Δύσκολες αποφάσεις: Πόσες γάτες μπορώ να έχω στο σπίτι;

Η ιστορία μου με τις γάτες, συνοπτικά, πάει κάπως έτσι: Πάντα είχαμε σκύλους στην οικογένεια. Γάτες, εκεί που μεγάλωσα, υπήρχαν μόνο «στη γειτονιά». Το πρώτο δικό μου ζώο ήταν ο Σνάφυ, ένας σκυλάκος μεσαίου μεγέθους, που όταν ήταν επτά χρονών, το 2010, τον έχασα – κυριολεκτικά. Εκεί που τον είχα αφήσει στο πάρκο, εξαφανίστηκε. Υποθέτω ότι κάποιος μου τον έκλεψε; Όσο κι αν έφαγα τον τόπο δεν τον βρήκα, και ποτέ δεν έμαθα τι του συνέβη.

Λίγους μήνες πριν συμβεί αυτό, είχα βρει ένα μικρό γατάκι στα σκουπίδια. Το πήρα σπίτι, μέχρι να το δώσω κάπου, και τελικά μου έμεινε. Για επτά μήνες είχα και γάτα και σκύλο, και όταν έχασα τον σκύλο μου το πλήγμα ήταν μεγάλο. Η αλήθεια είναι ότι για αρκετό καιρό τη Χασίντα δεν την αγαπούσα πραγματικά. Δεν ήξερα πώς να αγαπάω τις γάτες, αφού ποτέ δεν είχα – ίσως και πώς να αγαπάω γενικώς. Τα πρώτα χρόνια ζούσαμε σαν συγκάτοικοι, χωρίς πολλά πολλά.

Κάτι που άλλαξε με τον καιρό, πώς; Παρατηρώντας τη σχέση που είχαν ο Κ. και η Φ. με τα δικά τους γατιά· πώς επικοινωνούσαν μαζί τους, πώς τα φρόντιζαν σαν παιδιά τους. Τελικά, με τη Χασίντα καταλήξαμε να κοιμόμαστε μαζί, και να απολαμβάνουμε και οι δύο κάθε φορά που ερχόταν πάνω στην κοιλιά μου και γουργούριζε. Λένε ότι η γάτα που γουργουρίζει πάνω σου μπορεί να σου πάρει το άγχος και να σε ηρεμήσει – και έτσι είναι. Οι γάτες στο σπίτι είναι ευτυχία.

Το θέμα είναι ότι, πέρα από το δικό μου γατί, ποτέ δεν έδινα σημασία στις αδέσποτες γάτες που συναντούσα στις καθημερινές μου διαδρομές. Σαν να μην υπήρχαν. Σαν να ήταν αόρατες. Κι όταν τις κοίταζα, ήταν με απόσταση – αν όχι με αδιαφορία. Σαν να ανήκαν σε ένα άλλο είδος. Ίσως επειδή από μικρή είχα αυτή την εικόνα: ότι οι γάτες του δρόμου είναι «οι γάτες του δρόμου» – βρώμικες, καχύποπτες, που σε κοιτούν με άγριο βλέμμα ή περιφρόνηση και, αν πλησιάσεις, τρέχουν να κρυφτούν.

Όλα άλλαξαν όταν, δουλεύοντας πάνω στον φάκελο «Αδέσποτα», κυρίως σκύλους, είπα κάποια στιγμή στην Α., μία από τις «πηγές» μου για την έρευνα –που συντέλεσε καθοριστικά στο να αναπτύξω πραγματική φιλοζωία, μαζί με κάποιους άλλους ανθρώπους από το περιβάλλον μου–, ότι «εντάξει, οι γάτες είναι πιο ανεξάρτητες». Η απάντησή της με κεραυνοβόλησε: «Δεν θα το έλεγα έτσι. Χρειάζονται λιγότερη τροφή, είναι πιο ευέλικτες, ξέρουν να επιβιώνουν, αυτό ναι. Όμως τα αδέσποτα γατιά υποφέρουν. Ζουν μονίμως άρρωστα και πληγωμένα, υποσιτίζονται, τα πατάνε αυτοκίνητα και ζουν λίγο. Δήμητρα, δεν υπάρχει τίποτα που να θέλουν περισσότερο οι γάτες του δρόμου από το να έχουν ένα σπίτι. Στον δρόμο ζουν μια σύντομη και βασανισμένη ζωή». 

