Πόσο καθαρή πόλη είναι η Αθήνα;

Καθημερινές πλύσεις, βραδινές επιχειρήσεις, push notifications, παρεμβάσεις σε προπολεμικές προσόψεις, κάδοι που αναδύονται, τουρίστες και AirBnB: Πίσω από το παράπονο ότι «η Αθήνα είναι βρώμικη», ξεδιπλώνεται ένας σύνθετος μηχανισμός ανθρώπων, εργαλείων και αποφάσεων που δίνουν κάθε μέρα μάχη με τα σκουπίδια.

Αν ρωτήσεις στον δρόμο ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Αθήνας, η απάντηση έρχεται σχεδόν αυτόματα: η καθαριότητα. Λες και είναι εγγεγραμμένη στη συλλογική συνείδηση της πόλης. Με αυτή τη σκέψη κατά νου, κίνησα να βρω την αντιδήμαρχο Αθηναίων, αρμόδια για την καθαριότητα, Ρωξάνη Μπέη, θέτοντας μία ερώτηση: «Πόσο βρώμικη πόλη είναι η Αθήνα;».

Αντί μίας απλής συνέντευξης, η κ. Μπέη αντιπρότεινε να εξετάσουμε όλο το πλέγμα της καθαριότητας επί του πεδίου – από τις ειδικές δράσεις, μέχρι τις ενημερώσεις των πολιτών για το πώς και το πότε να βγάζουν τα σκουπίδια τους. Από τη δυσκολία να καθαρίσεις τα φθαρμένα πεζοδρόμια, μέχρι τους βυθιζόμενους κάδους και τα απορρίμματα των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης.

Για αρχή, ορισμένα στατιστικά που μιλάμε από μόνα τους: Ο όγκος των απορριμμάτων στην Αθήνα κατέγραψε αύξηση 12% το 2024 σε σύγκριση με το 2023, ενώ σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα η αύξηση φτάνει το 24%. Η ανοδική τάση συνεχίζεται και το 2025, με το πρώτο πεντάμηνο να παρουσιάζει επιπλέον άνοδο 11% σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.

Κοντολογίς, η Αθήνα παράγει πολλαπλάσιες ποσότητες απορριμμάτων λόγω τουρισμού και αναδιαμόρφωσης των δράσεων στο κέντρο της πόλης – άρα η πρόκληση είναι μεγάλη και αποστολή δύσκολη.

Οι ειδικές δράσεις

Πλατεία Κάνιγγος, πρωί Παρασκευής. Το ειδικό συνεργείο καθαριότητας του Δήμου Αθηναίων έχει πιάσει δουλειά από νωρίς. Πλυστικά, σάρωθρα, υδροσάρωση και βάψιμο αστικού εξοπλισμού. «Δεν είναι ότι σταματάει το κανονικό πρόγραμμα. Όλα συνεχίζουν: καθαρίζονται δρόμοι, αδειάζουν κάδοι, το καθημερινό πρόγραμμα προχωρά. Παράλληλα όμως οργανώνουμε και αυτές τις ενισχυμένες δράσεις, όπως η σημερινή», λένε άνθρωποι της υπηρεσίας.

Στο σημείο με περιμένει η αντιδήμαρχος, Ρωξάνη Μπέη. Μαζί της, μία σειρά από ανθρώπους του δήμου, που επιτηρούν και οργανώνουν τις δράσεις καθαρισμού του δήμου Αθηναίων. Οι ειδικές δράσεις πραγματοποιούνται σε καθημερινή βάση – η επιλογή των σημείων γίνεται με βάση «καταγγελίες, επιτόπια καταγραφή, επερχόμενες εκδηλώσεις ή ιδιαίτερα επιβαρυμένες περιοχές». Το πρόγραμμα καταρτίζεται μηνιαία, αλλά αναπροσαρμόζεται κάθε εβδομάδα. «Στα Σεπόλια, για παράδειγμα, γύρω από το μετρό υπάρχει διαρκής επιβάρυνση. Πολλοί περνούν, αφήνουν, λερώνουν. Δεν γίνεται να τα αφήσουμε».

