Εκατόν είκοσι χρόνια πριν, τη άνοιξη του 1896, στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα, αθλητές από πέντε χώρες παρατάχθηκαν στη γέφυρα του Μαραθώνα, στην αφετηρία, για να διανύσουν τη χωμάτινη διαδρομή ως το Παναθηναϊκό Στάδιο. Την ιδέα είχε ο Γάλλος φιλόλογος Μισέλ Μπρεάλ ο οποίος έπεισε το φίλο του Πιερ ντε Κουμπερντέν να συμπεριλάβει αυτό το παράδοξα απαιτητικό αγώνισμα στο πρόγραμμα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Εμπνευσμένος από την αρχαία διαδρομή του Αθηναίου οπλίτη ημεροδρόμου που το 490 π.Χ., τρέχοντας, από τον Μαραθώνα ως την Αθήνα, έφερε το μήνυμα της νίκης πριν ξεψυχήσει από την προσπάθεια, ο μαραθώνιος δεν είχε ιστορικό αθλητικό προηγούμενο. Δεν υπήρξε ποτέ άθλημα ως τότε, καθώς οι αρχαίοι αγώνες μεγάλων αποστάσεων ήταν πολύ μικρότεροι, προσεγγίζοντας τα σημερινά 5 χιλιόμετρα. Μα λίγο ο εμβληματικός άθλος και λίγο η ιστορία που τον ενέπνεε, δημιουργούσαν ένα πλαίσιο ιδανικό για να συνδεθεί το νέο ολυμπιακό εγχείρημα με το παρελθόν, δίνοντας μια πάντα χρήσιμη νομιμοποίηση.
Στην αφετηρία, στον Μαραθώνα, ο παπάς της ενορίας έδωσε την ευχή του στους αθλητές που ξεκίνησαν τη διαδρομή από τα Μεσόγεια ως την Αθήνα. Στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο, το νήμα έκοψε πρώτος ο αθλητής Σπύρος Λούης με επίδοση 2:58:50, σε μια νίκη που έμεινε στην ιστορία συμβολίζοντας την προσπάθεια, την υπέρβαση των σωματικών και ψυχικών ορίων, καθώς και την αντοχή. Το «Είναι Έλληνας» που αντηχούσε στη διαδρομή ενθουσίασε και εμψύχωσε το κοινό, γεννώντας πανηγυρισμούς χωρίς προηγούμενο. Σημαντικότατη στον αγώνα ήταν η παρουσία του έμπειρου δρομέα Χαρίλαου Βασιλάκου, ο οποίος τερμάτισε δεύτερος και μαζί με τον Λούη έγιναν οι δύο πρώτοι Ολυμπιονίκες στην ιστορία του Μαραθωνίου δρόμου.
Την ίδια χρονιά έτρεξε και η πρώτη γυναίκα μαραθωνοδρόμος. Στον απόηχο της μεγάλης ελληνικής νίκης, την επόμενη του Ολυμπιακού Μαραθωνίου, η Σταμάτα Ρεβύθη, μια φτωχή τριαντάχρονη χήρα από τη Σύρο που κατοικούσε στην Πειραιά, αποφάσισε να τρέξει την ίδια διαδρομή για να κερδίσει το ενδιαφέρον του κόσμου διεκδικώντας μια δουλειά για την ίδια και μια καλύτερη τύχη για το παιδί της. Τερμάτισε την ίδια διαδρομή σε 5:30 ώρες, φτάνοντας ωστόσο μόνον έξω από το Παναθηναϊκό Στάδιο, καθώς οι αστυνομικοί δεν της επέτρεψαν να μπει. Η ιστορία της ξεχάστηκε γρήγορα, μα η ίδια άνοιξε το δρόμο για τη γυναικεία παρουσία στους δρόμους, που εκπληρώθηκε πλήρως πολύ αργότερα.
Η διαδρομή του Μαραθωνίου δεν ήταν από την αρχή σταθερή. Στους Ολυμπιακούς της Αθήνας και στους αμέσως επόμενους αγώνες, οι δρομείς έτρεξαν περίπου 40 χιλιόμετρα. Η απόσταση των 42.195 μέτρων καθιερώθηκε το 1924 από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, ακολουθώντας εκείνην που διέτρεξαν οι δρομείς στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 1908, φτάνοντας ως τη βασιλική εξέδρα για λόγους αβρότητας.
Από τότε, χρόνο με το χρόνο, ο μαραθώνιος έγινε ένα από τα πιο αγαπημένα αθλήματα σε όλο τον κόσμο, με εκατομμύρια φίλους και συμμετέχοντες σε όλες τις διοργανώσεις του. Ξεχωριστός ανάμεσα στους πολλούς διεθνείς μαραθωνίους που διεξάγονται σε όλο τον κόσμο είναι ο Μαραθώνιος της Αθήνας, ο μόνος στην αυθεντική διαδρομή. Διεξήχθη για πρώτη φορά το 1955, με τη συμμετοχή μόλις 21 αθλητών και νικητή τον Φινλανδό Βέικο Κάρβονεν, με χρόνο 2:27:30. Με τη σημερινή του μορφή διεξάγεται συνεχώς από το 1983, αφιερωμένος στο μεγάλο Έλληνα γιατρό, βαλκανιονίκη του στίβου και ειρηνιστή Γρηγόρη Λαμπράκη.
Φέτος, στην 34η επανάληψή του, ο Μαραθώνιος της Αθήνας γιορτάζει τα 120 χρόνια από την πρώτη σύγχρονη διοργάνωση μαραθωνίου, με τον πιο εμβληματικό τρόπο. Με 50.000 συμμετοχές στην αυθεντική μαραθώνια διαδρομή και στα αγωνίσματα των 10 χλμ. και 5 χλμ. που αποδεικνύουν με τον πιο δυναμικό τρόπο πως η συγκίνηση του κορυφαίου δρομικού αθλήματος είναι διαχρονική
