The Vagabonds: Τα οδοιπορικά του Henry Ford και του Thomas Edison

Τα γεγονότα της θρυλικής δεκαετίας 1914-1924 φέρνουν στην επιφάνεια τόσο την ανθρώπινη πλευρά όσο και την επιχειρηματική καινοτομία των δύο φίλων. Αυτών που μεταξύ άλλων «εφηύραν» και καθιέρωσαν τα εποχούμενα οδοιπορικά!

Το έτος είναι 1896. Ο Henry Ford ήταν ένας μηχανικός που δούλευε για μία από τις θυγατρικές εταιρίες του Thomas Edison. Ο Ford τότε είχε ήδη αρχίσει να δουλεύει στον πρώτο βενζινοκίνητο κινητήρα του, και έτσι σε ένα επίσημο εταιρικό συμπόσιο συστήθηκε επίσημα στον Edison και του μίλησε γι’ αυτό. Ο τελευταίος του είπε «you have the thing. Keep at it». Ξεκινώντας το άρθρο αυτό ο στόχος ήταν να εξιστορήσω τη φιλία των δύο αυτών τιτάνων. Όπως και με τα περισσότερα όμως πράγματα στη ζωή, όσο ψάχνεις τόσο μαθαίνεις. Κι όσο μαθαίνεις τόσο αλλάζει το focus όπως και η ουσία. Και η ουσία εν προκειμένω δεν πηγάζει από τη σχέση τους καθεαυτή αλλά από το τι δημιούργησαν στο διάβα τους.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τότε ο Edison πίστευε ότι το μέλλον άνηκε στα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα. Δεκαπέντε χρόνια μετά την πρώτη τους συνάντηση ο Ford είχε ήδη κυκλοφορήσει το εμβληματικό και πετυχημένο πια Model T και έγραψε στον Edison, ο οποίος όμως δεν τον θυμόταν και του απάντησε ότι θα χαιρόταν πολύ να τον γνωρίσει.

Η ιστορία μας ουσιαστικά ξεκινάει το 1914, όταν ο Edison προσκαλεί τον Φορντ και τη σύζυγό του στο χειμερινό του εξοχικό στο Fort Myers της Φλόριντα. Ο Ford φέρνει μαζί του και τον καλό του φίλο John Burroughs, ο οποίος κάποτε περιέγραψε το Model T ως «έναν δαίμονα σε ρόδες». Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης οι τρεις τους αποφάσισαν αυθόρμητα να πραγματοποιήσουν ένα road trip στα Everglades. Αυτή ήταν η αρχή μιας σειράς οδοιπορικών που θα πραγματοποιείτο κάθε καλοκαίρι, με εξαίρεση το 1917 λόγω του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, για τα επόμενα 10 χρόνια.

Το 1915 τους συνόδευσε για πρώτη φορά και ο Harvey Firestone, κατασκευαστής ελαστικών και φίλος του Ford, ο νεότερος όλων τότε στα 49 του χρόνια, και έτσι οι αυτοαποκαλούμενοι Vagabonds εισήγαγαν μια καινούργια παράδοση στη ζωή τους την οποία θα μοιραζόντουσαν κυριολεκτικά με τον υπόλοιπο κόσμο. Το πρώτο οδοιπορικό ήταν ανοργάνωτο και παρορμητικό. Οι δρόμοι τότε ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι, ειδικά στην εξοχή, και έτσι η τριάδα περιηγείτο κυρίως μέσα σε βάλτους. Η έλλειψη προετοιμασίας, οι δυσμενείς συνθήκες, όπως και ο άσχημος καιρός που συνάντησαν, οδήγησαν τον Ford από την επόμενη κιόλας χρονιά να αφιερώνει χρόνο και δυναμική στο να επιλέγει προσεκτικά την όλη διαδρομή και να φροντίζει να υπάρχουν αρκετά τρόφιμα και ανέσεις για όλους (ο Burroughs ειδικά ήταν φημισμένος γκρινιάρης και στραβόξυλο, και αρνείτο να χάσει έστω και ένα γεύμα).