Την αμέσως προηγούμενη ημέρα το συνεργείο κατέβηκε την Πανεπιστημίου: «Ξεκινήσαμε από το Σύνταγμα, καταλήξαμε στην Ομόνοια. Βάψαμε καλάθια, κολόνες, καφάο. Ρωτάω για κάποιες πολύ ψηλές κολώνες - τι κάνουν σε αυτή την περίπτωση: «Μόνο μέχρι 2 μέτρα φτάνουμε – από κει πάνω αναλαμβάνει ο ηλεκτροφωτισμός με καλαθοφόρο. Εμείς καθαρίζουμε, βάφουμε, απομακρύνουμε αφίσες και αυτοκόλλητα». Σε πολλά σημεία γίνεται χρήση πιεστικού μηχανήματος για να καθαριστεί η επιφάνεια.

Η δουλειά δεν είναι απλή. «Όταν καταγράφουμε πρόβλημα σε ένα άγαλμα ή μια πρόσοψη, πρέπει να έρθει μαζί το Σχέδιο Πόλης ή και η υπηρεσία Νεότερων Μνημείων – ακόμα και ένα κτίριο δίπλα σε εκκλησία μπορεί να θεωρείται μνημείο». Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται ειδική άδεια. «Δεν μπορούμε να αγγίξουμε τίποτα, ούτε να παρέμβουμε αν δεν υπάρχει επίσημο αίτημα. Τώρα με τις προπολεμικές προσόψεις και τα συνθήματα, παίρνουμε αιτήματα και προσπαθούμε να δώσουμε προτεραιότητα σε ό,τι είναι προσβλητικό ή ρατσιστικό», τονίζει η κ. Μπέη.

Κάθε εβδομάδα πραγματοποιούνται πέντε τέτοιες δράσεις σε καθημερινή βάση, και μία κυριακάτικη – «η μεγάλη». Όπως εξηγούν, η «μεγάλη» πιάνει «ένα τομέα ολόκληρο από ένα διαμέρισμα», χωρίς όμως να σταματά η υπόλοιπη ροή: «Στερούμε προσωπικό μόνο από ένα κομμάτι, όχι από όλα». Το μέγεθος κάθε τομέα ποικίλει, αλλά ενδεικτικά περιλαμβάνει περιοχές όπως «το κομμάτι της Λαμπρινής μέχρι Ριζούπολη ή ολόκληρος ο Άγιος Νικόλαος». «Οι τελευταίες κυριακάτικες έγιναν στο εμπορικό τρίγωνο, στο Γουδή, στους Αμπελόκηπους, στην Εξάρχεια, στον Βοτανικό. Η επόμενη θα γίνει στο κάτω κομμάτι της Αχαρνών, μεταξύ έκτου και πέμπτου διαμερίσματος – ένα πολύ επιβαρυμένο σημείο», εξηγούν. Σε αρκετές περιπτώσεις οι δράσεις συνδυάζονται: «Κάποιες φορές πιάνουμε μισό τομέα στο ένα διαμέρισμα και μισό στο άλλο, για να αντιμετωπίσουμε το φορτίο».

Καθαρισμοί με βούρτσα και πίεση

«Αυτό έχει πλυθεί τώρα», λέει η Ρωξάνη Μπέη δείχνοντας ένα σημείο του δρόμου στη Χαριλάου Τρικούπη, «αλλά ήδη έχει ξαναγίνει χάλια». Στο σημείο «έχει πιάσει γάνα» και, όπως εξηγεί, «αυτή θέλει ειδικό τρίψιμο με βούρτσα».

