Διατροφή και κυστική ίνωση: Βασικές οδηγίες διατροφής που μπορούν να βοηθήσουν τους πάσχοντες
Η Κυστική Ίνωση είναι μια κληρονομική γενετική (αυτοσωμική υπολειπόμενη) νόσος που προκαλεί συστηματικές αναπνευστικές λοιμώξεις, εκτεταμένη καταστροφή του πνευμονικού ιστού (ίνωση) και σταδιακά αναπνευστική ανεπάρκεια. Τα άτομα που πάσχουν από κυστική ίνωση χρειάζονται 20-50% περισσότερη ενέργεια σε σχέση με κάποιον μη πάσχοντα. Επομένως, η διατροφική υποστήριξη είναι σημαντική και ουσιώδης για τα άτομα με κυστική ίνωση, τονίζουν οι Ιωάννα Στεργίου, MSc, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (Εργομετρικό-Διατροφολογικό Κέντρο Aθήνας - Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ) και Ιωάννα Αδαμίδου, MS, RD, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος & Βιολόγος (Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ - ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ Θεσσαλονίκη).
Ιωάννα Στεργίου και Ιωάννα Αδαμίδου
Πώς σχετίζεται η κυστική ίνωση με τη διατροφή
Στους περισσότερους ασθενείς η νόσος εκδηλώνεται με εξωκρινή παγκρεατική ανεπάρκεια, μεταβολές στην εντερική κινητικότητα (συνήθως χρόνια διάρροια) και υπερβολική παρουσία βλέννας στα κύτταρα του εντέρου, με αποτέλεσμα τη φλεγμονή, τη διαταραγμένη πέψη των τροφών και συνεπώς την κακή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τον οργανισμό.
Εάν τα συμπτώματα αυτά δεν αντιμετωπιστούν σωστά, οδηγούν σε δυσθρεψία και μείωση του σωματικού βάρους, λόγω του αυξημένου αναπνευστικού έργου, της μειωμένης όρεξης, των επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων και της δυσαπορρόφησης λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων. Επομένως, η διατροφική υποστήριξη είναι θεμελιώδης για τη βελτίωση της εικόνας των ατόμων με κυστική ίνωση.
Ως γενική αρχή, τα άτομα με κυστική ίνωση χρειάζονται συχνά 20-50% περισσότερη ενέργεια. Τα κύρια σημεία της διατροφικής αγωγής είναι: Η υπερθερμιδική διατροφή, εμπλουτισμένη με λιπαρά τρόφιμα. Η κατανάλωση παγκρεατικών ενζύμων, για καλύτερη πέψη και απορρόφηση των τροφίμων. Η πρόσληψη λιποδιαλυτών βιταμινών, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό χάνεται στα κόπρανα μαζί με το λίπος.
Συμβουλές για τη βελτίωση της κατάστασης θρέψης σε ασθενείς με κυστική ίνωση
Απαραίτητη στην κυστική ίνωση κρίνεται η εξατομικευμένη ιατρική και διατροφική παρακολούθηση. Οι παρακάτω συμβουλές θα σας είναι χρήσιμες για αρχή:
Επιλέξτε τρόφιμα με αυξημένα λιπαρά. Προτιμήστε ακόρεστα λιπαρά οξέα και έλαια καθώς έχουν επιπλέον ευεργετικές δράσεις για την υγεία.
Χρησιμοποιήστε ελεύθερα ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, σησαμέλαιο και άλλα φυτικά έλαια στο φαγητό.
Αλείψτε γενναιόδωρα βούτυρο, μαργαρίνη ή βούτυρο άλλων καρπών (π.χ. φυστικοβούτυρο) στο ψωμί.
Καταναλώστε ψάρια με ω3 λιπαρά οξέα και χρησιμοποιήστε λαδολέμονο.
Προσθέστε βούτυρο, κρέμα γάλακτος σε πατάτες, πουρέ πατάτας και σούπες λαχανικών.
Προσθέστε ξηρούς καρπούς, αβοκάντο και dressing στις σαλάτες.
