Ποιο είναι το κύριο ζητούμενο στο σύγχρονο σχεδιασμό μουσειακών χώρων; Θα αναφερθώ στο μουσείο της Πάτρας, όπου εκτός από το κτίριο σχεδιάσαμε και την έκθεση των αρχαιολογικών ευρημάτων. Στόχος μας ήταν βγαίνοντας κανείς από το μουσείο να νιώθει ότι έχει αποκομίσει κάτι. Επιδιώξαμε να καθορίσουμε μια πορεία η οποία από τη μια δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να τη διαμορφώσει όπως εκείνος επιθυμεί, αλλά και που ταυτόχρονα δημιουργεί κομβικά σημεία τα οποία τον καθοδηγούν στον τρόπο που θα έπρεπε να αντιληφθεί τα πράγματα. Δηλαδή, παρέχεται η δυνατότητα να δει κανείς ποιο ρόλο έπαιξαν τα συγκεκριμένα εκθέματα στην ιστορία και γιατί. Θελήσαμε να δημιουργήσουμε μιαν ατμόσφαιρα – εκείνη μέσα στην οποία λειτουργούσαν τα εκθέματα την εποχή που φτιάχτηκαν. Για παράδειγμα, ένα ταφικό μνημείο δεν έχει νόημα να το δει κανείς ως ένα όμορφα λαξευμένο μάρμαρο, αν δεν κατορθώσει παράλληλα να αντιπαραβάλει την τότε λειτουργία του, με συναισθήματα που βιώνει κανείς σήμερα σε αντίστοιχες περιστάσεις πένθους. Αυτού του είδους η συναισθητική αντίληψη των εκθεμάτων, μέσα από μιαν ατμόσφαιρα που δημιουργείται στον εκθεσιακό χώρο, ήταν ένας από τους κύριους στόχους μας. Το ζητούμενο από ένα μουσείο είναι να δημιουργεί μια συνεχή διαδραστική σχέση με το χρήστη. Πρόκειται για μια μήτρα πολιτισμικής παραγωγής. Ένα μουσείο σήμερα δεν πρέπει να εκθέτει απλά πολιτισμό, αλλά οφείλει και να παράγει πολιτισμό.
Εκτός από τη δημιουργία της ατμόσφαιρας που λέτε, τι άλλο πιστεύετε ότι κάνει το μουσείο της Πάτρας να ξεχωρίζει; Η ζωή μας σήμερα εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα και η Πάτρα είναι μια από τις σημαντικότερες πύλες της χώρας προς τη Δύση. Συχνά ο κόσμος είναι μόνο διερχόμενος από την πόλη και ως εκ τούτου ο χρόνος του είναι περιορισμένος. Θελήσαμε λοιπόν να δώσουμε την ευκαιρία στους επισκέπτες να καταλαβαίνουν τι έχει να τους προσφέρει το συγκεκριμένο μουσείο μέσα από μια σύντομη μουσειακή πορεία. Δηλαδή, να μπορούν να αποκομίσουν μια καλή εικόνα των βασικών εκθεμάτων και συγχρόνως να τους δημιουργηθεί το ενδιαφέρον ώστε να προγραμματίσουν να δουν το μουσείο με μεγαλύτερη άνεση χρόνου, μια επόμενη φορά που θα επισκεφθούν την πόλη.