Η δουλειά αυτή δεν μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. «Θα φέρουμε ειδικό μηχάνημα. Για να γίνει ειδικό τρίψιμο με βούρτσα τέτοια ώρα υπάρχει ο κίνδυνος να γλιστρήσει κάποιος και να πέσει». Η δουλειά αυτή ξεκινά «μετά τις 10 το βράδυ», όταν μπορεί να κλείσει πιο εύκολα ένα σημείο και να δουλέψει το συνεργείο με ασφάλεια.
«Όλα τα πλυσίματα με βούρτσα γίνονται βραδινές ώρες γιατί την ημέρα είναι αδύνατη η χρησιμοποίησή της», επισημαίνει. «Το πλυστικό θα κάνει δουλειά με την πίεση. Αλλά εδώ πέρα αυτά τα κομμάτια δεν καθαρίζουν εύκολα». Χρησιμοποιείται και «ειδικό απορρυπαντικό υγρό με μία αποτελεσματικότητα», που όμως «δεν λειτουργεί σε όλα τα σημεία. Είναι ανάλογα τι επιβάρυνση έχει».

Η υπηρεσία εξετάζει και τα μηχανήματα που είχαν αποσυρθεί στην προηγούμενη θητεία, τα οποία «έχουν πολύ μεγάλη πίεση και πολύ ζεστό νερό», αλλά είναι «μεγάλα, δεν μπαίνουν παντού» και «δεν είναι εύκολο να έρθουν να επέμβουν κάπου με κίνηση μέσα στη μέρα».

Όπως εξηγεί, γίνεται προσπάθεια για «συνδυαστικές κινήσεις για σημεία τα οποία δεν βγαίνουν με το κανονικό πιεστικό». «Είναι κάτι που προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε και δεν γίνεται εύκολα κατανοητό», λέει. «Γιατί μπορεί κάπου να έχεις πλύνει και να σου πει ο άλλος: “εδώ είναι βρώμικο”».

Η υπηρεσία ακολουθεί συγκεκριμένο καθημερινό πρόγραμμα. Υπάρχουν σημεία που πλένονται κάθε μέρα, όπως «το Δημαρχείο, οι είσοδοι νοσοκομείων». Επίσης, πλένονται καθημερινά οι χώροι γύρω από τους «βυθιζόμενους» κάδους. «Είναι κάποια σημεία, όπως για παράδειγμα στην περιοχή της Ομόνοιας, τα καλαθάκια ή τα σημεία αποκομιδής – αυτά πηγαίνουμε κάθε μέρα και τα πλένουμε». Παράλληλα, «δίνουμε βάση στις καταγγελίες που φτάνουν κάθε μέρα στο γραφείο» και οι οποίες διεκπεραιώνονται ανάλογα.

Ιδιαίτερη μέριμνα υπάρχει και για τις πιο δύσκολες περιοχές. «Πάμε κομμάτι-κομμάτι κυρίως το βράδυ γιατί είναι δρόμοι με πολλή κίνηση», λέει η αντιδήμαρχος, αναφερόμενη στους «μεγάλους δρόμους των Εξαρχείων που πιάνουν από το κέντρο κάτω και φτάνουμε μέχρι την Αλεξάνδρας».

Οι βραδινές παρεμβάσεις συνεχίζονται και τις Κυριακές και τις αργίες στα Εξάρχεια, ενώ ανάλογες βραδινές παρεμβάσεις γίνονται στο «κέντρο και στην Πλάκα», περιοχές που, όπως τονίζεται, «πλένονται μόνο βράδυ».

Αποκομιδή με push notification

Την ίδια στιγμή, στο Κολωνάκι γίνονται ενημερώσεις επιχειρηματιών για τη νέα εφαρμογή του Δήμου σχετικά με την αποκομιδή. «Έχουμε ήδη ξεκινήσει πιλοτικά στα Εξάρχεια, που τελειώσαμε ήδη τις ενημερώσεις και έχουμε αρχίσει να έχουμε τις πρώτες εγγραφές». Η εφαρμογή αφορά όλες τις επιχειρήσεις — εστίασης, μίνι μάρκετ, καταστήματα με μεγάλο όγκο απορριμμάτων.

