Όταν το φαγητό δεν σε κάνει να νιώθεις καλά

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, δεν ξέρω πώς και το αποφάσισα... πάει καιρός από τότε που αναζητώ έναν τρόπο να μιλήσω για όλα αυτά. Ένα απόγευμα στη θάλασσα, προχωρημένος Αύγουστος, ήρθε και με βρήκε η ιδέα να τα λέω σ’ εσένα – δηλαδή, σ’ εμένα· γιατί σε ποιον άλλο μπορείς να τα πεις; Σε ποιον μπορείς να πεις (χωρίς να σε στραβοκοιτάξει): σταμάτα να τρως το βράδυ, περιόρισε τους υδατάνθρακες και μην τρως γλυκά, κάνουν κακό στην υγεία. Κι ενώ ο καθένας μας είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία –και ειδικά η διατροφή είναι κάτι εντελώς προσωπικό– υπάρχουν τόσα πράγματα που ισχύουν για όλους, αφού έχουν να κάνουν με το πώς δουλεύει ο οργανισμός μας, που στην πραγματικότητα σε όλους έχω να πω από κάτι. Από την άλλη δεν είμαι ειδικός, απλώς εδώ και πολύ καιρό –επειδή μεγαλώνω– είναι κάτι που με απασχολεί, μελετάω, ακούω podcast με ειδικούς και έχω μάθει πέντε πράγματα.

Και να σου πω ποιο είναι το πιο παράξενο με όλα αυτά περί διατροφής; Ενώ κάπως τα ξέρεις, την ίδια στιγμή δεν ξέρεις τίποτα. Και ακόμα κι αν νομίζεις πως τα ξέρεις, την αμέσως επόμενη στιγμή τα ξεχνάς. Αλλιώς πώς εξηγείται ότι δεν τα εφαρμόζεις; Ή μήπως δεν γίνεται αλλιώς, και πρέπει να περάσεις από το σημείο της πλήρους αποτυχίας, που ενώ έχεις πει δεν θα φάω το βράδυ, όταν έρχεται εκείνη η ώρα ανοίγεις το ψυγείο και τρως για πολλοστή φορά; Από την άλλη, αν τελικά βρίσκεσαι να κάνεις κάτι που δεν θέλεις –αλλά ξέρεις ότι δεν θέλεις να το κάνεις–, ίσως τότε να είσαι στην αρχή μιας διαδρομής και χρειάζεται να διανύσεις όλον αυτό τον δρόμο μέχρι να φτάσεις στο επιθυμητό. Δεν ξέρω. Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του χρόνους.

Για ένα πράγμα είμαι σίγουρη: όλα τα πράγματα που θέλουμε να αλλάξουμε, όσα καλούμαστε να «υποχρεωθούμε» να κάνουμε επειδή είναι «καλά για εμάς», περνάνε μέσα από μια διαδικασία. Δεν αλλάζεις μια συνήθεια χρόνων επειδή κάποιος θα σου πει: κάνε αυτό ή μην κάνεις το άλλο, και ορίστε τα 5 πράγματα που δεν πρέπει ποτέ να βάλεις στο στόμα σου. Δεν πιστεύω ότι λειτουργεί έτσι, αλλά όλα ξεκινάνε από το τι θα σκεφτούμε και πώς θα νιώσουμε αν δοκιμάσουμε τον ένα ή τον άλλο τρόπο ζωής. Κάνεις μικρά βήματα, μικρές αλλαγές... Κι έρχεται μια στιγμή που βλέπεις τον εαυτό σου τότε και τώρα, και συγκρίνεις.

Δεν αλλάζεις μια συνήθεια χρόνων επειδή κάποιος θα σου πει: κάνε αυτό ή μην κάνεις το άλλο, και ορίστε τα 5 πράγματα που δεν πρέπει ποτέ να βάλεις στο στόμα σου

