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Οι ευρωβουλευτές θέλουν ο ναυτιλιακός τομέας να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τα πλοία κατά 2% από το 2025, 14,5% από το 2035 και κατά 80% από το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2020. Οι περικοπές θα πρέπει να ισχύουν για πλοία με ολική χωρητικότητα 5.000 τόνων, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 90% των εκπομπών CO₂.

Εκπομπές οδικών ρύπων από αυτοκίνητα

Τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά παράγουν το 15% των εκπομπών CO₂ της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο υποστήριξε την πρόταση της Επιτροπής για μηδενικές εκπομπές CO₂ για αυτοκίνητα και φορτηγά έως το 2035. με ενδιάμεσους στόχους μείωσης των εκπομπών για το 2030 σε 55% για τα αυτοκίνητα και 50% για τα φορτηγά. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, όλα τα νέα αυτοκίνητα που θα κυκλοφορήσουν στην αγορά της ΕΕ από το 2035 θα πρέπει να έχουν μηδενικές εκπομπές CO₂. Αυτοί οι κανόνες δεν επηρεάζουν τα υπάρχοντα αυτοκίνητα.

Η μετάβαση σε οχήματα μηδενικών εκπομπών πρέπει να συμβαδίζει με μια ολοκληρωμένη υποδομή για βιώσιμα καύσιμα. Οι ευρωβουλευτές προτείνουν χώρους ηλεκτρικής φόρτισης για αυτοκίνητα τουλάχιστον έναν κάθε 60 χιλιόμετρα κατά μήκος των κύριων δρόμων της ΕΕ έως το 2026, και σταθμούς ανεφοδιασμού υδρογόνου κάθε 100 χιλιόμετρα έως το 2028.

Μείωση των εκπομπών από τον ενεργειακό τομέα

Η καύση ορυκτών πόρων ευθύνεται για περισσότερα από τα τρία τέταρτα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η ανάπτυξη καθαρότερων πηγών ενέργειας είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ και τη μείωση της εξάρτησής της από εισαγωγές από χώρες εκτός ΕΕ.

Για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας, τον Σεπτέμβριο του 2022 το Κοινοβούλιο υποστήριξε τους στόχους για μείωση τουλάχιστον 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας έως το 2030 (όπως η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τα νοικοκυριά) και 42,5% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας (συνολική ζήτηση ενέργειας σε μια χώρα, π.χ. ως καύσιμο που καίγεται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας).

Τον Μάρτιο του 2023, οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου συμφώνησαν σε νέους κανόνες για την τόνωση της εξοικονόμησης ενέργειας. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει συλλογικά να εξασφαλίσουν μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά τουλάχιστον 11,7%  έως το 2030 (σε σύγκριση με το 2020). Θα πρέπει επίσης να υπάρξει ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας 1,5% (κατά μέσο όρο) από τις χώρες μέχρι το τέλος του 2025. Το Κοινοβούλιο αναμένεται να εγκρίνει αυτήν τη συμφωνία μέχρι αυτό το καλοκαίρι πριν από το Συμβούλιο. Στη συνέχεια, η νομοθεσία μπορεί να τεθεί σε ισχύ.

Σήμερα η θέρμανση και η ψύξη των κτιρίων αντιπροσωπεύει το 40% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται στην ΕΕ. Το Κοινοβούλιο επεξεργάζεται κανόνες για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων με στόχο την επίτευξη του κτιριακού αποθέματος μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Οι κανόνες, στρατηγικές ανακαίνισης και εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών σε νέα κτίρια.

Με βασικό εργαλείο την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το Ευρωκοινοβούλιο διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση μια βιώσιμης οικονομίας του αύριο.

Αύξηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Η ανάπτυξη καθαρών πηγών ενέργειας ως εναλλακτικών στα ορυκτά καύσιμα θα βοηθήσει επίσης την ΕΕ να μειώσει τις εκπομπές. Επί του παρόντος, περισσότερο από το 20% της ενέργειας που καταναλώνεται στην ΕΕ προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.

Τον Δεκέμβριο του 2022, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν να εκδίδονται ταχύτερα οι άδειες για μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ηλιακών συλλεκτών και των ανεμογεννητριών.

Οι ευρωβουλευτές εξετάζουν επίσης την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών με μετατροπή σε υδρογόνο και των υπεράκτιων αιολικών πάρκων. Η χρηματοδότηση της ΕΕ για έργα υποδομής φυσικού αερίου καταργείται σταδιακά και τα χρήματα ανακατευθύνονται σε υποδομές υδρογόνου και υπεράκτιων πηγών ενέργειας.