«Η λογική είναι να τους δώσουμε ένα εργαλείο για να τηρήσουν τα ωράρια αποκομιδής», σημειώνει η Μπέη. «Εγγράφονται στην εφαρμογή με το ΑΦΜ και τη διεύθυνσή τους, η οποία είναι πολύ σημαντική γιατί τους αντιστοιχεί στους πιο κοντινούς τους κάδους, που είναι χαρτογραφημένοι». Όταν το απορριμματοφόρο πλησιάζει, λαμβάνουν μήνυμα: «Σε 30 λεπτά είναι στους κάδους σας το απορριμματοφόρο, παρακαλούμε βγάλτε τώρα τα απορρίμματά σας. Καλημέρα». Με αυτόν τον τρόπο, «πετυχαίνουμε να μην έχουμε όλη την ημέρα εξαγωγή απορριμμάτων, με ό,τι αυτό σημαίνει για την επιβάρυνση των κάδων και την υπερχείλιση». Επιπλέον, περιορίζονται τα περιστατικά όπου «κάποιος δεν τα πάει 50 μέτρα πιο πέρα και τα αφήνει απ’ έξω».

Η εφαρμογή δεν μπορεί να αποτρέψει το φαινόμενο της αποκομιδής στο κλείσιμο των καταστημάτων, όμως, όπως λέει η ίδια, «αν μπούμε σε μια λογική οργάνωσης, τα απορρίμματα που μένουν στο κλείσιμο ενός μαγαζιού είναι πολύ λιγότερα».

Το σχέδιο περιλαμβάνει επέκταση και σε άλλες περιοχές. «Θα πάμε Πλάκα, Κουκάκι και μετά στο δεύτερο δημοτικό διαμέρισμα — Παγκράτι, Μετς, Νέος Κόσμος». Εκεί, οι αποκομιδές γίνονται από το πρωί μέχρι το βράδυ και όχι τη νύχτα, άρα έχει νόημα το real-time μήνυμα. «Δεν μπορείς να στείλεις στον άλλον notification ότι στις 3 ή στις 4 τη νύχτα περνάμε».

Τα πρώτα μηνύματα της εφαρμογής φτάνουν ήδη σε επιχειρήσεις των Εξαρχείων. Η στόχευση είναι σαφής: «να μπει μια τάξη».

Πρόστιμα

«Εμείς δεν είμαστε εδώ για να κόβουμε πρόστιμα. Δεν είναι αυτή η δουλειά μας», λέει η Ρωξάνη Μπέη, όμως, όταν η παραβατικότητα γίνεται συστηματική, η υπηρεσία δεν έχει άλλη επιλογή. «Οι έλεγχοι γίνονται κυρίως σε επαγγελματίες. Τους ενημερώνουμε, τους προειδοποιούμε και, αν χρειαστεί, επιβάλλουμε το πρόστιμο. Δεν πάμε με το πρόστιμο ως σκοπό».

Ο Δήμος Αθηναίων έχει επιλέξει να δώσει βάρος στην ενημέρωση. «Μέσα από την καθημερινή παρουσία μας στην πόλη, μιλάμε με τον κόσμο. Δεν λειτουργούμε σαν κατασταλτικός μηχανισμός. Λειτουργούμε ως παρουσία που επαναφέρει την έννοια του κανόνα». Η ίδια περιγράφει περιστατικά όπου υπάλληλοι ενημερώνουν για τα βασικά: «Ότι τα απορρίμματα βγαίνουν συγκεκριμένες ώρες, ότι δεν αφήνουμε σακούλες έξω από τον κάδο, ότι δεν πετάμε κλαδιά ή μπάζα χωρίς να έχει προηγηθεί συνεννόηση».

Στο Κολωνάκι, έξω από τον Ευαγγελισμό, συναντάμε έναν επόπτη καθαριότητας - εξηγεί ότι η δουλειά του δεν είναι μόνο να ελέγχει αλλά και να εξηγεί: «Τους λέμε, για παράδειγμα, ότι πρέπει να δένουν καλά τις σακούλες, να τις βάζουν μέσα στον κάδο. Αν δεν αλλάξει η συμπεριφορά, τότε περνάμε και στο επόμενο στάδιο».