Τέλος πάντων, αυτό που θέλω να σου πω είναι ότι στις διακοπές έφαγα πολλά σνίτσελ, κάτι που δεν με έκανε να νιώθω πολύ καλά. Όταν τελείωναν οι βόλτες κι οι δραστηριότητες της μέρας και πηγαίναμε σε κάποιο απ’ αυτά τα ωραία εστιατόρια και τις μπιραρίες της Τσεχίας, σχεδόν πάντα παράγγελνα σνίτσελ, επειδή κάτι μέσα μου ήθελε να δοκιμάσει την τοπική κουζίνα στην καλύτερη εκδοχή της. Την ώρα της παραγγελίας σκεφτόμουν: Αυτή τη φορά μπορεί να είναι το πιο νόστιμο σνίτσελ που έχεις φάει. Και η αλήθεια –που δεν ομολόγησα στους φίλους μου– είναι πως απογοητευόμουν. Κάτι που, αντί να με πτοήσει, δυνάμωνε την επιθυμία μου να βρω το καλύτερο σνίτσελ, ή έστω ένα καλύτερο από το προηγούμενο. Εν τω μεταξύ στην κανονική ζωή δεν τρώω ποτέ σνίτσελ, για να μη σου πω ότι τρώω λίγο κρέας έτσι κι αλλιώς – μια συζήτηση που πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε κάποια στιγμή.

Το θέμα είναι ότι τα σνίτσελ είναι ανθυγιεινά γιατί είναι τηγανητά, όλοι το ξέρουμε: το τηγάνισμα απαγορεύεται αυστηρά επειδή αυξάνει πολύ τα λιπαρά και τις θερμίδες. Άσε που, αν το λάδι ξαναχρησιμοποιείται, δημιουργούνται επιπλέον επιβλαβείς ουσίες που τις λένε τρανς λιπαρά. Το ίδιο συμβαίνει και με τις τηγανητές πατάτες, που έχουμε πολλούς λόγους να μην τις προτιμούμε. Πες όμως ότι είναι μαγειρεμένα με τις καλύτερες προδιαγραφές: το χοιρινό σνίτσελ, όπως και το μοσχαρίσιο –το «βιεννέζικο» σνίτσελ είναι μοσχαρίσιο, και ήταν το πιο νόστιμο–, έχουν πολλά «κορεσμένα λίπη», που για να καταλάβεις τι σημαίνει αυτό πρέπει να είσαι καλός στη χημεία. Έτσι, όλη αυτή η υποτιθέμενη νοστιμιά, η τραγανή κρούστα που θα πρέπει (αν είναι τραγανή) να τρίζει στα δόντια, και το ζουμερό κρέας από μέσα, σε φορτώνουν ένα σωρό κορεσμένο λίπος, επιπλέον των θερμίδων και του λαδιού τηγανίσματος. Κι αυτό, όταν το τρως τακτικά, ανεβάζει τη χοληστερίνη –την κακή, αυτή που κολλάει στις αρτηρίες και τις στενεύει– και σιγά-σιγά φτιάχνεις το έδαφος για προβλήματα στην καρδιά. Εσύ, μόνος σου, αυτό είναι που με τρελαίνει περισσότερο. Είναι να απορείς γιατί το κάνουμε αυτό στον εαυτό μας. Μάλλον επειδή δεν έχουμε καταλάβει τις επιπτώσεις στον οργανισμό μας, δεν βρίσκω άλλη απάντηση.

Στις διακοπές όλοι το ρίχνουμε έξω, θα μου πεις. Είναι μια εποχή ελευθερίας. Και συνήθως επιστρέφουμε με περισσότερα κιλά, γιατί δεν μας νοιάζουν οι κανόνες κι οι περιορισμοί. Από την άλλη, αν βαρυστομαχιάζεις από το πολύ ή το λάθος φαγητό, αυτό δεν είναι ένας περιορισμός; Που για κάποιον λόγο μάς είναι πιο οικείος από το να είναι άδειο το στομάχι μας. Κι όμως, οι ειδικοί λένε ότι το βράδυ είναι καλό να πέφτουμε για ύπνο ελαφρώς πεινασμένοι, ώστε να ξεκουράζεται ο μεταβολισμός μας· ενώ εμείς του δίνουμε δουλειά συνεχώς και τον επιβαρύνουμε. Το σώμα μας όμως χρειάζεται τη νύχτα να ασχοληθεί με την επισκευή και την ανανέωση των κυττάρων, όχι να χωνεύει. Κι αν το τελευταίο μας γεύμα είναι βαρύ, όπως ας πούμε «τηγανητό κρέας» ή ό,τι άλλο τρώμε τα βράδια, το συκώτι και το πάγκρεας δουλεύουν υπερωρίες όσο κοιμόμαστε, είτε είμαστε διακοπές είτε στο σπίτι. Και δεν το λένε μόνο οι ειδικοί, το αισθανόμαστε κι εμείς, επειδή δεν κάνουμε καλό ύπνο, και το πρωί που ξυπνάμε δεν έχουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε για να απολαύσουμε τη μέρα μας. Για κάποιο λόγο, έχουμε μάθει να απομονώνουμε τη στιγμή και το είδος του φαγητού από το πώς είμαστε την υπόλοιπη μέρα και νύχτα μας – ενώ δεν είναι καθόλου έτσι.

