Οι προληπτικές μαστεκτομές είναι επεμβάσεις που γίνονται σε μεγάλο βαθμό και στην Ελλάδα. Στο ευρύ κοινό έγιναν γνωστές με τη δημοσιοποίηση του «θέματος» από την Αντζελίνα Τζολί. Γυναίκες που έχουν οικογενειακό ιστορικό προβαίνουν στον επιβεβλημένο έλεγχο: μια εξέταση δύο συγκεκριμένων γονιδίων που αναγνωρισμένα κληροδοτούν τον καρκίνο του μαστού και τον καρκίνο των ωοθηκών. Τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 ελέγχονται αρκετά χρόνια τώρα στο εξωτερικό και τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια και στην Ελλάδα. Η εξέταση δείχνει τα ποσοστά μετάλλαξης-βλάβης των γονιδίων, βάσει των οποίων κληροδοτείται ο καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών. Η συχνότητα νόσησης από καρκίνο του μαστού κυμαίνεται μεταξύ 50 και 85 τοις εκατό, ανάλογα με το ποιο από τα δύο γονίδια πάσχει και σε ποιο σημείο ακριβώς βρίσκεται η μετάλλαξη. Η συχνότητα νόσησης από καρκίνο των ωοθηκών ποικίλει από 50 έως 65 τοις εκατό.
Αν τα αποτελέσματα είναι θετικά, συνίσταται, από την αρχή σχεδόν που απομονώθηκαν τα συγκεκριμένα γονίδια, να γίνεται προληπτική επέμβαση αμφοτερόπλευρης μαστεκτομής, η οποία συνήθως ακολουθείται από ανάπλαση-αποκατάσταση των μαστών στον ίδιο χρόνο, δηλαδή στο ίδιο χειρουργείο, με τοποθέτηση ενθεμάτων ή κάποιον άλλο τύπο πλαστικής. Αν το ποσοστό ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών θεωρείται υψηλό, γίνεται και αμφοτερόπλευρη ωοθηκεκτομή.
Το γονιδιακό τεστ πρέπει να γίνεται σε νεαρή ηλικία. Ενδεικτικά, ας αναφέρουμε, μεταξύ 30 και 40 ετών ή ακόμα και μεταξύ 30 και 50, αν και συνήθως οι γυναίκες με τέτοιου είδους κληρονομικότητα νοσούν σε ηλικία κάτω των 40 ετών. Το τεστ επιβάλλεται για εκείνες τις νέες γυναίκες που η μητέρα τους έχει εκδηλώσει καρκίνο μαστού σε ηλικία κάτω των 50 ετών, ή υπάρχει στην οικογένεια αδελφή ή θεία που νόσησε από καρκίνο μαστού επίσης σε νεαρή ηλικία. Επομένως το τεστ δεν αφορά γυναίκες χωρίς ιστορικό καρκίνου στην οικογένεια, ούτε και γυναίκες που ο συγγενής ή οι συγγενείς τους έχουν νοσήσει σε ηλικία άνω των 65-70, καθώς αυτός ο καρκίνος δεν θεωρείται συνήθως κληρονομικός. Άρα δεν υπάρχει λόγος πανικού. Ωστόσο, εμείς οι γιατροί συνιστούμε την εξέταση στα πολύ νεαρά κορίτσια που «πληρούν» τις παραπάνω προϋποθέσεις, γιατί οι περισσότερες αρχίζουμε τις μαστογραφίες μετά τα 40, ενώ τέτοιου είδους καρκίνοι εμφανίζονται πολύ νωρίτερα και είναι θέμα τύχης να τους εντοπίσεις. Επίσης, παροτρύνουμε να ελέγχονται μητέρες με κόρες, έστω και μικρής ηλικίας, με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου. Οι ενδιαφερόμενες μπορούν να πάρουν πληροφορίες από τους γυναικολόγους, τους μαστολόγους τους ή από τα τμήματα μαστού στα νοσοκομεία.
Η εξέταση είναι αρκετά ακριβή. Κοστίζει περίπου 1.500 ευρώ σε ιδιωτικά εργαστήρια για το πρώτο μέλος της οικογένειας που ελέγχεται -συνήθως ελέγχουμε έναν ασθενή, κάποιον που να έχει νοσήσει ήδη- και 150 ευρώ για τα υπόλοιπα μέλη. Από όσο γνωρίζω, υπάρχει ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα στον Δημόκριτο, στο οποίο η τιμή της εξέτασης είναι σημαντικά χαμηλότερη, όπως επίσης και κάποια προγράμματα δωρεάν που τρέχουν σε δημόσια νοσοκομεία. Να σημειωθεί πως υπάρχουν και άλλα γονίδια τα οποία είναι υπό διερεύνηση για τη σχέση τους με τον καρκίνο του μαστού. Ασθενείς με ισχυρή κληρονομικότητα αλλά με αρνητική την εξέταση των BRCA, πολλές φορές μπαίνουν σε ερευνητικά πρωτόκολλα της Αμερικής, ώστε να ελεγχθούν άλλα γονίδια κληρονομικότητας. Επίσης, να τονιστεί πως, όσες έχουν κληρονομικότητα, ακόμα και αν ο γονιδιακός έλεγχος προκύψει αρνητικός, θα πρέπει να εξετάζονται ανά εξάμηνο.
Οι πιθανότητες να αναπτύξει καρκίνο μαστού μια γυναίκα που υποβλήθηκε σε προληπτική μαστεκτομή, αν διατηρηθεί μόνο το δέρμα, είναι γύρω στο 3 τοις εκατό. Αν διατηρηθεί και η θηλή, το ποσοστό ανεβαίνει στο 5 τοις εκατό. Επομένως, μπορούμε να πούμε πως η προληπτική μαστεκτομή είναι και θεραπευτική. Να σημειωθεί ότι οι προληπτικές επεμβάσεις σε άλλα όργανα ξεκίνησαν πολύ πριν από τον μαστό, για παράδειγμα, σε κάποιους αποδεδειγμένα κληρονομικούς καρκίνους του παχέος εντέρου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ταλαιπωρία είναι ακόμα μεγαλύτερη. Τους μαστούς τους χάνεις, τους φτιάχνεις, και μάλιστα με καλά αισθητικά αποτελέσματα. Το έντερο όμως… Κατά την εκτίμησή μου, πάντως, πιο δύσκολη περίπτωση είναι η ωοθηκεκτομή, καθώς συνήθως οι γυναίκες της «επικίνδυνης» ηλικίας επιθυμούν να κάνουν παιδιά.
*Η Στέλλα Γκαρέτσου είναι χειρουργός-μαστολόγος στη Θεσσαλονίκη.
14°