Η επιβολή προστίμων δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο. «Αν κάποιος επιμένει να βγάζει τα σκουπίδια του στις 11 το πρωί, ενώ του έχουμε εξηγήσει ότι η αποκομιδή γίνεται το βράδυ, τότε το πρόστιμο είναι αναγκαίο. Δεν γίνεται αλλιώς». Η υπηρεσία αξιοποιεί κάθε δυνατότητα επιτόπιας παρέμβασης. «Το συνεργείο καθαρίζει και ταυτόχρονα ενημερώνει. Ο επόπτης περνάει, βλέπει, κάνει σύσταση. Είναι μια δουλειά διαρκής», λέει και τονίζει: «Όλα βασίζονται στη σχέση εμπιστοσύνης. Δεν μπορείς να πείσεις τον πολίτη αν δεν έχεις παρουσία και σταθερότητα».

Ο ίδιος εξηγεί πώς λειτουργεί αυτό στην πράξη: «Βλέπουμε ποιος πετάει μπάζα. Δεν πάμε να του κόψουμε αμέσως πρόστιμο. Του λέμε τι πρέπει να κάνει. Αν το ξανακάνει, τότε προχωράμε. Αλλά του έχουμε δώσει το περιθώριο». Η γραμμή είναι καθαρή: ενημέρωση πρώτα, πρόστιμο μετά. Όχι για να τιμωρηθεί ο πολίτης, αλλά για να τηρηθεί ο κανόνας που αφορά όλους». Κι όπως λέει η αντιδήμαρχος: «Η καθαριότητα δεν είναι ζήτημα ποινής, είναι ζήτημα συμβίωσης. Και γι’ αυτό χτίζουμε σχέση – μέρα με τη μέρα, τετράγωνο το τετράγωνο».

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ρωξάνη Μπέη: Κοιμάμαι και ξυπνάω με άγχος για το αν είναι οι κάδοι στη θέση τους

Η Αθήνα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Ευρώπης και αυτή η συνθήκη φέρνει μαζί της μια πίεση στην καθημερινή διαχείριση του αστικού χώρου που δύσκολα γίνεται αντιληπτή συνολικά. «Η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή σε όλη την Ευρώπη είναι η Κυψέλη», τονίζει η Ρωξάνη Μπέη. «Και μιλάμε για μια πόλη με υπερσυγκέντρωση χρήσεων – εστίαση, ξενοδοχεία, τουρισμός. Όλα αυτά σημαίνουν περισσότερα απορρίμματα, μεγαλύτερη επιβάρυνση».

Η ίδια, αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης εδώ και ενάμιση χρόνο, μιλά για τις ανοιχτές πληγές, αλλά και τις καθημερινές προσπάθειες. Σημειώνει ότι «η Αθήνα έχει από τις μικρότερες αναλογίες καθαριστών ανά κάτοικο», και εξηγεί πως «οι Δήμοι είναι υποστελεχωμένοι εδώ και χρόνια, με πολλές προσλήψεις να είναι “παγωμένες” ή εξαρτημένες από δικαστικές αποφάσεις». Το πρόβλημα είναι οξύ: «Με βάση τα οργανικά κενά, μας λείπουν τουλάχιστον 500 άτομα. Παλιά η καθαριότητα στην Αθήνα είχε περίπου 5.000 εργαζόμενους. Σήμερα είμαστε στους 2.000 και κάτι».

Παρότι η κατάσταση είναι δύσκολη, η διοίκηση προσπαθεί να ανταποκριθεί. «Προσπαθούμε να αυξήσουμε τα πλυσίματα, τις αποκομιδές, να ανεβάσουμε την παραγωγικότητα. Κάνουμε περίπου 1.000 πλυσίματα τον μήνα ανά διαμέρισμα».

Η πίεση αυξάνεται το καλοκαίρι. «Από Σύνταγμα μέχρι Αθηνάς, σε περίπου 20 δρόμους, συλλέγουμε ως και 65 τόνους απορριμμάτων ημερησίως. Όλη η πόλη του Αιγάλεω έχει 55 τόνους».

