Σαν σήμερα: Το 1923 πεθαίνει ο Ερνέστος Τσίλλερ - Η ζωή του αρχιτέκτονα που μεταμόρφωσε την Αθήνα σε ευρωπαϊκή πόλη - Τα ωραιότερα αριστουργήματά του
Ο αρχιτέκτονας που άφησε ανεξίτηλη την υπογραφή του στην οικιστική φυσιογνωμία των πόλεων της Ελλάδας, ο Γερμανός Ερνέστος Τσίλλερ, έφυγε από τη ζωή μία ημέρα σαν σήμερα, πριν από 100 χρόνια, στις 12 Νοεμβρίου 1923. Η «νεαρά πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους δεν ήταν παρά ένα μεγάλο χωριό», όπως έγραφε στις Αναμνήσεις του όταν ο ίδιος έφτασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1861.
Μερικά χρόνια αργότερα θα μεταμόρφωνε τόσο την Αθήνα όσο και τόσες άλλες γωνιές της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας με περισσότερα από 500 αριστουργηματικά κτίρια που έφεραν την υπογραφή του.
Ο Τσίλλερ ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που τοποθέτησε στα κτίρια τεχνητό εξαερισμό καικεντρική θέρμανση, καινοτομίες ιδιαίτερα πρωτοποριακές για την εποχή.
Αντικατέστησε τα παραθυρόφυλλα των ισόγειων τότε καταστημάτων με ρολά και κόσμησε τα κτίρια με χυτοσιδηρά κικγλιδώματα σε σχέδια εμπνευσμένα από τη μυθολογία, ενώ ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε σιδηρά υποστυλώματα στην οικοδομή.
Ποιος ήταν ο Eρνέστος Τσίλλερ
Ο Ερνέστος Τσίλλερ γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Σαξονίας κοντά στη Δρέσδη στις 22 Ιουνίου του 1837. Προερχόταν από οικογένεια κατασκευαστών και ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο, σπουδάζοντας αρχιτεκτονική στην Βασιλική Σχολή Οικοδόμησης στη Δρέσδη. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο του διάσημου Δανού Θεόφιλου Χάνσεν.
Παντρεύτηκε την Ελληνίδα σολίστ πιάνου και συνθέτρια Σοφία Δούδου, κόρη του Έλληνα επιχειρηματία Κωνσταντίνου Δούδου από την Κοζάνη και της Ελένης Κιρίλωφ από το Βουκουρέστι.
Το ζεύγος γνωρίστηκε στις αρχές του 1876 στη Βιέννη, όπου είχε μεταβεί ο Τσίλλερ και τον Ιούνιο του ίδιου έτους παντρεύτηκαν. Απέκτησαν πέντε παιδιά, τη Βαλέρια, τη Ναταλία, τη ζωγράφο Ιωσηφίνα ή Φιφή, τον Όθωνα και τον Βάλτερ.
Η αποστολή που οδήγησε τον Τσίλλερ στην Αθήνα
Ο Ερνέστος Τσίλλερ, ο νεαρός αρχιτέκτονας από τη Σαξονία, είναι μόλις 24 ετών όταν φτάνει στην Αθήνα, το 1861, ένα χρόνο πριν από την έξωση του βασιλέα Όθωνα. Η Αθήνα, που του φαίνεται σαν ένα «μεγάλο χωριό», φέρει ήδη τη σφραγίδα του νεοκλασικού ύφους που της είχαν δώσει οι Βαυαροί αρχιτέκτονες. Αλλά και ο νεαρός Τσίλλερ είναι διαποτισμένος από τα ίδια ιδεώδη, αφού ο νεοκλασικισμός είναι το κυρίαρχο ύφος σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, με ιδιαίτερη έμφαση στη Γερμανία.
Ο νέος αρχιτέκτονας έρχεται στην Αθήνα με μια σημαντική και ιδιαίτερα τιμητική αποστολή: να επιβλέψει τις οικοδομικές εργασίες της Σιναίας Ακαδημίας,των τριών κορυφαίων κτίριων της «Αθηναϊκής Τριλογίας» του νεοκλασικισμού επί της οδού Πανεπιστημίου που είχε σχεδιάσει ο Δανός αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν, δάσκαλος και εργοδότης του στη Βιέννη.