Τον Μάρτιο του 2023, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία για την ενίσχυση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σύμφωνα με την Πράσινη Συμφωνία και υποστηρίζουν τις προσπάθειες για μείωση της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Συμφώνησαν να αυξήσουν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ στο 42,5% έως το 2030.

Τιμολόγηση άνθρακα σε εισαγόμενα προϊόντα

Ένας μηχανισμός προσαρμογής του εμπορίου δια των συνόρων θα ενθάρρυνε τις εταιρείες εντός και εκτός της ΕΕ να απελευθερωθούν από τον άνθρακα, επιβάλλοντας πρόσθετο τέλος στις εισαγωγές ορισμένων αγαθών, εάν προέρχονται από χώρες με λιγότερο φιλόδοξη νομοθεσία για το κλίμα. Σκοπός είναι να αποφευχθεί η «διαρροή άνθρακα», όταν οι βιομηχανίες μεταφέρουν την παραγωγή σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς κανόνες για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Το μέτρο θα καλύπτει προϊόντα από βιομηχανίες έντασης ενέργειας όπως σίδηρο, χάλυβα, τσιμέντο, αλουμίνιο, λιπάσματα και υδρογόνο (από υδρογονάνθρακες). Συναφώς, οι εισαγωγείς θα πρέπει να καλύψουν οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ της τιμής του άνθρακα που καταβάλλεται στη χώρα παραγωγής και της τιμής των δικαιωμάτων άνθρακα στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ.

Η «προσαρμογή των συνόρων άνθρακα» θα διαρκέσει από το 2026 έως το 2034. Θα καταργηθεί σταδιακά όσο γρήγορα και τα δωρεάν δικαιώματα στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε αυτούς τους κανόνες τον Απρίλιο του 2023.

Αντιμετώπιση των εκπομπών άνθρακα από άλλους τομείς

Τομείς που δεν καλύπτονται από το τρέχον σύστημα εμπορίας εκπομπών – όπως οι μεταφορές, η γεωργία, τα κτίρια και η διαχείριση απορριμμάτων – εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% των συνολικών εκπομπών της ΕΕ . Η Επιτροπή πρότεινε να μειωθούν οι εκπομπές από αυτούς τους τομείς αυτούς κατά 40% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005.

Αυτό θα γίνει μέσω συμφωνημένων εθνικών στόχων εκπομπών στον κανονισμό που διέπει τον καταμερισμού της προσπάθειας. Οι εθνικοί στόχοι εκπομπών υπολογίζονται με βάση το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν των χωρών. Θα παρέχεται στήριξη στις χώρες της ΕΕ με χαμηλότερο εισόδημα. Τον Μάρτιο του 2023, το Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της ανύψωση  του πήχη για τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου έως το 2030 από 30% σε 40% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Χρήση δασών για τη δέσμευση των εκπομπών

Τα δάση είναι φυσικές καταβόθρες άνθρακα, που σημαίνει ότι απορροφούν περισσότερο άνθρακα από την ατμόσφαιρα από ό,τι απελευθερώνουν. Τα δάση της ΕΕ απορροφούν το ισοδύναμο σχεδόν του 7% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ κάθε χρόνο. Η ΕΕ θέλει να χρησιμοποιήσει αυτή τη δύναμη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Για το λόγο αυτό τον Μάρτιο του 2023, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν νέους κανόνες που διέπουν τον τομέα των χρήσεων γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοκομίας αναγνωρίζοντας ότι η αποδάσωση και η υποβάθμιση των δασών έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, αλλά και στα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη και την ασφάλεια. Τον Απρίλιο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες που υποχρεώνουν τις εταιρείες να πιστοποιούν ότι τα προϊόντα που πωλούνται στην ευρωπαϊκή αγορά δεν έχουν συμβάλει στην αποψίλωση ή την υποβάθμιση των δασών πουθενά στον κόσμο.

Μείωση των αερίων του θερμοκηπίου εκτός του CO₂

Για τον μετριασμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η ΕΕ καταβάλλει επίσης προσπάθειες για τη ρύθμιση άλλων αερίων του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο, τα φθοριούχα αέρια και οι ουσίες που καταστρέφουν το όζον. Αν και υπάρχουν σε μικρότερους όγκους από το CO2 στην ατμόσφαιρα, μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην υπερθέρμανση. Άλλωστε καλύπτονται και από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Δείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο www.clima21.gr