Το σχολείο που έβγαλε 3 πρωθυπουργούς

Επιστημονική ημερίδα ανοικτή για το κοινό με τίτλο «...εἰς ὅ φυλάσσεται τό ἀρχεῖον τοῦ Σχολείου: Ανιχνεύοντας στις αρχειακές πηγές την ιστορία του σχολείου μας, 1929-1989» διοργανώνεται με πρωτοβουλία του Ομίλου Ιστορικού Αρχείου του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών στις 19 Μαΐου. Συνδιοργανωτές της εκδήλωσης, που θα πραγματοποιηθεί στο κτήριο του ΠΣΠΑ (Σκουφά 43 και Λυκαβηττού), είναι τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ, ενώ την επιστημονική συνδρομή του προσφέρει και το Ιστορικό Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.

Γιατί όμως το ιστορικό αρχείο του Πειραματικού Σχολείου μπορεί να έχει ευρύτερο ενδιαφέρον; Ο βασικός λόγος συνδέεται με την μακρόχρονη ιστορία του ίδιου του σχολείου και το ιδιαίτερο περιβάλλον λειτουργίας του.

Το Πειραματικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1929, επί Υπουργού Παιδείας Κ. Γόντικα, μετά από πολυετείς προσπάθειες του Ν. Εξαρχόπουλου, καθηγητή Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Φεβρουάριο του 1930 στο κτήριο όπου στεγάζεται ακόμη και σήμερα, στο Κολωνάκι, με στόχο «την ορθή διαπαιδαγώγηση των μαθητών, την πρακτική άσκηση πτυχιούχων καθηγητών και δασκάλων και την έρευνα του Εργαστηρίου Πειραματικής Παιδαγωγικής». Χαρακτηριστική εικόνα της πρωτοποριακής πνοής του σχολείου δίνουν ορισμένα από τα πρώτα διοικητικά του βιβλία, όπως το «Βιβλίον ἐπικοινωνίας μεταξύ γονέων καί τῶν διδασκόντων, 1937-38», το «Βιβλίον ὕλης ἀπογευματινῆς προαιρετικῆς ἐργασίας», τα «Βιβλία ἀκροάσεων διδασκαλιῶν» των πτυχιούχων δασκάλων και καθηγητών, αλλά και τα όργανα ψυχοσωματικών μετρήσεων που αποτελούσαν την ακμή της πειραματικής παιδαγωγικής του ευρωπαϊκού Μεσοπολέμου.

Πολλά από τα έπιπλα και τα εποπτικά όργανα διδασκαλίας παραγγέλθηκαν στο εξωτερικό ειδικά για το σχολείο, όπως αποδεικνύεται από τα Βιβλία Υλικού που φυλάσσονται στο αρχείο του. Αρκετά από τα έπιπλα αυτά, που διασώθηκαν επειδή με την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου μεταφέρθηκαν στο κτήριο της Νομικής, καθώς και άλλα τεκμήρια θα έχει την ευκαιρία να δει από κοντά το κοινό στη μικρή έκθεση που θα πλαισιώσει την ημερίδα στις 19 Μαΐου.

Για την ιστορία, ας αναφέρουμε ότι τρεις από τους πρωθυπουργούς που ανέλαβαν τα ηνία της χώρας μας από το 1981 μέχρι σήμερα αποφοίτησαν από το σχολείο αυτό. Με χρονολογική σειρά: ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1937, ο Κώστας Σημίτης το 1954 και ο Κώστας Καραμανλής το 1974. Αρκετοί ακόμη πολιτικοί από όλους τους χώρους, που διαμόρφωσαν και διαμορφώνουν τη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας μας, κάθισαν στα θρανία του ιστορικού αυτού σχολείου, όπως οι Ιωάννης Βαρβιτσιώτης και Λεωνίδας Κύρκος, αλλά και μαθητές που αργότερα ακολούθησαν λαμπρή καριέρα σε όλο το φάσμα των επαγγελματικών δραστηριοτήτων, όπως οι Νίκος Πουλαντζάς, Νίκος Κούνδουρος, Χαράλαμπος Σαββάκης, Νίκος Αλιβιζάτος, Νίκος Σκουτερόπουλος κ.ά.

Ο Όμιλος Ιστορικού Αρχείου Πειραματικού Σχολείου

Για ποιους λόγους στο ξεκίνημα της λειτουργίας του Πειραματικού οι μαθητές ήταν μόνο 20; Ποια ήταν η φοβερότερη ποινή που επιβλήθηκε σε μαθητή; Πώς ο μικρός μαθητής Λεωνίδας Κύρκος απέφυγε να γίνει μέλος της ΕΟΝ; Ποια δασκάλα του σχολείου έδινε το 1940 μαθήματα εξ αποστάσεως από το ραδιόφωνο; Γιατί υπάρχει η προτομή ενός μαθητή μας κοντά στην Ομόνοια; Ποιο τραγικό τέλος είχε στη διάρκεια της Κατοχής ο φιλόλογος του σχολείου Ν. Σκιαδόπουλος; Γιατί από μια διοικητική σφραγίδα λείπει το κέντρο της; Ποια ήταν η καθημερινότητα των παλιών διευθυντών;

Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα προσπαθούν να απαντήσουν, κάθε Παρασκευή μεσημέρι, είκοσι μαθητές γυμνασίου και λυκείου και τρεις φιλόλογοι καθηγητές που συγκεντρώνονται στη Βιβλιοθήκη, το άλλοτε Εποπτείο του Πειραματικού Σχολείου τού Πανεπιστημίου Αθηνών, ερευνώντας την ιστορία του μέσα από τις αρχειακές πηγές που

διατηρούνται σ’ αυτό. Υπηρεσιακά βιβλία, λυτά έγγραφα, παλιές φωτογραφίες, σφραγίδες, έπιπλα εποχής, ακόμα και το ίδιο το κτήριο αποτελούν αντικείμενο συστηματικής καταγραφής, μελέτης και σταδιακής προβολής. Ο ερευνητικός ζήλος των μαθητών και οι εύστοχες παρατηρήσεις τους ρίχνουν φως σε γνωστές και άγνωστες πτυχές της σχολικής ζωής από το 1929 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Το αρχειακό απόθεμα του Σχολείου εμπλουτίζεται σταδιακά, καθώς στον ίδιο χώρο πραγματοποιούνται συνεντεύξεις με αποφοίτους, πρώην διευθυντές και καθηγητές καθώς και άλλους εν δυνάμει πληροφορητές, οι οποίοι ενίοτε, εκτός από τις γνώσεις, τα βιώματα και τις αναμνήσεις τους, προσφέρουν στο Σχολείο μέρος του προσωπικού τους αρχείου.

Ο σκοπός της προσπάθειας, που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2017, είναι πολλαπλός: δουλεύοντας ομαδικά και συνεργατικά, να γνωρίσουν οι μαθητές πτυχές της λειτουργίας του σχολείου κατά τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του και της καθημερινής ζωής των μαθητών· να αγαπήσουν το σχολείο τους και να εκτιμήσουν το παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο μέσα από την έρευνα των αρχειακών τεκμηρίων, αλλά και να συζητήσουν/προβληματιστούν για το μέλλον της Εκπαίδευσης γενικότερα· να δραστηριοποιηθούν ως προς την παραγωγή, την αξιοποίηση και τη διάχυση της πληροφορίας, αποκτώντας παράλληλα αρχειακή συνείδηση· να εξοικειωθούν με θέματα τοπικής και προφορικής Ιστορίας.

Στον Όμιλο έχουν συγκροτηθεί τρεις ομάδες εργασίας· η Ομάδα Εγγράφων και Διοικητικών Βιβλίων με έξι μαθητές, η Ομάδα Σφραγίδων με δύο, και η Ομάδα Καταγραφής Φωτογραφιών με οκτώ μαθητές, ενώ τέσσερις ακόμα μαθητές λειτουργούν ως διάμεσοι των ομάδων.

Το Πρόγραμμα της Ημερίδας

Στην Ημερίδα, που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο, 19 Μαΐου (11.00 pm – 14:00) θα απευθύνουν χαιρετισμούς η Ελένη Δανίλη, δρ Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών, διευθύντρια ΠΣΠΑ, ο Νίκος Καραπιδάκης, καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου και Πρόεδρος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων τού Κράτους, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής τού Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ και

ο Νίκος Ανδριώτης, δρ Ιστορίας, εκπαιδευτικός Π.Σ.Π.Α., εκπροσωπώντας τον Όμιλο Ιστορικού Αρχείου Π.Σ.Π.Α.

Στο θέμα «Οι αρχειακές πηγές ως βασική παράμετρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας» θα αναφερθεί η Χριστίνα Σάρρα, Αρχειονόμος, Προϊσταμένη Τμήματος Οργάνωσης και Μελετών των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Για τις «Παιδαγωγικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και την ίδρυση του Πειραματικού Σχολείου» θα μιλήσει η Χάιδω Μπάρκουλα, Ε.Δ.Ι.Π. Σχολής Ο.Π.Ε., Ιστορικό Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ιστορικός Εύη Σκληράκη, διευθύντρια ΠΣΠΑ κατά το διάστημα 1990-1992, θα παρέμβει με θέμα: «Από το μάθημα της Ιστορίας στην ιστορία του σχολείου», ενώ ο Γιώργος Δουλφής, υπ. δρ Κλασικής Αρχαιολογίας, εκπαιδευτικός ΠΣΠΑ θα αναφερθεί στο «Ιστορικό Αρχείο του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Μια πρώτη παρουσίαση». Τέλος, η Κατερίνα Κυριακού, δρ Ιστορίας της Τέχνης και εκπαιδευτικός ΠΣΠΑ θα μιλήσει με θέμα «Το διδακτήριο του ΠΣΠΑ. Από τα αρχιτεκτονικά σχέδια στη σχολική καθημερινότητα».

Η εκδήλωση θα κλείσει με παρουσίαση αρχειακών τεκμηρίων για την ιστορία του σχολείου και ξενάγηση του κοινού στους χώρους του από τους μαθητές του Ομίλου.