Βόλτα στη Νίκαια: Ο νέος σταθμός μετρό, η Κοκκινιά και τα παλιά προσφυγικά σπίτια.
Στα έγκατα της Αθήνας, και ταυτόχρονα στης ψυχής μου τα έγκατα, γίνεται γιορτή σιωπηλή, με τους νέους σταθμούς του μετρό που σκοπεύω να επισκεφτώ έναν-έναν, να τριγυρίσω στην καινούργια πόλη. Ναι, ξέρω, παλιά είναι, αλλά ποιος πήγαινε βόλτα στο Αιγάλεω από την Κυψέλη αν δεν είχε να παρακολουθήσει μαθήματα στα ΤΕΙ ή να ψηφίσει με τους ετεροδημότες; Ποιος έβγαινε στον πηγαιμό για την Αγία Μαρίνα στα καλά καθούμενα, για λόγους πατριδογνωσίας;
Τα είχα κάνει όλα αυτά. Ελαιώνας, Αιγάλεω, Αγία Μαρίνα. Και τώρα εκστρατεύσαμε χρονιάρα μέρα στα καινούργια μέρη: Νίκαια, Μανιάτικα, Πειραιά. Καινούργιος κι ο Πειραιάς; Ναι, αν τον προσεγγίζεις από τις ανηφοριές των Ταμπουριών.
Δεν ξέρω αν όλων μας η ζωή θα αλλάξει με αυτούς τους καινούργιους σταθμούς μετρό. Κανονικά πρέπει, αλλά θες η πανδημία, θες η συνήθεια, το κέντρο της Αθήνας είναι πιο πηγμένο από ποτέ. Δεν ξέρω αν αφορά πολύ κόσμο η νέα σύνδεση, ίσως οι κάτοικοι Νίκαιας, Κορυδαλλού, Μανιάτικων κ.λπ. να μην είχαν πάρε-δώσε πολύ με την Αθήνα. Θα δείξει. Εγώ πάντως, σαν τουρίστρια με πλούσια βιβλιογραφία και τραγουδογραφία πίσω μου, τόσο Θεοδωράκη, τόσο Λεοντή, με στίχους που ποτέ δεν θα ξεχάσω καθότι αποστήθισα σε τρυφερή ηλικία, παίρνω το μετρό και κατεβαίνω στη Νίκαια ένα ωραίο μεσημέρι.
Νίκαια την έβγαλαν κατόπιν ψηφοφορίας την Κοκκινιά. Εις ανάμνησιν της Νικαίας της μικρασιατικής, που είχε υπάρξει και πρωτεύουσα αυτοκρατορίας, οπότε ένα άγγιγμα μεγαλείου το έχει η προσφυγική πόλη, αν και πολλοί τη λένε ακόμα Κοκκινιά, ιδίως για να την ξεχωρίζουν από τις άλλες Νίκαιες, τη γαλλική ας πούμε. Πολλές Νίκαιες διεκδικούν τη νίκη, την ήττα κανείς δεν σκέφτηκε να την κάνει πόλη, ούτε καν γειτονιά ή απλό οικοδομικό τετράγωνο.
Με βήμα ανάλαφρο ξεκινάμε λοιπόν για μέρη βαριά και μας υποδέχεται η Νίκαια με αστραφτερό σταθμό, με ηλιόλουστη πλατεία, κι έναν πεζόδρομο που ακολουθούμε ακαταμάχητο, γιατί έχει δέντρα, παρτέρια και τραπεζάκια έξω από καφενεία και ταβέρνες, όπου ευχαρίστως θα καθόμασταν αν θέλαμε να φάμε κάτι.