Παρά τα όσα λέτε για τη σημασία που έχει για σας η λειτουργία κάθε έργου σας, θα έλεγε κανείς ότι ασχολείστε το ίδιο πολύ και με την αισθητική του αποτελέσματος. Είναι βέβαιο ότι η αισθητική αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο. Άλλωστε συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση του δομημένου περιβάλλοντος. Ωστόσο, εξακολουθεί να με απασχολεί κυρίως η έννοια του χρηστικού. Πιστεύω πως αν κάτι δεν χρειάζεται κάπου, δεν έχει λόγο να υπάρχει. Δεν θα πρόσθετα ένα στοιχείο σε μια σύνθεση επειδή θα έκανε πιο ενδιαφέρουσα την όψη ενός κτιρίου, αν αυτό το στοιχείο δεν είχε και μια ουσιαστική λειτουργία. Με ενδιαφέρει ακόμα και τα πιο βασικά μέσα εξωραϊσμού να έχουν κάποια λειτουργικότητα. Για παράδειγμα, σε ένα εργοστάσιο που σχεδιάσαμε τελευταία στην Ιταλία, απευθυνθήκαμε σε έναν ψυχολόγο για να μας συμβουλέψει ποια χρώματα θα δημιουργούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας στους εργαζόμενους. Δηλαδή, δεν επιλέξαμε τα χρώματα που θα ήταν ενδεχομένως τα πιο όμορφα, αλλά εκείνα που, σύμφωνα με την ψυχολογία των χρωμάτων, θα επέτρεπαν στους εργαζόμενους να προσλαμβάνουν καλύτερα το χώρο εργασίας τους. Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά, γιατί η σχετική μελέτη έγινε σε συνεργασία και με τους εργαζόμενους.
Έχετε συμπληρώσει τριάντα χρόνια καριέρας. Θα μπορούσατε να προσδιορίσετε το προσωπικό σας στιλ στην αρχιτεκτονική μέσα από αυτή την πορεία; Δεν μου έχει προκύψει ακόμα η φάση του απολογισμού. Απολογισμούς κάνεις όταν πια σταματάς. Κάθε φορά που σχεδιάζω αναζητώ τα καινούργια στοιχεία που θα κάνουν το έργο πιο ολοκληρωμένο. Όσο ανακύπτουν καινούργιες ή πιο εξελιγμένες νέες παράμετροι, τόσο ο σχεδιασμός εξελίσσεται σφαιρικότερα. Παραμένει πάντως ανεξάντλητο το βασικό κριτήριο αξιολόγησης ενός αρχιτεκτονικού έργου, που είναι η προσέγγιση της λειτουργίας του κτιρίου από μια σφαιρική –ολιστική– σκοπιά και όχι μόνο μηχανική. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει αρχιτεκτονική αν δεν υπάρχει ένας εσωτερικός χώρος. Όταν λείπει, μιλάμε για γλυπτική ή για εικαστική παρέμβαση. Κι όταν μιλάμε για εσωτερικό χώρο δεν τον εννοούμε με τη στενή έννοια. Υπάρχει και όταν σχεδιάζει κανείς σε δύο διαστάσεις, αρκεί να υφίσταται μια οριοθετημένη περιοχή στην οποία εξελίσσεται μια λειτουργία.
Στην αρχιτεκτονική υπάρχουν φετίχ; Υπάρχουν.
Τα δικά σας αρχιτεκτονικά φετίχ ποια είναι; Είναι κάτι που δεν μ’ έχει απασχολήσει. Δεν υπάρχει κάτι που να επαναλαμβάνεται συνειδητά.
Ωστόσο, αν πάρουμε για παράδειγμα το κτίριο της εταιρείας Wurth στην Εθνική Αθηνών - Λαμίας –το οποίο σχεδιάσατε πριν από 20 χρόνια και ενδεχομένως ήταν εκείνο που έδωσε καθαρό στίγμα της δουλειάς σας– θα μπορούσαμε κατ’ αρχάς να πούμε ότι σας ενδιαφέρουν πολύ οι νέες τεχνολογίες δόμησης. Οι τεχνολογίες δόμησης αποτελούν εργαλεία που βελτιώνουν την ποιότητα κατασκευής του κτιρίου και συμμετέχουν ενεργά, στο βαθμό που ο αρχιτέκτονας το επιζητεί, και στην αισθητική του κτιρίου. Όμως, η τελική εικόνα και το πλάσιμο των όγκων του συνολικού κελύφους εξαρτάται και από τη διάρθρωση των χώρων και των λειτουργιών που φιλοξενεί.