Ο Τσίλλερ ανακαλύπτει τις αρχαιότητες της Αθήνας αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, τις αυθεντικές πηγές του αρχιτεκτονικού ιδεώδους που επιθυμούσε να υπηρετήσει: ενός νεοκλασικισμού που θα αντλούσε έμπνευση από τα ίδια τα μνημεία και θα μπορούσε να αντέξει τη γειτνίαση με τα αρχαία αριστουργήματα.
Δεν ήταν μόνο τα μνημεία που καθοδηγούσαν τον νέο αρχιτέκτονα στο έργο του, αλλά και ο ήλιος, το αττικό φως, το φως της Ελλάδας.
Ο Τσίλλερ, παράλληλα με το έργο που έχει αναλάβει, μελετάει με πάθος τα αρχαία μνημεία, τον Παρθενώνα, το Ερέχθειο, το Θησείο. Καθώς έχει σπουδάσει και ζωγραφική, σχεδιάζει με ακρίβεια και καλλιτεχνική ευαισθησία διακοσμητικά μοτίβα και αγάλματα.
Διενεργεί ακόμη και ανασκαφές στο Θέατρο του Διονύσου και στο Παναθηναϊκό Στάδιο και δημοσιεύει μελέτες όπου αποδεικνύει ότι η καμπυλότητα που παρατηρείται στον Παρθενώνα και σε άλλα μνημεία δεν οφείλεται σε καθίζηση, όπως υποστήριζαν άλλοι μελετητές, αλλά είναι ηθελημένη. Ήταν ουσιαστικά ο πρώτος που με τον πλέον τεκμηριωμένο τρόπο υποστήριξε την σωστή, άποψή περί ηθελημένης καμπυλότητας.
Η δημοφιλία του στην αστική τάξη του ελληνικού κράτους ενίσχυσαν τη φήμη του με αποτέλεσμα να αναλάβει εκατοντάδες παραγγελίες για την ανέγερση δημοσίων κτιρίων καθώς και ιδιωτικών κατοικιών και επαύλεων. Ο Τσίλλερ θα σχεδιάσει και θα κτίσει περισσότερα από 500 κτίρια προσδιορίζοντας έτσι την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία όχι μόνο της Αθήνας αλλά και άλλων πόλεων: στο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, που δυστυχώς κατεδαφίστηκε, ήρθαν να προστεθούν το Βασιλικό (το σημερινό Εθνικό), που ανακαινισμένο ξαναβρήκε την παλιά του αίγλη, καθώς και τα θέατρα Πατρών και Ζακύνθου (που καταστράφηκε από τους σεισμούς). Το ανάκτορο του διαδόχου Κωνσταντίνου (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο), το Γερμανικό και Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, τα ξενοδοχεία της Ομόνοιας «Μπάγκειον» και «Αλέξανδρος», το αριστουργηματικό δημαρχείο της Ερμούπολης στη Σύρο και πολλές εκκλησίες οφείλονται επίσης στην ώριμη έμπνευσή του.
Παράλληλα σχεδιάζει και κτίζει ιδιωτικά μέγαρα μεγάλης ποικιλίας, όπου η Αρχαιότητα συναντά το Βυζάντιο και την Αναγέννηση. Στην Αθήνα κτίζονται ακόμη μερικά από τα αριστουργήματά του: το μέγαρο Μελά στην πλατεία Κοτζιά, το «Ιλίου Μέλαθρον» όπως ονομάστηκε το Μέγαρο Σλήμαν (Νομισματικό Μουσείο),
οι οικίες Σταθάτου (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης), Δεληγιώργη (παλαιά Ταινιοθήκη), Ν. Ψύχα (ιταλική πρεσβεία), ενώ στον Πειραιά, από μια ολόκληρη συνοικία που έφερε το όνομά του, απέμειναν λιγοστά δείγματα.
Το 1872 κατέλαβε την έδρα της αρχιτεκτονικής του Σχολείου των Τεχνών (μετέπειτα Πολυτεχνείου). Το 1883 ξέσπασε κρίση στο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Αρνήθηκε να συγκαλύψει οικονομικές καταχρήσεις που καθυστερούσαν την ανέγερσή του Ζαππείου και η διοίκηση τον απέλυσε.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1884 διορίστηκε διευθυντής Δημοσίων Έργων μια προσπάθεια του κυβερνήτη Χαριλάου Τρικούπη να αποκαταστήσει τον Τσίλλερ. Και πάλι όμως τα γεγονότα δεν τον ευνόησαν. Το 1893 μετά τη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους η θέση αυτή καταργήθηκε.
