Περισσότερες από μία στις εκατό γυναίκες μπαίνουν στην κλιμακτήριο νωρίτερα από το φυσιολογικό, με συνέπεια να χάνουν πρόωρα την ικανότητα τεκνοποίησης και τη φυσική προστασία έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων και της οστεοπόρωσης που προσφέρουν οι ορμόνες του γυναικείου φύλου.
«Αν και οι γυναίκες συνήθως έχουν εμμηνόπαυση μετά τα 45-50 έτη, εκείνες που έχουν πρόωρη εμμηνόπαυση μπαίνουν πριν τα 40 χρόνια», λέει ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ (www.gynecologie.gr). «Υπολογίζεται ότι περίπου μία στις 250 γυναίκες ηλικίας 15-29 ετών και 1 στις 100 στις ηλικίες 30-39 ετών έχουν πρόωρη εμμηνόπαυση, η οποία οφείλεται στην πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια, κατά την οποία εξαντλούνται ή υπολειτουργούν τα ωοθυλάκια ακόμα και από την εφηβεία».
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωσή της; «Η εξάντληση ή δυσλειτουργία των ωοθυλακίων που οδηγεί στην ωοθηκική ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες», απαντά ο Δρ. Βασιλόπουλος. Και εξηγεί ποιες είναι μερικές από τις πιο συνηθισμένες.
Χειρουργικές επεμβάσεις
Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε αφαίρεση μίας ωοθήκης ή σε αφαίρεση μήτρας (υστερεκτομή) για καλοήθεις ή κακοήθεις παθήσεις παρουσιάζουν μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης και μπορεί να μπουν σε πρόωρη εμμηνόπαυση. Το ίδιο και όσες χειρουργούνται για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ή υποβάλλονται σε εγχειρήσεις πυέλου (π.χ. για αφαίρεση κύστης ενδομητρίωσης).
Η χειρουργική αφαίρεση και των δύο ωοθηκών προκαλεί άμεση εμμηνόπαυση, τα συμπτώματα της οποίας μπορεί να είναι πολύ έντονα, διότι η ορμονική αλλαγή συμβαίνει απότομα αντί για σταδιακά σε διάστημα πολλών ετών, όπως θα ήταν το φυσιολογικό.
Η χημειοθεραπεία, κατά την οποία τοξικά φάρμακα διαχέονται σε όλο το σώμα, και η ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο πρόωρης εμμηνόπαυσης.
Οικογενειακό ιστορικό
Οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης είναι πιθανό να την παρουσιάσουν και οι ίδιες.
Η εξάντληση ή δυσλειτουργία των ωοθυλακίων που οδηγεί στην ωοθηκική ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε ορισμένες χρωμοσωμικές ανωμαλίες κυρίως του χρωμοσώματος Χ, όπως η λεγόμενη γοναδική δυσγενεσία με ή χωρίς σύνδρομο Turner, και το σύνδρομο του εύθραυστου Χ.
Το σύνδρομο Turner, για παράδειγμα, εκδηλώνεται όταν ένα κορίτσι γεννιέται με ατελή χρωμοσώματα. Όταν μεγαλώσει, είναι πιθανό να μη λειτουργούν ομαλά οι ωοθήκες της και η συνέπεια συχνά είναι η πρόωρη εμμηνόπαυση.
Αυτοάνοσα νοσήματα
Η πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να είναι απόρροια κάποιας αυτοάνοσης ασθένειας, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας επιτίθεται λανθασμένα στις ωοθήκες και στον ωοθηκικό ιστό. Στις αυτοάνοσες αιτίες της συμπεριλαμβάνονται οι ασθένειες του θυρεοειδούς, ο υπερπαραθυρεοειδισμός και η νόσος του Άντισον.
Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι το 4% των περιπτώσεων πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι καθαυτές αυτοάνοσες.
Επιληψία και κάπνισμα
Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα από κλινικές μελέτες ότι οι γυναίκες με επιληψία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν πρόωρη εμμηνόπαυση.
Έχει επίσης υπολογιστεί ότι οι καπνίστριες συχνά μπαίνουν στην κλιμακτήριο 1-2 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι οι μη καπνίστριες και η αιτία είναι οι πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες που περιέχονται στον καπνό των τσιγάρων. Η συσχέτιση του καπνίσματος με την πρόωρη εμμηνόπαυση είναι δοσοεξαρτώμενη, δηλαδή όσο περισσότερο καπνίζει η γυναίκα τόσο περισσότερο κινδυνεύει να έχει κλιμακτήριο πριν την ώρα της.
Ορισμένα φάρμακα καταστέλλουν την παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες και ενδέχεται να οδηγήσουν σε πρόωρη εμμηνόπαυση. Αυτό μπορεί να συμβεί, για παράδειγμα, με την παρατεταμένη θεραπεία με ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH), τα οποία χορηγούνται π.χ. για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, την ενδομητρίωση, τα λειομυώματα μήτρας κ.λπ. Μπορεί επίσης να συμβεί με τα φάρμακα της χημειοθεραπείας, καθώς και με την προφυλακτική θεραπεία για καρκίνο του μαστού που συνιστάται σε γυναίκες οι οποίες έχουν πάρα πολύ υψηλό κίνδυνο εκδηλώσεως της νόσου.
«Πρέπει να επισημανθεί ότι σε ποσοστό έως και 80-90% των περιπτώσεων, η αιτιολογία της πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι άγνωστη και έτσι χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής», τονίζει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Ωστόσο, οι γυναίκες που έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου πρέπει να υποβάλλονται σε ορμονολογικό έλεγχο νωρίς και τακτικά. Τέλος θα πρέπει να τους προτείνεται η λύση της κατάψυξης ωαρίων, ακόμα και πριν από την ηλικία των 35 ετών».
7°