Ο πεζόδρομος που ξεκινά στη Νίκαια από την πλατεία όπου βρίσκεται ο σταθμός του μετρό
Ταχτική, ήσυχη γειτονιά, χαμηλά καλοβαλμένα σπίτια, γαζίες ανθισμένες, όλα σαν να γεννήθηκαν μετά το 2000. Αυτή είναι η Νίκαια. Η Κοκκινιά πού είναι;
Θέλει λίγο λοξοδρόμισμα για να βρεις το παρελθόν. Ένα στενό πιο πέρα ανακαλύπτουμε τα παλιά προσφυγικά σε κατάσταση αναμονής αποφάσεων. Είτε να πέσουν, είτε να ανακαινιστούν, κάτι να τους συμβεί πάντως, γιατί έτσι όπως βρίσκονται τώρα δεν έχουν πολύ μέλλον. Σου γνέφει όμως από τους κουρασμένους τοίχους τους το παρελθόν.
Δεν έχω ξαναδεί πουθενά σπίτια σαν αυτά. Είναι διώροφα με διπλές αντικριστές σκάλες, κάτι μικρά παράθυρα σε παράξενες θέσεις, δεν θυμίζουν απολύτως τίποτε. Στον πρόσοψη του δρόμου μερικά έχουν στη σειρά σκεπαστά μπαλκόνια, σαν ανάμνηση χαγιατιών ίσως. Πώς οργάνωσαν οι αρχιτέκτονες του συνοικισμού αυτού την κατοίκηση εδώ πέρα; Σίγουρα πάντως υπήρξε κεντρικός σχεδιασμός, τόσα ομοιόμορφα σπίτια σε τόσο πρωτότυπο σχέδιο δεν γίνονται αλλιώς. Τι να σκέφτηκαν; Τι ιδέες είχαν αυτοί που τα έχτισαν; Τι έκρυβε η διπλή σκάλα; Τι σήμαινε η τζαμαρία στο έρκερ; Και πώς έζησαν μέσα σ’ αυτά οι κάτοικοί τους, πρόσφυγες από εντελώς διαφορετικές πόλεις, συνηθισμένοι σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες ζωής; Τι μπόρεσαν να μεταφέρουν από τις πατρίδες τους, πώς το έχωσαν, πώς το τακτοποίησαν; Έβλεπαν στο απέναντι κεφαλόσκαλο φίλους ή εχθρούς; Τους έδωσαν κάποια χαρά αυτά τα σπίτια, κάποια βολή, κάποια μικρή, καθημερινή ικανοποίηση, ή ήταν από την αρχή καταδικασμένα να γίνουν «ο στεναγμός της Κοκκινιάς» που λέει και το τραγούδι.
Θα γλιτώσει κανένα τετράγωνο, να το συντηρήσουν σαν δείγμα μοναδικής σύλληψης να έρχονται κάποτε οι φοιτητές αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας και να το μελετούν; Γιατί σίγουρα αξίζει μελέτη και συντήρηση, αλλά έλα που αυτά τα φτωχά μέρη στην Ελλάδα δεν συνηθίσαμε να τα εκτιμούμε, να τα αγαπούμε, να τα αναδεικνύουμε. Θα το σκεφτεί εγκαίρως κάποιος που να μπορέσει να το κάνει, ή θα καταρρεύσουν όλ’ αυτά τα εναπομείναντα σιωπηλά και άδοξα;
Δεν μπορούμε να μαντέψουμε. Ωστόσο, υπάρχει ένα κίνημα εκτίμησης των χαμένων και ισοπεδωμένων ιδιομορφιών, υπάρχει μια μικρή, αμυδρή ελπίδα.
Στο μεταξύ βέβαια, αν κάποιος θελήσει να πάει μια βόλτα στο νέο απόκτημα της πόλης που λέγεται Νίκαια, μπορεί να πάρει το μετρό, να κατέβει στην πλατεία, να ανέβει τον πεζόδρομο, να πάει στο αλσάκι, να γυμναστεί στα υπαίθρια όργανα γυμναστικής με σύστημα -πρέπει να πω ότι είναι τα καλύτερα υπαίθρια όργανα που έχω δει ως τώρα, διότι τα χαρτογραφώ κι αυτά- κι ύστερα να κατηφορίσει πάλι στον πεζόδρομο και να δοκιμάσει ανατολίτικες σπεσιαλιτέ. Εμείς αυτή τη φορά απλώς γυμναστήκαμε. Την επόμενη φορά θα κάνουμε και τεστ μεζέδων.
14°