Το 2019 ο Jeff Guinn δημοσίευσε το βιβλίο «The Vagabonds: The Story of Henry Ford and Thomas Edison’s Ten-Year Road Trip» ερευνώντας και εξιστορώντας αναλυτικά τις περιηγήσεις αυτές. Οι απόψεις για το πώς χειρίστηκε τις πληροφορίες που συνέλεξε και αποφάσισε να συμπεριλάβει διίστανται. Ως γνωστόν, και ο Ford και ο Edison δεν υπήρξαν πάντα τα καλύτερα παιδιά, ο μεν γιατί ήταν ανοιχτά ενάντια στους Εβραίους, ο δε γιατί χαντάκωσε τον Tesla και ήταν κατά γενική ομολογία κακός εργοδότης. Ενώ κάποιοι κριτικοί συγχαίρουν τον Guinn επειδή δεν έκρυψε τα μειονεκτήματά τους, άλλοι πιστεύουν ότι τα αναφέρει τόσο επιδερμικά και ανάλαφρα, χρυσώνοντας έτσι λίγο το χάπι, και δίνοντας άλλοθι μπροστά στο τι δημιούργησαν και σε τι συνεισέφεραν σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρον το γεγονός ότι ανάλογα με ποια πηγή πληροφόρησης επιλέξεις σαν αναγνώστης, η αλήθεια ποικίλλει ως προς αρκετές πτυχές των εξορμήσεων αυτών.

Η φιλία αυτών των δύο τεράτων βιομηχανίας είναι αδιαμφισβήτητη, όπως είναι και ο απόλυτος θαυμασμός και σεβασμός του Ford για τον Edison, ο οποίος ήταν ανέκαθεν το είδωλο του ιστορικού μηχανικού. Τα γεγονότα αυτής της θρυλικής δεκαετίας ωστόσο φέρνουν στην επιφάνεια τόσο την ανθρώπινη πλευρά όσο και την επιχειρηματική διάνοια των δύο φίλων, καθότι από το 1915 και μετά το δίδυμο όχι απλά δημοσίευε στον τύπο το επερχόμενο ταξίδι, αλλά φρόντιζε να περνάνε από κωμοπόλεις και περιοχές διαφημίζοντας ανοιχτά την εκδρομή τους. Κάποιοι δημοσιογράφοι τους συνόδευαν ώστε να μπορούν να τους φωτογραφίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια και να περιγράφουν λεπτομερώς τις δραστηριότητές τους. Το ταξίδι έγινε είδηση σε εθνικό επίπεδο, όχι μόνο στον τύπο αλλά και σε μικρά δελτία ειδήσεων (newsreels) που τότε προβάλλονταν στον κινηματογράφο πριν την ταινία, και κάθε χρόνο οι ακόλουθοι πολλαπλασιάζονταν σε σημείο που πια το 1925 ήταν αδύνατον να συνεχίσουν.

Υπάρχουν αρκετά απολαυστικά στιγμιότυπα, και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είναι όταν, σε ένα από τα οδοιπορικά, ένα από τα αυτοκίνητα υπέστη σοβαρή ζημιά λόγω των κακοτράχαλων δρόμων που σε σημεία δεν είχαν καν στρωθεί με άμμο. Ο Ford το έφτιαξε προσωρινά μέχρι να προσεγγίσουν ένα οποιοδήποτε γκαράζ με στοιχειώδη εργαλεία και όταν φτάσανε, ενώ όσοι μηχανικοί το κοιτάξανε δήλωσαν ότι η ζημιά ήταν ανεπανόρθωτη, ο Ford δανείστηκε λίγα εργαλεία και την έφτιαξε.

Σε μια εποχή όπου ο μέσος Αμερικάνος δεν απομακρυνόταν απ’ το σπίτι του σε μεγαλύτερη ακτίνα από 12 μίλια σε όλη του τη ζωή, γιατί κάπου τόσο ταξίδευε ένα άλογο με μια άμαξα, το αυτοκίνητο άλλαξε τη ζωή όλων. Φρόντισε για αυτό ο Henry Ford και το Model T. Oι γεννήτορες των εποχούμενων οδοιπορικών!