Ο αδιέξοδος δρόμος από τον οποίο δεν βγήκε ποτέ
Σκοπός του Τσίλλερ ήταν η αξιοποίηση των επαύλεων. Οι εποχές όμως ήταν δύσκολες με μία Ελλάδα που είχε πτωχεύσει και το διεθνές περιβάλλον να είναι αβέβαιο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο μεγάλος αρχιτέκτονας ήρθε αντιμέτωπος με σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Οι επενδύσεις που έκανε απέτυχαν και ο Τσίλλερ μπήκε σε έναν αδιέξοδο δρόμο που δε βγήκε ποτέ. Στην προσπάθεια του να καλύψει τους πιστωτές του έχασε σχεδόν ολόκληρη την περιουσία του.
Το σπίτι του σε πλειστηριασμό και το άδοξο τέλος του
Όταν μπήκε στη δίνη της κρίσης πέρασε οδυνηρές καταστάσεις που κλώνισαν την υγεία του αλλά και τις σχέσεις του με πρόσωπα της οικογένειας του. Ακόμα και το σπίτι του, το Μέγαρο Τσίλλερ πωλήθηκε το 1912 σε πλειστηριασμό, καταλήγοντας στον τραπεζίτη Διονύσιο Λοβέρδο.
Ο Τσίλλερ απεβίωσε στην Αθήνα στις 12 Νοεμβρίου 1923 και θάφτηκε στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν ιδιαίτερα δύσκολα καθώς αναγκάστηκε να εκποιήσει ακόμα και προσωπικά του αντικείμενα προκειμένου να έχει τα απαραίτητα για την επιβίωση του.
Τα πιο επιβλητικά κτίρια του Τσίλλερ στην Αθήνα
Προεδρικό μέγαρο
Το Προεδρικό Μέγαρο είναι ένα νεοκλασικό τριώροφο κτήριο, με λιτή και αυστηρή πρόσοψη. Ο Τσίλλερ χρησιμοποίησε εν μέρει ένα σχέδιο του Θεόφιλου Χάνσεν (ενός θερινού ανακτόρου που δεν κατασκευάστηκε ποτέ) για την υλοποίηση του, αλλά έλαβε υπόψιν και τις επιθυμίες της πριγκίπισσας Σοφίας. Υποστηρίζεται πως δική της επιθυμία ήταν να δοθούν χαρακτηριστικά πολυτελούς μεγάρου και όχι ενός τυπικού βασιλικού ανακτόρου.
Σήμερα στεγάζει την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας και αποτελεί την επίσημη κατοικία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Πριν από την κατάργηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας, με το δημοψήφισμα του 1974, το κτήριο αποτελούσε τα επίσημα ανάκτορα των βασιλέων των Ελλήνων.
Το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου λίγα μόλις μέτρα από την Ομόνοια, ολοκληρώθηκε το 1901, σε σχέδια του Τσίλλερ προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της νέας πρωτεύουσας για ένα μόνιμο θέατρο.
Τα έργα ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του βασιλιά Γεωργίου Α’ και ολοκληρώθηκαν μετά από προσφορές πολλών πλουσίων Ελλήνων, κυρίως ομογενών, όπως ο Ράλλης, ο Κοργιαλένιος και ο Ευγενίδης. Παρά τις δυσκολίες που συνάντησε ο αρχιτέκτονας που αφορούσαν την κλίση του εδάφους και το μικρό οικόπεδο, παρέδωσε ένα μεγαλοπρεπές εκλεκτικιστικό κτίριο που συνδέθηκε με τις μεγαλύτερες στιγμές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου και αγαπήθηκε πολύ από το κοινό.
Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών είναι ένα από τα τρία κορυφαία κτίρια της «Αθηναϊκής Τριλογίας» του νεοκλασικισμού επί της οδού Πανεπιστημίου, το οποίο μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη συνθέτουν αυτή την μαγική τριάδα. Το κτίριο της Ακαδημίας σχεδιάστηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν και εν συνεχεία ολοκληρώθηκε από τον τον Ερνέστο Τσίλλερ, που ήταν μαθητής του.
Το Μέγαρο Ανδρέα Συγγρού είναι η σημερινή έδρα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και βρίσκεται στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας και της οδού Ζαλοκώστα στην Αθήνα, απέναντι από τη βόρεια πλευρά της Βουλής των Ελλήνων. Το Μέγαρο Συγγρού ανήκε στον εύπορο ομογενή τραπεζίτη από την Κωνσταντινούπολη Ανδρέα Συγγρό, ο οποίος, όταν αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα, αγόρασε το οικόπεδο προκειμένου να χτίσει την ιδιωτική κατοικία του. Το νεοκλασικό αυτό μέγαρο του Ανδρέα Συγγρού, οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1872 - 1873 σε σχέδια του διάσημου Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ.
