Ευάγγελος Φιλόπουλος: Είναι μεγάλη η πρόοδος στην κατανόηση της συμπεριφοράς των καρκινικών κυττάρων

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου, συνομιλήσαμε με τον πρόεδρο της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και ειδικό στη χειρουργική μαστού.

― Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου 2025: Η νέα χρονιά φέρνει αισιόδοξα μηνύματα;

Η απάντηση είναι θετική, γιατί ήδη έχει συσσωρευθεί ένας μεγάλος όγκος γνώσεων, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη μια σειρά από μελέτες που αφορούν τόσο τη φαρμακευτική αγωγή όσο και για τη στοχευμένη θεραπεία. Κυρίως όμως, για θεραπεία που θα προσαρμόζεται στις γονιδιακές και μοριακές ιδιαιτερότητες του κάθε καρκίνου.

Επίσης, έχουμε κάνει σημαντικά βήματα στην ανοσοθεραπεία και στην ακτινοθεραπεία, ενώ η χειρουργική προοδεύει ελαττώνοντας το τραυματικό αποτύπωμά της στον ανθρώπινο οργανισμό.

― Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες αλλαγές που συντελέστηκαν στην αντιμετώπιση του καρκίνου τις τελευταίες δεκαετίες;

Πρώτο και βασικό είναι η μεγάλη πρόοδος στην κατανόηση της συμπεριφοράς και της ιδιαιτερότητας των καρκινικών κυττάρων. Μεγάλες ανακαλύψεις στους τομείς της γενετικής, της μοριακής βιολογίας, της τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης κ.ά. έδωσαν την ώθηση να γίνει πιο αποτελεσματική η φροντίδα για τον καρκίνο σε όλα τα στάδιά του. Έγινε μεγάλη πρόοδος στην πρόληψη, όπου η βλαπτική επίδραση του καπνίσματος είναι πλέον αδιαμφισβήτητη, γι’ αυτό και η φετινή εκστρατεία της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας στοχεύει στη διακοπή του καπνίσματος. Καρκινογόνα είναι και τα αλκοολούχα ποτά. Μια μέτρια κατανάλωση μαζί με φαγητό μπορεί να μη βλάπτει τόσο, όμως ακόμη δεν έχει διευκρινιστεί ποια δόση είναι καρκινογόνος.

Μάθαμε επίσης πόσο ευεργετική είναι η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών και γενικότερα η σωστή διατροφή. Μαζί με τη διακοπή του καπνίσματος, την αποφυγή του αλκοόλ και την ήπια άσκηση βοηθά όχι μόνο στην πρόληψη στους υγιείς, αλλά και στην επιβίωση των ασθενών που ήδη έχουν εμφανίσει καρκίνο και έχουν ολοκληρώσεις τις θεραπείες τους.

Σημαντικά βοήθησε και η ανάπτυξη της ανοσοθεραπείας, καθώς με ειδικά χιμαιρικά αντιγόνα μπορούν να καταπολεμηθούν καρκινικά κύτταρα. Η ανοσοθεραπεία δίνει πολύ καλά αποτελέσματα σε αιματολογικές κακοήθειες αλλά και σε συμπαγείς όγκους. Παράλληλα η πρόοδος στην ακτινοθεραπεία είναι επίσης πολύ σημαντική, αφού πλέον είναι συντομότερη και πιο ακριβής. Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία στοχεύει ακριβώς τον όγκο, χωρίς να πειράζει τους διπλανούς ιστούς.

Επίσης, έχει προοδεύσει πολύ και η χειρουργική στον καρκίνο. Στο μαστό για παράδειγμα γίνονται πολύ μικρότερες και στοχευμένες επεμβάσεις. Η ρομποτική χειρουργική, οι λαπαροσκοπικές επεμβάσεις και οι ελάχιστα επεμβατικές βιοψίες είναι πλέον καθιερωμένες πρακτικές σε πολλές μορφές καρκίνων. Σε ασθενείς που δεν αντέχουν το χειρουργείο σε προχωρημένη νόσο, μπορεί να γίνει στερεοτακτική ακτινοθεραπεία μαζί με ορμονοθεραπεία και να έχουμε καλά αποτελέσματα.