Παράλληλα, επισημαίνει πως η εικόνα της βρωμιάς δεν είναι μόνο θέμα απορριμμάτων, αλλά και δομικών προβλημάτων: «Η ρυμοτομία της πόλης, τα στενά πεζοδρόμια, οι παλιές υποδομές – όλα αυτά καθιστούν το έργο μας πιο δύσκολο». Με άλλα λόγια, τι φαίνεται: το αθηναϊκό χάος, που οι περισσότεροι το συμπυκνώνουν σε ζήτημα καθαριότητας. Η αντιδήμαρχος δεν κρύβει ότι τα παράπονα των πολιτών καταλήγουν συχνά σε εκείνη. «Οι πολίτες καταγγέλλουν ότι η πόλη “είναι βρώμικη”. Αλλά πολύ συχνά δεν είναι βρώμικη επειδή δεν έχει καθαριστεί. Έχει παλιά πεζοδρόμια, έχουν φθαρθεί. Ή υπάρχει πρόβλημα με τα φρεάτια. Και όλα αυτά καταλήγουν στην καθαριότητα». Όμως, υπογραμμίζει, οι δημότες αναγνωρίζουν και την προσπάθεια: «Όταν βλέπουν συνεργεία, όταν βλέπουν το πλυστικό, η στάση τους είναι θετική. Μπορεί να μην δουν την κίνηση επειδή έγινε τα ξημερώματα, αλλά την αντιλαμβάνονται».

Στο πεδίο της ενημέρωσης και της αλλαγής συμπεριφορών, η προσπάθεια γίνεται γειτονιά-γειτονιά, σημείο-σημείο. «Χτίζουμε σχέσεις. Επιστρέφουμε, ξαναλέμε, εξηγούμε. Χρησιμοποιούμε εργαλεία όπως το application, αλλά και απλούς κανόνες που θεωρούμε αυτονόητους». Όπως σημειώνει, «η καθαριότητα δεν είναι μόνο υπόθεση του Δήμου. Είναι συλλογική υπόθεση».

«Με έχει σκληρύνει αυτή η δουλειά»

Στην πιο απαιτητική και σκληρή θέση της αυτοδιοίκησης, η Ρωξάνη Μπέη συμπληρώνει ενάμιση χρόνο. Νέα γυναίκα, σε μια δουλειά που για δεκαετίες είχε πρόσημο αντρικό, αυστηρό, αυτονόητα συνδεδεμένο με τον καθημερινό μηχανισμό της πόλης. «Είχα άγχος που δεν το παραδεχόμουν», λέει. «Πώς θα με κρίνουν, αν μπορώ να μπω σε αυτά τα παπούτσια. Όμως δεν πιστεύω ότι οι θέσεις έχουν φύλο. Αυτό με βοήθησε να μην επηρεαστώ».

Μπήκε, όπως λέει η ίδια, με το κεφάλι. Έπρεπε να δει, να πιάσει, να καταλάβει. «Δεν με τρόμαζε ότι θα το μάθω, γιατί ξέρω πως ό,τι αναλαμβάνω, βάζω το 100% από μέσα μου. Εκεί που δυσκολεύτηκα πιο πολύ, ήταν να αποδεχθώ ότι δεν λύνονται όλα. Αυτό είναι ίσως το πιο δύσκολο – να το δεχτείς συναισθηματικά». Η καθημερινότητα της διοίκησης απαιτεί επιμονή, υπομονή, αλλά και ευελιξία: «Πολλές φορές κάτι που ξεκινάς δεν αποδίδει. Πρέπει να είσαι έτοιμος να το αφήσεις και να προχωρήσεις παρακάτω».

Όλο αυτό, αποκαλύπτει, τη μετέβαλε. «Με έχει ενδυναμώσει. Με έχει σκληρύνει. Έχω αποκτήσει οργανική σχέση με την ευθύνη. Ξυπνάω και κοιμάμαι με το άγχος για τους κάδους, για τους δρόμους, για το αν κάτι πήγε στραβά. Ελέγχω μέσα στη νύχτα το κινητό, ξανακοιμάμαι και συνεχίζω. Αυτό γίνεται κομμάτι σου. Δεν φεύγει».