Το νεοκλασικό αυτό κτίριο που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας το 1882, για να στεγάσει την οικία του. Το Μέγαρο Τσίλλερ πωλήθηκε το 1912 σε πλειστηριασμό, μετά το οικονομικό αδιέξοδο του αρχιτέκτονα, καταλήγοντας στον τραπεζίτη Διονύσιο Λοβέρδο. Σήμερα στεγάζει το Μουσείο Λοβέρδου και αποτελεί παράρτημα του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου.
Τη δεκαετία του 1870 ο Τσίλλερ αγόρασε μία ακατοίκητη έκταση στην Καστέλα, στην πλατεία Αλεξάνδρας (λιμάνι Ζέας), και έκτισε μία μικρή συνοικία, την επονομαζόμενη Συνοικία Τσίλλερ ή Συνοικία των Επαύλεων, με βίλλες όπου κατοικούσαν επιφανείς και εύποροι Αθηναίοι, ενώ άλλες αποτελούσαν εξοχικές κατοικίες του Γεωργίου του Α΄. Ο θείοι του γνωστού μας Τρελαντώνη, ήρωα της Πηνελόπης Δέλτα «καθόντουσαν σ'ένα από τα σπίτια του Τσίλλερ», και μέσα από το κείμενο δίνεται μία περιγραφή γι' αυτή τη συνοικία που δεν υπάρχει πια.
«Επτά ήταν τα σπίτια του Τσίλλερ, όλα στην αράδα κι ενωμένα, το πρώτο, το ακριανό, μεγάλο με τρία πρόσωπα, τ' άλλα όλα όμοια, με μία βεραντούλα προς τη θάλασσα και μίαν αυλή στο πίσω μέρος, προς το λόφο. Στο πρώτο, το μεγάλο σπίτι κάθουνταν ο Βασιλιάς, στο δεύτερο μία Ρωσίδα, κυρία της τιμής της βασίλισσας, στο τρίτο ο Αντώνης με τ' αδέλφια του και το θείο και τη θεία και στ' άλλα παρακάτω διάφοροι άλλοι που σαν το βασιλέα, είχαν κατέβει από τας Αθήνας να περάσουν τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού, κοντά στην Πειραιώτικη θάλασσα».
Το Μέγαρο Μελά βρίσκεται στην Πλατεία Κοτζιά (νυν Εθνικής Αντίστασης), στο κέντρο της Αθήνας, και περικλείεται από το τετράγωνο των οδών Αιόλου, Σοφοκλέους, Στρέιτ και Κρατίνου, με πρόσοψη και κύρια είσοδό του επί της πλατείας, με θέα στο νεοκλασικό κτίριο του Δημαρχείου της Αθήνας.
Το Μέγαρο Σταθάτου είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα στην Αθήνα. Άρχισε να κτίζεται το 1895 ως κατοικία της μεγαλοαστικής οικογένειας του Όθωνος και της Αθηνάς Σταθάτου, στην οποία και ανήκε μέχρι το 1938. Το 1991 το κτήριο παραχωρήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προς κάλυψη των αυξημένων εκθεσιακών αναγκών του. Το 2001, το ελληνικό κράτος αποφάσισε την παραχώρηση της χρήσης του για άλλα 50 χρόνια στο Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή.
Το Ιλίου Μέλαθρον, επίσης γνωστό ως Μέγαρο Σλήμαν, είναι νεοκλασικό κτίριο στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Πανεπιστημίου. Είναι δημιουργία του Ερνέστου Τσίλλερ, ο οποίος το σχεδίασε το 1878 ως κατοικία του Ερρίκου Σλήμαν, του ερευνητή που ανακάλυψε το θησαυρό της αρχαίας Τροίας. Η κατασκευή του περατώθηκε το 1881, και αποτέλεσε μια από τις πιο λαμπρές ιδιωτικές κατοικίες της τότε Αθήνας. Σήμερα στο Ιλίου Μέλαθρον στεγάζεται το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών.