― Ειδικότερα στον καρκίνο του μαστού τι έχει αλλάξει;

Έχουμε κατανοήσει ότι δεν είναι ένα είδος καρκίνου αλλά πολλοί, με βάση τη μορφολογία και τα μοριακά χαρακτηριστικά που εμφανίζουν. Υπάρχουν 4 έως 5 τύποι καρκίνου του μαστού, και ανάλογα προσαρμοσμένη είναι και η θεραπεία. Πλέον διαθέτουμε και στοχευμένες θεραπείες για ορισμένους τύπους καρκίνου μαστού που παλαιότερα δεν είχαν καλή πρόγνωση. Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, έχουν μπροστά τους πολλά χρόνια ζωής, με καλή ποιότητα. Η μεταστατική νόσος που κάποτε ήταν αξεπέραστο εμπόδιο, με τις νέες αγωγές έχει γίνει εφικτό να αντιμετωπιστεί καλύτερα.

― Στη μακροχρόνια πορεία σας ως πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που έχετε αντιμετωπίσει;

Μεγάλη πρόκληση ήταν να ξεπεραστεί η προκατάληψη για τον καρκίνο, ότι δηλαδή η διάγνωσή του σημαίνει θανατική καταδίκη. Να φύγει αυτό το φτύσιμο στον κόρφο όταν αναφέρεται ο καρκίνος, να φύγει η λέξη επάρατος. Επίσης, ενώ έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος στον προληπτικό έλεγχο και έχει γίνει πιο αποδεκτός από τις γυναίκες, οι άντρες εξακολουθούν να είναι πιο διστακτικοί. Δυστυχώς, δεν πάνε εύκολα να εξεταστούν προληπτικά.

Μεγάλο αγώνα, με πολλά εμπόδια δίνουμε και για την καταπολέμηση του καπνίσματος και την εφαρμογή των νόμων, αλλά και τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, που πρέπει να απαγορευτεί τελείως στους ανηλίκους.

Άλλο μεγάλο θέμα είναι και οι ασθενείς τελικού σταδίου, που πρέπει να έχουν, όπως λέει και η προσευχή, ένα ανώδυνο, ανεπαίσχυντο και ειρηνικό θάνατο. Είναι δράμα αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, είναι η «μαύρη τρύπα» του υγειονομικού μας συστήματος. Οι ασθενείς μας πονάνε χωρίς λόγο και φεύγουν από τη ζωή χωρίς την κατάλληλη φροντίδα, λόγω έλλειψης δομών.

― Ποιες δράσεις σχεδιάζετε για τη νέα χρονιά;

Έχουμε βάλει στόχο να ετοιμάσουμε δύο κέντρα για ασθενείς τελικού σταδίου, ένα στην Αττική και ένα στη Θεσσαλονίκη. Είναι έτοιμα δηλαδή και ελπίζουμε, με τη συμβολή του Υπουργείου Υγείας, να λειτουργήσουν σύντομα.

Ελπίζουμε επίσης, να γίνουνε 3 οι κινητοί μαστογράφοι μας –σήμερα έχουμε 2–, ώστε να πηγαίνουμε σε όλες τις ακριτικές περιοχές, όλα τα άγονα νησιά, όλες τις αποκλεισμένες ομάδες. Έχουμε πάει ακόμη και στις φυλακές Κορυδαλλού, στα Πομακοχώρια, στα μειονοτικά χωριά της Αλβανίας, στα ακριτικά νησιά, γιατί όλες οι γυναίκες έχουν δικαίωμα στην πρόληψη.