Ως δικηγόρος και πολιτικός, σχολιάζει ότι έχει πλέον αλλάξει στον πυρήνα της. «Πράγματα για τα οποία ήμουν πιο επιεικής, τώρα είμαι αυστηρότερη. Το να ασκείς διοίκηση σού δημιουργεί άλλη σχέση με το όριο. Όσο και να θες να είσαι ανοιχτός, πρέπει να παίρνεις αποφάσεις».

Στο ερώτημα τι αποτύπωμα θέλει να αφήσει στο τέλος της διαδρομής, αναφέρει: «Πρώτα απ’ όλα, να φανεί πως αυτή η θέση δεν έχει φύλο. Ότι μπορεί να την ασκήσει μια νέα γυναίκα, και να πάει και μπροστά. Από εκεί και πέρα, θέλω να αφήσω μια πιο οργανωμένη Αθήνα γύρω από το απόρριμμα. Με κανόνες, με καλύτερη κατανόηση του τι σημαίνει καθαριότητα, με αλλαγή κουλτούρας. Με έργα που δεν φαίνονται πάντα στην καθημερινότητα αλλά χτίζουν υποδομή. Τώρα, στον ενάμιση χρόνο, μπορώ να πω ότι ξέρω πού θέλω να φτάσω και πώς να το πετύχω. Έχω δει το παζλ και ξέρω πώς δένουν τα κομμάτια».

Θεόδωρος Σαμπέρης: Ο άνθρωπος που μοιράζει τις ανακοινώσεις

«Είμαι προϊστάμενος του Τμήματος Ελέγχου Ποιότητας Εργασίας», λέει ο Θεόδωρος Σαμπέρης, «και ο άνθρωπος που βγάζει όλες τις ανακοινώσεις και τις μοιράζει σε όλη την έκταση του Δήμου Αθηναίων, ώστε να γίνεται σωστά η διαχείριση των απορριμμάτων». Ο λόγος του είναι καθαρός, πρακτικός, χωρίς υπεκφυγές. «Πηγαίνουμε πόρτα-πόρτα, ειδικά σε επιχειρήσεις εστίασης και εμπειρικής δραστηριότητας, κυρίως στο ιστορικό τρίγωνο. Ενημερώνουμε για τις ώρες που πρέπει να βγαίνουν τα σκουπίδια, για να μην συσσωρεύονται».

Δείχνει αυστηρότητα, αλλά και γνώση του πεδίου. «Εκεί που δεν υπάρχουν κάδοι, όπως στη Σταδίου, την Πανεπιστημίου ή την Καραγεώργη Σερβίας, έχουμε εφαρμόσει τα ραντεβού: ένα στις 13.00 και ένα στις 21.00. Στους δρόμους αυτούς δεν υπάρχουν εσοχές για κάδους, ούτε μπορείς να βάλεις στο πεζοδρόμιο. Με αυτόν τον τρόπο, συλλέγονται όλα τα απορρίμματα και απομακρύνονται χωρίς να μένουν εκτεθειμένα».

Η εφαρμογή λειτουργεί κατά 90%. «Το υπόλοιπο 10% εντοπίζεται από τα κλιμάκια και επιβάλλονται παραβάσεις. Όποιος δεν προσαρμόζεται στο ραντεβού, παραπέμπεται».

Η πιο δύσκολη περίπτωση; «Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις. Airbnb και παρόμοια. Δεν βρίσκουμε τους ιδιοκτήτες για να τους ενημερώσουμε. Πετάνε σακούλες στους πεζόδρομους, στους κάδους μικροαπορριμμάτων, όπου να 'ναι».

Έχουν γίνει συζητήσεις με την Airbnb και το σωματείο των ιδιοκτητών για να δημιουργηθεί ένα σύστημα κεντρικής ενημέρωσης. «Το πρόβλημα δεν είναι ο τουρίστας που θα πετάξει μια σακούλα. Είναι τα συνεργεία καθαρισμού που πετάνε μαζικά σακούλες, σε άτυπα σημεία, και δημιουργείται πρόβλημα».