Από τότε άρχισα να τις παρατηρώ. Να καταλαβαίνω ότι είναι πολύ περισσότερες απ’ όσες νόμιζα. Κάθε φορά που τις συναντούσα, σταματούσα, τις κοιτούσα, τις φωτογράφιζα. Έφτιαξα στο κινητό ένα άλμπουμ: «Οι γάτες της Αθήνας». Έβλεπα πόσο ταλαιπωρημένες είναι. Άρχισα να προσέχω το παράπονο στο βλέμμα τους, τις πληγές, την ανάγκη τους για φροντίδα, τον φόβο όταν τρέχουν να κρυφτούν, την ανημπόρια τους και τη δυστυχία. Τα θηλυκά που εξαντλούνται από τις γέννες και τα αρσενικά που έχουν πληγές από καβγάδες. Τα νεαρά γατάκια που επιβιώνουν, που τα κοιτάς και ξέρεις ότι η ζωή δεν θα τους φερθεί καλά. Τα άρρωστα και σκελετωμένα γατιά. Τα ημίτυφλα, που ξέρεις ότι θα τυφλωθούν και πεθάνουν. Εδώ και πολύ καιρό πια, όταν τις βλέπω στον δρόμο, κοντοστέκομαι, τους μιλάω γλυκά, αν κάθονται ίσως να τα χαϊδέψω, καμιά φορπά παίρνω μαζί μου υγρή τροφή σε φακελάκια ή κροκέτες. Και, μέσα μου, λυπάμαι. Λυπάμαι πάρα πολύ για τις αδέσποτες γάτες, κάθε φορά που τις συναντώ.

Έμαθα λοιπόν ότι μόνη περίπτωση να είναι σχετικά καλά είναι να έχουν στειρωθεί — όχι μόνο για να ελεγχθεί ο πληθυσμός τους, αλλά και γιατί τότε γλιτώνουν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως το FIV (Ιογενής Ανοσοποιητική Ανεπάρκεια, το «HIV των γατιών») και η λευχαιμία. Τα περισσότερα γατιά πεθαίνουν από αυτά, ύστερα από μεγάλο πόνο. Υποφέρουν από ιούς που προκαλούν αναπνευστικά προβλήματα ή τύφλωση, από στοματίτιδες που τα εμποδίζουν να φάνε ή να καθαριστούν.

Αν όμως είναι στειρωμένα και ταΐζονται, αν έχουν νερό και αποπαρασιτώνονται από τους φιλόζωους της γειτονιάς –ο καθένας από εμάς μπορεί να είναι φιλόζωος της γειτονιάς– και, ιδανικά, κάποιο σπιτάκι για τα πολύ κρύα, τότε έχουν μια κάπως καλύτερη ζωή. Οι γάτες δεν μετακινούνται: έχουν τα δικά τους σταθερά σημεία, που είναι το «σπίτι» τους. Δεν είναι λοιπόν σπάνιο κάποιοι καλοί άνθρωποι να νοιάζονται και να κάνουν ό,τι μπορούν – αν και όχι πάντα με τον σωστό τρόπο.

Κι αν η τροφή είναι άμεση ανάγκη για τα αδέσποτα, το πιο σημαντικό είναι η στείρωση. Που, εδώ που τα λέμε, δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα. Μπορεί όμως να γίνει σε συνεργασία με φιλοζωικές ομάδες που διαθέτουν εξοπλισμό και εμπειρία. Κι έτσι, κάθε φορά που βλέπω το κομμένο αυτάκι –το σημάδι που αφήνουν οι κτηνίατροι όταν τα στειρώνουν, σαν μικρό διακριτικό– νιώθω ευγνωμοσύνη. Και μια αίσθηση ηρεμίας: ότι υπάρχει ελπίδα.

Η σκέψη σου μένει πάντα σε εκείνα που δεν θα σωθούν

Η αλήθεια είναι ότι φλέρταρα καιρό με την ιδέα της δεύτερης γάτας, κυρίως για να έχει παρέα η Χασίντα όταν λείπω από το σπίτι. Δεν ήξερα αν θα δεχόταν καινούργιο μέλος στην οικογένεια και δεν το αποφάσιζα – μια που έχει μεγαλώσει πολύ πλέον. Όταν όμως, πριν από έναν χρόνο, έπεσε στον δρόμο μου ένα γατάκι, το μάζεψα. Ήξερα πως αν το άφηνα δεν θα επιβίωνε – ήταν σχεδόν τυφλό και χρειαζόταν αντιβίωση. Τελικά, συμβιώνουν μια χαρά. Δεν είναι κολλητές, όμως έχουν η μία την παρουσία της άλλης.

Αυτό που δεν φαντάζεσαι, αν δεν το έχεις κάνει, είναι πως όταν αποφασίσεις να ανοίξεις το σπίτι σου σ’ ένα ζώο που σώζεις, η ανταμοιβή είναι τεράστια. Η Σούκι έγινε το πιο τέλειο γατάκι – πανέμορφη και πολύ τρυφερή – κι ας μη θυμάται από τι σώθηκε. Πολλές φορές το σκέφτομαι, όταν την παρατηρώ: έχει τη ζωή που αξίζει σε όλα τα ζώα.

Και πολλές φορές θα ακούσεις να το λένε οι εθελοντές: όταν σώζεις ένα πλάσμα, η χαρά είναι μεγάλη – αλλά η σκέψη σου μένει πάντα σε εκείνα που δεν θα σωθούν.