Πολύ σημαντικό έργο προσφέρει πλέον και το Κέντρο Ημέρας Παιδιών - Εφήβων - Νέων Ενηλίκων με Νεοπλασματικές ασθένειες της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. Βρίσκεται στην Αθήνα (Παράσχου 23), παρέχοντας δωρεάν, διά ζώσης και online υπηρεσίες στον χώρο του Κέντρου Ημέρας αλλά και κατ’ οίκον ή στους χώρους των φορέων, ύστερα από εκτίμηση των αναγκών και σε συνεργασία με τους φορείς.

Το Κέντρο είναι η πρώτη εξειδικευμένη μονάδα ψυχικής υγείας του Υπουργείου Υγείας που προσφέρει: 

• Πρόληψη ψυχικής υγείας των ασθενών παιδιών, εφήβων, νέων ενηλίκων και των μελών της οικογένειάς τους.
• Πρόληψη ψυχικής υγείας των παιδιών, εφήβων και νέων που βιώνουν την εμπειρία της ογκολογικής ασθένειας μέλους της οικογένειάς τους.
• Επαγγελματική ενίσχυση της θεραπευτικής ομάδας (ιατρών και νοσηλευτών) των ογκολογικών κλινικών που παραπέμπουν ασθενείς.
• Διασύνδεση των υπηρεσιών παροχής ψυχικής υγείας των ογκολογικών νοσοκομείων της Περιφέρειας Αττικής.
• Ευαισθητοποίηση της κοινότητας σε θέματα ψυχοκοινωνικής ογκολογίας παιδιών, εφήβων και νέων ενηλίκων.

Το ωράριο λειτουργίας είναι Δευτέρα με Παρασκευή 9 π.μ. - 5 μ.μ. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τη γραμματεία στο τηλέφωνο: 2152151650 ή ηλεκτρονικά kentroimeraspen.cancerhellas.org.

Μη λέμε ό,τι θέλουμε, χρειαζόμαστε στήριξη και από ειδικούς – όχι μόνο από φίλους και γνωστούς. Συχνά κάποιος που πέρασε καρκίνο λέει στον ασθενή: «εγώ το νίκησα με δύναμη και θέληση», λες και αρκεί αυτό. Πρόκειται για λάθος προσέγγιση.

― Τέλος, ας μιλήσουμε και για την έκπληξη του να σας δούμε και ως συγγραφέα αστυνομικού μυθιστορήματος.

Είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας για εμένα η συγγραφή, με ηρεμεί, ειδικά όταν γράφω κοντά στη θάλασσα το καλοκαίρι. Οι κριτικές που έχω λάβει είναι μέχρι στιγμής ενθαρρυντικές και με φέρνουν σε αμηχανία καθώς, μετά από 48 χρόνια μάχιμης ιατρικής, δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου λογοτέχνη. Πάντως, έχω ήδη ολοκληρώσει το δεύτερο μυθιστόρημά μου.

Οι «Αυτόπτες μάρτυρες» είναι ένα ψυχο-κοινωνικό θρίλερ, που κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική και παρουσιάζεται στην ΕΣΗΕΑ στις 12 Φεβρουαρίου. Ήθελα να γράψω κάτι διαφορετικό από το κλασικό μοτίβο που κυριαρχεί στην αστυνομική λογοτεχνία, όπου ο ήρωας ντετέκτιβ μέσα από περιπετειώδεις διαδρομές σε περιβάλλοντα, συχνά απόμακρα της καθημερινότητας, και με έναν ιδιαίτερο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς καταφέρνει να ξεδιαλύνει ένα (ή περισσότερα) εγκλήματα και να ανακαλύψει τελικά τον ένοχο, οδηγώντας τον ενώπιον της δικαιοσύνης. Το βιβλίο αφορά την ελληνική πραγματικότητα και την παθογένειά της, χωρίς υπερβάσεις, και με καθημερινούς ήρωες, ενώ το τέλος του ίσως εκπλήξει αρκετούς.