Το τετραώροφο ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος», που δεσπόζει στη δυτική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας, οικοδομήθηκε το έτος 1889, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, κατόπιν δωρεάς του Ιωάννη Μπάγκα. Η ανέγερσή του εγκαινίασε, κατά κάποιο τρόπο μια νέα εποχή για τα αθηναϊκά ξενοδοχεία, από πλευράς μεγέθους, εσωτερικής διάταξης και εξωτερικής μορφής (χαρακτηριστική η διακόσμηση της ζώνης του τελευταίου ορόφου με τις βαθυκόκκινες ορθογώνιες επιφάνειες).
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Οικοδομήθηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λούντβιχ Λάνγκε. Ο Τσίλερ ήταν ο τρίτος και τελευταίος επιβλέπων του έργου, επέφερε δε αλλαγές στην πρόσοψη του κτιρίου, προσθέτοντας το ιωνικό πρόπυλο και τις εκατέρωθεν στοές.
Μέγαρο Σταθάτου (1895)
Μέγαρο Ανδρέα Συγγρού, στην συμβολή της οδού Βασιλίσσης Σοφίας 5 (πρώην οδός Κηφισίας) με την οδό Ζαλοκώστα, σήμερα είναι το κεντρικό κτίριο του Υπουργείου Εξωτερικών
Μέγαρο (έπαυλη) του Ανδρέα Συγγρού (1872-1873) στο κτήμα Αναβρύτων, μεταξύ Αμαρουσίου και Κηφισιάς
Έπαυλη του Νικολάου Θων (Thon). Η έπαυλη είχε οικοδομηθεί (1891) ολόκληρη πάνω σε σχέδια του Τσίλερ, στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισσίας. Δεν υπάρχει πια αλλά διασώζεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, ένα περίκεντρο νεοκλασικό εκκλησάκι με ημισφαιρικό θόλο, που οικοδομήθηκε περί το 1900, πάλι από τον Τσίλερ, στο εσωτερικό του περιβόλου της έπαυλης.
Η πρώτη βασιλική έπαυλη στο Τατόι (1872-74) (καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1916)
Μέγαρο Μελά (1874) στην οδό Αιόλου, το μεγαλύτερο Αθηναϊκό ιδιωτικό κτίριο της εποχής, του οποίου η ανέγερση κόστισε 1.000.000 δραχμές.
Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, στην Πλατεία Κοτζιά. Γκρεμίστηκε το 1940.
Nαός του Αγίου Λουκά Πατησίων (1865-1870). H πρώτη εκκλησία - έργο του Τσίλερ κτίστηκε σε νεορωμανικό ρυθμό, εμφανή κυρίως στον τρούλλο.
Ναός Αγίου Γεωργίου Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα (Μεταξουργείου), 1899-1901. Εκκλησία νεο-ρωμανικού ρυθμού, με τους χαρακτηριστικούς πυργίσκους στις εξωτερικές ακμές.
Διοικητήριο της Σχολής Ευελπίδων (1889) (σήμερα Σχολή Εθνικής Άμυνας)
Παλαιό Χημείο (1887). Σχεδιάστηκε και κτίστηκε σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα του Βερολίνειου Χημείου Zarstrau και την έγκριση του διάσημου χημικού Hofmann.
Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1887-1897), τετραώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη γωνία των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Φειδίου.
Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1905), τριώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Μέγαρο Δεληγεώργη (1890. Τριώροφο μέγαρο μεταξύ των οδών Πινδάρου, Ακαδημίας και Κανάρη, εκλεκτικιστικού ρυθμού.
Μέγαρο Κούπα (1875-1900). Νεοκλασικό κτίριο στην οδό Πανεπιστημίου, από τα μεγαλύτερα και πολυτελέστερα της εποχής εκείνης. Ανήκε στον βιομήχανο Αχιλλέα Κούπα.
Petit Palais (Ιταλική Πρεσβεία), 1885. Μέγαρο στη γωνία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Σέκερη.
Αιγυπτιακή Πρεσβεία (1885). Nεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, αρχικά γνωστό ως Μέγαρο Ψύχα.
Εκλεκτικιστική τριώροφη κατοικία στην οδό Σταδίου (1880). Αρχικά ανήκε στον Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτιο Δεκόζη Βούρο.
Ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» (1889), στη δυτική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας. Αρχικά ήταν τριώροφο, με αγάλματα στη στέψη, τα οποία αφαιρέθηκαν όταν προστέθηκε ο τέταρτος όροφος (μετά το 1920).