Προσθέστε μαγιονέζα, ελαιόλαδο ή σος σε σάντουιτς και σαλάτες.
Αποφύγετε την κατανάλωση τροφίμων με μειωμένα λιπαρά και ζάχαρη.
Εντάξτε πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας σε κάθε γεύμα. Οι πρωτεΐνες αποτελούν βασικό συστατικό για τη σύνθεση και τη διατήρηση της μυϊκής μάζας, ενώ κρίνονται απαραίτητες σε άτομα με κυστική ίνωση, λόγω της αυξημένης απώλειας πρωτεϊνών κατά την αφόδευση αλλά και της χρήσης κορτικοστεροειδών. Τρόφιμα στα οποία οι πρωτεΐνες εντοπίζονται σε μεγαλύτερη ποσότητα και είναι περισσότερο απορροφήσιμες από τον οργανισμό είναι το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, τα ψάρια, τα αυγά, το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Μην ξεχνάτε την καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Αν και χαμηλά σε ενέργεια, παρέχουν φυτικές ίνες, απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα, αποτελώντας σημαντικό μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής.
Αν δεν έχετε ιδιαίτερη όρεξη για φρούτα κατά τη διάρκεια της ημέρας, προτιμήστε ένα smoothie στο οποίο μπορείτε να προσθέσετε φρούτα, γάλα, κακάο, ξηρούς καρπούς και σπόρους.
Επιπλέον, μερικά φρούτα και λαχανικά έχουν περισσότερες θερμίδες (π.χ. μπανάνες, φασόλια, όσπρια, πατάτα, παντζάρι) συνεπώς βοηθούν στη διατήρηση του βάρους.
Καταναλώστε υδατάνθρακες (δημητριακά πρωινού, ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι και ψωμί) σε κάθε γεύμα, καθώς παρέχουν ενέργεια στον οργανισμό.
Αυξήστε το θερμιδικό περιεχόμενο βάζοντας ελαιόλαδο, γαρνιτούρα και τυρί στα ζυμαρικά, και προσθέτοντας άφθονο γάλα, βούτυρο, ελαιόλαδο ή κρέμα γάλακτος στον πουρέ και στις πατάτες.
Προσθέστε αποξηραμένα φρούτα, ξηρούς καρπούς και σπόρους στα δημητριακά, στο γιαούρτι ή στο παγωτό.
Επιλέξτε τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο. Το ασβέστιο είναι απαραίτητο στους ασθενείς με κυστική ίνωση για τη διατήρηση ή και την ανάπτυξη της οστικής μάζας. Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυριά, παγωτό) αλλά και οι μη γαλακτοκομικές πηγές ασβεστίου όπως φασόλια, κονσερβοποιημένα ψάρια, αποξηραμένα σύκα και πορτοκάλι.
Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ. Η τακτική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής για την υγεία καθώς επιβαρύνει σημαντικά το ήπαρ. Η συνιστώμενη πρόσληψη για τους άντρες είναι 3-4 μονάδες αλκοόλ την ημέρα, ενώ για τις γυναίκες 2-3 μονάδες την ημέρα [1 μονάδα αλκοόλης = 1 μεγάλο ποτήρι μπίρας (3-4,5 % VOL) ή 25 mL ποτού υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλη (40 % VOL) ή 1 μικρό ποτήρι (100 mL) κρασί (10 % VOL)]. Μεγαλύτερες ποσότητες αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγονται.
Να θυμάστε ότι η κατανάλωση λιπαρών και πρωτεϊνούχων τροφίμων απαιτεί παράλληλη λήψη παγκρεατικών ενζύμων για την αποτελεσματικότερη πέψη τους.
Έχετε κατά νου ότι πιθανόν να χρειάζεται και συμπληρωματική χορήγηση ορισμένων βιταμινών, ιχνοστοιχείων και ηλεκτρολυτών λόγω αυξημένης απώλειάς τους από τα κόπρανα ή τον ιδρώτα. Αυτές είναι:
14°
Ιωάννα Στεργίου και Ιωάννα Αδαμίδου