Η λύση είναι συνδυαστική. «Έχουμε μειώσει τα ραντεβού, αλλά δώσαμε νέες λύσεις: βυθιζόμενοι κάδοι, κοντέινερ στην Ερμού και Θέκλας, στην Κλαυθμώνος και στο Μοναστηράκι. Κάναμε μεγάλη προσπάθεια. Και πια, στο 98% τηρείται».

«Έχουμε διαρκή επιτήρηση. Περνάμε, βλέπουμε, καταγράφουμε, ενημερώνουμε, επιβλέπουμε. Αυτό είναι», καταλήγει.

Οι Αμαζόνες των Απορριμματοφόρων

Μεσημέρι στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας. Στη διασταύρωση Κολοκοτρώνη και Αιόλου, δύο γυναίκες κινούνται με ταχύτητα και ακρίβεια. Ενεργοποιούν το μηχανισμό στους βυθιζόμενους κάδους, πετούν τις σακούλες, ασφαλίζουν, συνεχίζουν. Είναι η Ζωή και η Κατερίνα — συμβασιούχες στην υπηρεσία καθαριότητας, τέσσερα χρόνια τώρα.

Η Ζωή Βασιλοπούλου σήμερα είναι στην ανακύκλωση και στους βυθιζόμενους κάδους του κέντρου. Έχει σπουδάσει παιδαγωγικά, βοηθός βρεφονηπιοκόμου, ενώ πριν δούλευε σε φούρνο που έκλεισε. «Όταν είδα την προκήρυξη, το πήρα απόφαση. Είπα να το δοκιμάσω και να δω αν μπορώ να ανταπεξέλθω».

Έχει δύο παιδιά, 14 και 9 ετών. «Καμαρώνουν για μένα. Τους εξηγώ τι κάνω. Ξέρουν». Με την Κατερίνα δουλεύουν πάντα μαζί. «Είμαστε παρέα, αχώριστες. Μαζεύουμε κούτες, αδειάζουμε βυθιζόμενους κάδους, κινούμαστε σε όλο το εμπορικό τρίγωνο. Κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε».

Δεν θεωρεί τη δουλειά της ούτε ντροπιαστική ούτε αφύσικη για μια γυναίκα. «Άμα υπάρχει θέληση, τα καταφέρνεις. Είναι θέμα διάθεσης, όχι φύλου». Όσο για τον κόσμο: «Η συμπεριφορά είναι πολύ καλή. Και από τα μαγαζιά και από τους πολίτες. Δεν έχουμε ακούσει τίποτα που να μας στενοχωρήσει. Ο κόσμος μας βλέπει και μας σέβεται».

Η Κατερίνα Παπαθανασίου είναι μητέρα δύο παιδιών, 8 και 9 ετών, με σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο ΤΕΙ Πειραιά. Πριν μπει στην υπηρεσία, ήταν άνεργη. «Έπρεπε να δουλέψω. Όταν είσαι μάνα, δεν έχεις την πολυτέλεια να απορρίπτεις δουλειές. Είδα την προκήρυξη και την έκανα. Ευτυχώς με πήραν».

Από την πρώτη μέρα, λέει, μπήκε στη δουλειά με πλήρη επίγνωση: «Δεν υπάρχει καμία ντροπή. Η δουλειά μας είναι αναγκαία. Είναι και λειτούργημα –για την πόλη και για το περιβάλλον». Έχει μάθει τα παιδιά της να το βλέπουν έτσι. «Θέλω να ξέρουν τι δουλειά κάνει η μαμά τους και να μη μεγαλώσουν υποτιμώντας κανέναν άνθρωπο».

Δεν παραγνωρίζει τη δυσκολία: «Είναι βαριά δουλειά, αλλά την καταφέρνουμε κι εμείς οι γυναίκες. Μας βλέπουν στον δρόμο και μας σέβονται». Όχι όλοι. «Υπάρχουν και κάποιοι που μας υποτιμούν. Που λένε ότι δεν είναι κανονική δουλειά. Αυτό μας πειράζει. Αλλά δεν σταματάμε. Συνεχίζουμε, γιατί ξέρουμε τι προσφέρουμε».