Πολυκατοικία Πεσμαζόγλου (1900). Επιβλητικό τετραώροφο μέγαρο εκλεκτικιστικού ρυθμού στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, με όψη και προς την οδό Ηρώδου Αττικού. Η προς την οδό Ηρώδου Αττικού δυτική πτέρυγα του μεγάρου κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Κινηματοθέατρο «Αττικόν» (1899-1901). Η αρχική εκλεκτικιστική φάση του κτιρίου οικοδομήθηκε σε σχέδια του Τσίλερ. Δέχθηκε σημαντική επέμβαση (1914 - 1920) σε ρυθμό νεομπαρόκ όταν οικοδομήθηκε, σε τμήμα του, το κινηματοθέατρο «Αττικόν».
Ξενοδοχείο «Μπάγκειον» (1890-1894). Τετραώροφο (αρχικά τριώροφο) κτίριο στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας.
Ξενοδοχείο «Excelsior» (1910-1914). Πιθανότατα έργο του Τσίλερ. Είναι τετραώροφο μέγαρο στη γωνία της οδού Πανεπιστημίου με την πλατεία Ομονοίας.
Κτίριο οικογένειας Φρυσίρα (1904). Νεοκλασικό κτίριο στην οδό Μονής Αστερίου 7 στην Πλάκα με στοιχεία ιωνικού ρυθμού.
Νέο Αρσάκειο (1900-1925). Σχεδιάστηκε απόν Κωνσταντίνο Μαρούδη. Το 1907 ο Τσίλερ ανέλαβε την πλήρη αναμόρφωση της πρόσοψης.
Πειραιάς
Οικία Πατσιάδου στην Πλατεία Αλεξάνδρας (1894-1895)
Συνοικία Τσίλλερ ή "Συνοικισμός Επαύλεων" στην Πλατεία Αλεξάνδρας στην Καστέλλα (1874-1876)
Οικία Σπυρίδωνος Μεταξά στη Βασιλέως Γεωργίου Α' και Γρηγορίου Λαμπράκη (1899)
Η οικία του Σπύρου Μεταξά, ιδρυτή της ομώνυμης ποτοποιίας METAXA στον Πειραιά
Βασσάνειο Μέγαρο - Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στην Πειραϊκή (1904)
Θέατρο Τσόχα στην Καστέλλα (1884)
Οικία Χριστοφή στο νέο Φάληρο
Πάτρα
Δημοτικό Θέατρο Πατρών «Απόλλων» (1871-1872).
Ιερός Ναός Αγίου Διονυσίου Πατρών
"Ερμής", πρώην οικία Παπαγιάννη, έδρα του Εμπορικού Συλλόγου Πατρών, που βρίσκεται στην Πλατεία Γεωργίου Α΄.
Περίπτερο Πλατείας Υψηλών Αλωνίων. Κτίστηκε σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1898 για να προστατεύσει ένα εντυπωσιακό ρωμαϊκό ψηφιδωτό. Κόστισε 9.926 δραχμές. Γκρεμίστηκε την δεκαετία του 1930, οπότε το ψηφιδωτό μεταφέρθηκε στο Μουσείο της Πάτρας.
Οικία Θωμόπουλου, νυν κτίριο Εθνικής Τράπεζας στην Πλατεία Γεωργίου Α΄.
Ναός Αγίου Ιωάννου, στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας (1889): το αρχικό σχέδιο του Τσίλλερ κρίθηκε υπερβολικά δαπανηρό με αποτέλεσμα να αναλάβει την επίβλεψη άλλος αρχιτέκτονας ο οποίος του επέφερε σημαντικές αλλαγές ώστε να μειωθεί το κόστος.
Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου (1870).
Δημοτική Αγορά Πύργου: στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου.
Ναός Αγίου Αθανασίου, Πύργος: διασώζεται με αρκετές αλλοιώσεις στο εσωτερικό, καθώς και στην εξωτερική όψη.
Δημαρχείο Ερμούπολης, Σύρος (1876-1891): κτίστηκε με κονδύλια του κράτους και του δήμου Ερμούπολης και για την κατασκευή του δαπανήθηκε το ποσό του 1,3 εκ. δραχμών. Το υψηλό κόστος ανάγκασε τον αρχιτέκτονα να απλουστεύσει τα τελικά σχέδια. Σήμερα αποτελεί κτήριο πολλαπλών χρήσεων, στεγάζοντας το αρχαιολογικό μουσείο και διάφορες δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες.
Παναρκαδικό Νοσοκομείο «Ευαγγελίστρια» (1895-1905): σήμερα Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης. Θεωρείται πιθανό έργο του Τσίλλερ.
16°