Υπάρχει όμως και μια ευφυής καλαισθησία σε αυτό το κτίριο, που τότε τουλάχιστον δεν συνηθιζόταν σε βιομηχανικά κτίρια. Νομίζω πως ανοίξατε ένα δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό ίσως να συνέβη. Συγχρόνως το κτίριο αυτό ήταν το έναυσμα για να αποκτήσει ξεχωριστό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα ολόκληρη εκείνη η περιοχή. Κι αυτός είναι πολύ πιο ξεκάθαρος και συνεκτικός απ’ ό,τι σε άλλες βιομηχανικές ζώνες. Σ’ ένα βαθμό θα μπορούσε πράγματι να έχει συμβάλει προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά η δημιουργία του ιδιαίτερου και ποιοτικού αρχιτεκτονικού χαρακτήρα της περιοχής ήρθε με τη συμμετοχή και των άλλων σημαντικών κτιρίων που έγιναν αργότερα.
Μήπως όμως έκτοτε προσδοκάτε κάθε έργο σας να διακρίνεται μέσα στο αρχιτεκτονικό του περιβάλλον, με απώτερη προσδοκία να παρασύρει σε αναδιαμόρφωση τη γύρω του περιοχή; Ας πω κατ’ αρχάς ότι το να διακρίνεται κάτι δεν σημαίνει ότι δεν σέβεται το αρχιτεκτονικό του περιβάλλον.
Tο Observatory, στην οδό Σόλωνος, είναι ένα κτίριο που πραγματικά λειτουργεί σαν διάκενο στην αρχιτεκτονική συνέχεια του δρόμου. Σίγουρα δεν είναι κάτι που κάνουμε για να παρασύρουμε κάποιους άλλους να κάνουν το ίδιο. Αλλά, το κτίζω κάτι και σέβομαι το δομημένο περιβάλλον του δεν σημαίνει ότι αυτό που κτίζω δεν πρέπει να διακρίνεται μέσα σ’ αυτό. Το κλειδί βρίσκεται στο πώς και γιατί διακρίνεται. Το κτίριο αυτό σχετίζεται με την κουλτούρα της μόδας, άρα είναι σχεδόν αναγκαίο να φέρει κάποια συγκεκριμένα στοιχεία. Ωστόσο, αυτό που νομίζω ότι το κάνει διακριτό δεν είναι μόνο οι συγκεκριμένες επεμβάσεις στην εξωτερική του μορφή, αλλά η αίσθηση που έχεις όταν είσαι μέσα στο κτίριο, και πλησιάζοντας την όψη του κτιρίου νιώθεις ότι «αιωρείσαι» πάνω από τη Σόλωνος, ενώ ταυτόχρονα αντιλαμβάνεσαι μια συνέχεια του δρόμου με τον εσωτερικό χώρο του κτιρίου. Υπ’ αυτή την έννοια λοιπόν, η διάκριση δεν εξαρτάται μόνο από την εξωτερική μορφή.
WHO IS WHO
Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Βενετία και ξεκίνησε την εδώ καριέρα του το 1976, δημιουργώντας διάφορα κτίρια που είναι αναγνωρίσιμα και αγαπητά στο πλατύτερο κοινό, όπως το εργοστάσιο της Wurth στην Εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας. Το 2007, το Observatory στην οδό Σόλωνος, στο Κολωνάκι, επελέγη ως ένα από τα 6 πιο σημαντικά κτίρια μόδας στον κόσμο. Αυτό τον καιρό βρίσκεται σε εξέλιξη η μελέτη, που κέρδισε μετά από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, για τη ζεύξη των δύο τερματικών σταθμών του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος με ένα εναέριο «διάδρομο» 280 μέτρων. Πέρα από αυτές τις πρόσφατες διακρίσεις ο Θεοφάνης Μπομπότης έχει ασχοληθεί με σειρά έργων, όπως είναι ο σχεδιασμός μουσείων, για τα οποία απέσπασε τα πρώτα βραβεία στους αντίστοιχους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Εκείνο της Πάτρας έχει υλοποιηθεί, η μελέτη του αρχαιολογικού μουσείου Χανίων ολοκληρώνεται σύντομα, ενώ έλαβε μέρος στον –ακόμα σε εξέλιξη– αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το νέο μουσείο της Βεργίνας.