Τι θα κάνω αν πέσει πάλι στον δρόμο μου ένα πλάσμα που θα με έχει ανάγκη; Θα το εγκαταλείψω;

Όπως και να έχει, δύο γάτες στο σπίτι είναι καλύτερες από μία. Κι αν έχουν μεγαλώσει μαζί και αγαπηθούν, όπως συχνά συμβαίνει, δεν υπάρχει πιο τρυφερό θέαμα από το να τις βλέπεις να γλείφουν η μία την άλλη και να κουλουριάζονται αγκαλιασμένες.

Το θέμα μου, τώρα, είναι τι θα κάνω αν πέσει πάλι στον δρόμο μου ένα πλάσμα που θα με έχει ανάγκη. Θα το εγκαταλείψω; Στο μυαλό μου υπάρχει πάντα η ιδέα της τρίτης γάτας. Ξέρω ότι έχω τον χώρο, αν χρειαστεί.

Είναι όμως κι εκείνες οι δύο γατούλες στο πατρικό μου, στη Χαλκίδα, που τις έχω στειρώσει και τις ταΐζουμε. Κατά καιρούς έχουν δερματικά, πληγές, χρειάζονται θεραπεία – που από μακριά δεν μπορώ να τους την προσφέρω. Κάθε φορά που πάω, θέλουν να έρθουν μαζί μου. Και πάντα περνάει από το μυαλό μου: μήπως πρέπει να τις πάρω; Να τους προσφέρω μια καλή ζωή; Είναι τόσο τρυφερά πλάσματα, που προτιμούν τα χάδια και από το φαγητό. Κι έπειτα, αισθάνομαι ότι έχω την ευθύνη τους. Κι αν πάθουν κάτι; Αν τις πατήσει αυτοκίνητο, ενώ θα μπορούσα να τις έχω σώσει; 

Από την τρίτη γάτα ως τη δέκατη τρίτη είναι μικρός ο δρόμος

Κάποιοι λένε ότι από την τρίτη γάτα ως τη δέκατη τρίτη είναι μικρός ο δρόμος. Η φίλη μου η Α. έχει εννιά γάτες μέσα στο σπίτι, σε μονοκατοικία, και άλλες δέκα έξω, που φροντίζει. Και δύο σκυλιά. Είναι πάρα πολλή δουλειά τόσα ζώα· θέλεις τουλάχιστον μία-δύο ώρες το πρωί και άλλη μία το βράδυ – μόνο για τα βασικά. Τα έχει σώσει όλα.

Η Φ. έχει τρεις γάτες στο σπίτι και φροντίζει άλλες έξι-επτά έξω από αυτό. Τα έχει στειρώσει, τους έχει δώσει ονόματα. Κι αν κάποιο αρρωστήσει; Αν το πατήσει αυτοκίνητο; Αν έχει σάπια δόντια ή κάτι άλλο; Το πάει στον γιατρό. Τρομερά έξοδα. Αλλά τι να κάνεις; Να το αφήσεις να πεθάνει; Για να μην πω για τη Ν. ή για την Κ. που έχουν σώσει και εγώ δεν ξέρω πόσα ζώα όλα αυτά τα χρόνια της ενήλικης ζωής τους.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι τα πρότυπά μου, είναι οι φίλες μου που μου δείχνουν πώς να είμαι καλύτερος άνθρωπος, και πιο συνειδητός. Δεν μιλάμε φυσικά για συλλέκτριες ζώων, που αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία, κι ας είναι υπερβολικά τα νούμερα – τα σώζουν και τα φροντίζουν κανονικά, τους δίνουν όνομα και μια ζωή, τα αγαπούν, είναι τα ζώα τους.

Αλλά και πάλι, πόσα ζώα μπορείς να σώσεις; Κι αν ξέρεις πόσο ανυπεράσπιστα είναι, τι κάνεις όταν βρίσκεις ένα σε ανάγκη; Το παρατάς; Κλείνεις τα μάτια; Ή κάνεις ό,τι μπορείς; 

Δύσκολες αποφάσεις – που, αν δεν ασχολείσαι, ούτε που περνούν από το μυαλό σου. Αν δεν νοιάζεσαι. Αν δεν έχεις καταλάβει.

Οι γάτες, όπως και οι σκύλοι, πρέπει να ζουν μόνο σε σπίτια, κήπους και αυλές, με αγάπη και φροντίδα. Το ότι έχουμε τόσα αδέσποτα ζώα δεν είναι φυσιολογικό, το να βλέπουμε γάτες στα σκουπίδια και να μη μας νοιάζει. Για αυτό και λέμε ότι έχουμε να κάνουμε πολύ δρόμο, σαν κοινωνία, αν τον κάνουμε ποτέ.

Μέχρι τότε, τα αδέσποτα ζώα είναι και θα είναι μεγάλη πληγή για κάποιους. Μεγάλο βάρος. Το φέρεις στη συνείδησή σου και ποτέ δεν τελειώνει, ποτέ δεν ησυχάζεις. Γιατί ξέρεις ότι μόνο εσένα έχουν.