Το 1910 υπήρχαν 500.000 αυτοκίνητα. Μια δεκαετία αργότερα υπήρχαν 8.000.000. Το 1924 ο Rand McNally έβγαλε το πρώτο road map της Αμερικής. Μέχρι το τέλος της θρυλικής αυτής δεκαετίας οδοιπορικών, είχε πια εισαχθεί η ιδέα στο μυαλό εκατομμύριων Αμερικάνων ότι το αυτοκίνητο δεν είναι απλά ένα εργαλείο και ένα μέσο μεταφοράς, αλλά ένας τρόπος να δεις, να ανακαλύψεις και να ζήσεις μια περιπέτεια.

Είτε τα ταξίδια αυτά έγιναν από πραγματική επιθυμία, είτε καθαρά για λόγους μάρκετινγκ και προώθησης, είτε ήταν ένας συνδυασμός και των δύο, είναι γεγονός ότι η πρωτοπορία των εφευρετών αυτών παραμένει αδιαμφισβήτητη και χαώδης. Όσο μεγάλωνε ο θρύλος και οι φήμες γύρω τους, τόσο αυξάνονταν και οι ανέσεις. Ο Ford πλήρωνε για όλα: πολυτελείς σκηνές με το μονόγραμμα του καθενός, σεφ, υπηρέτες, πιάνο, και όταν για οποιοδήποτε λόγο  συναντούσαν κάποια δυσκολία, οι Vagabonds διέμεναν σε ξενοδοχείο. Το status τους είχε ξεπεράσει αυτό του απλού celebrity. Είχαν πια γίνει θρύλοι, και αυτό έγινε ιδιαιτέρως εμφανές όταν το 1921, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του Burroughs, οι εναπομείναντες πήραν τις οικογένειές τους για πρώτη φορά και τον τότε πρόεδρο της Αμερικής Warren Harding, και ξεκίνησαν το ετήσιο ταξίδι τους.

«Millions of Dollars worth of brains on vacation» και «Genius to sleep under the stars» έγραφαν οι εφημερίδες. Ένα πρόσφατο άρθρο παρομοίαζε τις συνευρέσεις αυτές με μία σύγχρονη βερσιόν: τον Elon Musk και τον Μark Zuckerberg να κάνουν ταξιδάκια μαζί. Αρχικά μου φάνηκε αστείο, και αμέσως μετά αδιάφορο. Γιατί όμως δεν είναι το ίδιο; Ένα άλλο άρθρο τους χαρακτήρισε ως οι πρώτοι Kardashian, τους έβγαλε ακόμα και το παρατσούκλι Fordison. Γέλασα λίγο, και μετά εκνευρίστηκα. Το 1925 ο Edison λόγω κάποιων προβλημάτων υγείας και επαγγελματικών υποχρεώσεων δήλωσε ότι δεν θα συνόδευε την ομάδα. O Firestone και ο Ford τότε αποφάσισαν ότι χωρίς την παρουσία του Edison το όλο πνεύμα του ταξιδιού, έτσι όπως είχε διαμορφωθεί μέχρι τότε, θα χανόταν, και κάπως έτσι ήρθε το τέλος.

Αναρωτήθηκα αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, τι θα γινόταν εάν ζούσαν τώρα. Τι θα γραφόταν πρώτα; Πώς θα σχολιάζονταν αυτά τα τερτίπια; Τι θα έγραφε ο Τύπος και τι μορφή θα είχαν τα ταξίδια τους; Τώρα που όλα τα νέα γίνονται αυτόματα εθνικά ή και παγκόσμια, σε ποια εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης θα ’πρεπε να ανέβει για να γίνει viral; Ίσως να ακουγόταν σαν ανέκδοτο... Ένας εφευρέτης, ένας μηχανικός, ένας κατασκευαστής ελαστικών και ένας φυσιοδίφης συγγραφέας πάνε εκδρομή... (insert joke here)

Συνειδητοποίησα ότι έχανα το κύριο point μου. Πήγα, λοιπόν, πίσω στην αρχή: στη φιλοδοξία, την αποφασιστικότητα, στο όραμα, τη διάνοια, στην ατέρμονη δουλειά και προσπάθεια, και στην αγάπη τόσο για την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και την εφεύρεση, όσο και για τη ζωή, την περιπέτεια, τη φιλία, τη διασκέδαση, και ένα οδοιπορικό που τα περιέκλειε όλα.