Έχουμε μάθει να απομονώνουμε τη στιγμή και το είδος του φαγητού από το πώς είμαστε την υπόλοιπη μέρα και νύχτα μας, ενώ δεν είναι καθόλου έτσι

Για να είμαι ειλικρινής, στην Τσεχία η κουζίνα δεν μου άρεσε. Τρώνε πολύ κρέας και ελάχιστες σαλάτες και λαχανικά, καθόλου μαγειρευτά με ζαρζαβατικά σαν τα δικά μας, καθόλου όσπρια κι όλα αυτά που φτιάχνουν τη μεσογειακή διατροφή, που είναι διάσημη και σε όλα τα επιστημονικά άρθρα και podcast αναφέρεται σαν η καλύτερη διατροφή. Κρίμα που την έχουμε κάπως χάσει.

Αλλά κι αυτό είναι μια άλλη ιστορία, που θα την πούμε μια μέρα. Σνίτσελ δεν ξέρω αν θα ξαναφάω – ίσως αν πάω ποτέ στη Βιέννη. Κι αν μου έρθει καμιά φορά φοβερή όρεξη, που πολύ αμφιβάλω, θα δοκιμάσω να πανάρω το κρέας με αλεσμένη βρόμη αντί για αλεύρι και, αντί να το τηγανίσω, θα το ψήσω. Θα είναι το ίδιο νόστιμο; Ποιος ξέρει. Αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι οι γεύσεις, οι νοστιμιές, οι συνήθειες, όλα αυτά που νομίζουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς, μια ιδέα είναι… Δεν είμαστε οι συνήθειές μας. Κι αν μπεις σ’ αυτό τον τρόπο σκέψης, ακολουθεί κι ο τρόπος της ζωής, και μάλιστα πολύ πιο εύκολα από ό,τι είχες συνηθίσει να νομίζεις. Το μόνο βέβαιο είναι, επειδή το έχω δει να μου συμβαίνει, ότι αν τρως υγιεινά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν απολαμβάνεις το φαγητό σου, κάθε άλλο. Απλώς μαθαίνεις να σου αρέσουν διαφορετικά πράγματα.

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, η πραγματική αλλαγή στη διατροφή μας, και όλες οι αλλαγές, δεν έρχονται με απαγορεύσεις, αλλά με συνειδητότητα και μικρά μικρά βήματα. Για αυτά τα πράγματα θα μιλάμε εδώ, τώρα που σε βρήκα...

Συμβουλές ανθεκτικότητας (resilience tips)

• Καλύτερα να πέφτουμε για ύπνο ελαφρά πεινασμένοι, παρά φουσκωμένοι. Το σώμα ξεκουράζεται πιο καλά έτσι.
• Πάντα υπάρχει μια πιο ελαφριά εκδοχή του φαγητού μας: βρόμη αντί για αλεύρι, ψήσιμο αντί για τηγάνισμα, και πολλές νόστιμες συνταγές που αρκεί να τις αναζητούμε – αν μπούμε σε αυτόν τον άλλο τρόπο σκέψης. Οι γεύσεις είναι συνήθειες· κι οι συνήθειες αλλάζουν.
• Το πολύ ή το λάθος φαγητό (το οποίο πρώτα πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε) δεν είναι ελευθερία· είναι άλλος ένας περιορισμός. Η πραγματική ελευθερία (και μιλάμε πάντα για την ειρηνική ζωή, για την καθημερινότητα και τις μικρές χαρές της) είναι να σηκωνόμαστε από το τραπέζι ελαφρείς για να έχουμε ενέργεια στη μέρα μας. Και υγεία, όσο περνάει από το χέρι μας.