Zoomers: Η γενιά με τα αυξημένα ποσοστά άγχους, νευρικότητας και κατάθλιψης, οι «αντιξοότητες» που αντιμετωπίζουν και ο ρόλος των social media
Η γενιά Z ή Zoomers, τα άτομα που έχουν γεννηθεί μετά το 1997, είναι σήμερα η πιο καταθλιπτική, μοναχική και διανοητικά αδύναμη ανθρώπινη κατηγορία με τα υψηλότερα ποσοστά άγχους και αυτοκτονικών σκέψεων. Όμως, πώς είναι δυνατόν; Σύμφωνα με σχεδόν όλα τα κριτήρια, η ανθρωπότητα είναι σε καλύτερη κατάσταση από κάθε άλλη φάση της ιστορίας: λιγότεροι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, υπάρχουν λιγότεροι αναλφάβητοι από ποτέ, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί και τα θέατρα του πολέμου είναι πια ελάχιστα. Τι φταίει λοιπόν; Θεωρητικά, η γενιά Z έχει κληρονομήσει τεράστια περιουσία: έναν κόσμο άμεσης ικανοποίησης και τεχνολογικού δυναμισμού.
Κι όμως, στις Ηνωμένες Πολιτείες το 54 % των μελών της γενιάς Z βρίσκεται σε κατάσταση άγχους και νευρικότητας ενώ, σύμφωνα με τους ερευνητές της American Psychological Association, το ποσοστό αυτό δεν υπερβαίνει το 40% στους Millennials και το 34% στον γενικό πληθυσμό. Tο ποσοστό των αυτοκτονιών των Αμερικανών ηλικίας 15-24 ετών έχει αυξηθεί κατά 51% από το 2010, με τα κορίτσια να βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα. Στη Βρετανία, ένα στα τέσσερα κορίτσια εμφανίζει κλινικά συμπτώματα κατάθλιψης από την ηλικία των 14 ετών. Οι έφηβοι φαίνονται να καταρρέουν κάτω από το βάρος των πολιτικών ζητημάτων που έχουν επωμιστεί: για πρώτη φορά μια γενιά μοιάζει φορτωμένη, μέσω της woke culture, με όλα τα βάρη του κόσμου ― τα οποία, αντικειμενικά, είναι μικρότερα από εκείνα των παλαιότερων γενεών. Παρ’ όλ’ αυτά, η Z ανησυχεί τρομερά για την κλιματική αλλαγή, τη μετανάστευση, τη σεξουαλική βία, τον σεξισμό, τον ρατσισμό: η αιτία αυτής της αγωνίας είναι το πώς εμφανίζονται αυτά τα προβλήματα στη ροή των κοινωνικών δικτύων, το πώς διογκώνονται και παραμορφώνονται.
Η πανδημία επιδείνωσε μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση: Καθώς οι πολύ νέοι έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, ασχολούνται περισσότερο με τη woke culture και με όλα της τα αγχογόνα συστατικά, ξεχνώντας να μετρούν τις ευλογίες τους και να φροντίζουν τον εαυτό τους. Η πίεση των κοινωνικών δικτύων, η υπερμεγέθης αγορά εργασίας ―οι πολλές ευκαιρίες που απλώνονται, ωστόσο, σε ολόκληρο τον κόσμο― και οι περιορισμοί που σχετίζονται με τον κορωνοϊό επιβαρύνουν μια ατμόσφαιρα χωρίς χιούμορ όπου οι πολύ νέοι καλούνται να συμπεριφέρονται σαν μικρομέγαλα, βασανισμένα, αν όχι από την τραγωδία του κόσμου, αλλά από τη ματαιότητά του. Στην πραγματικότητα, τα ανθρώπινα όντα δεν είναι φτιαγμένα για τα εύκολα, έτσι όταν τα πράγματα είναι σχετικά εύκολα, έχουν την τάση να τα δυσκολεύουν.
Η γενιά Ζ απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την ξεχασμένη σοφία των Στωικών, από τη φιλοσοφική σκέψη του Επίκτητου και του Σενέκα, ο οποίος έγραφε ότι «η δυσκολία ενισχύει το πνεύμα, όπως και η εργασία ενισχύει το σώμα». Κάτι παρόμοιο υποστήριζε ο Νίτσε στο «Πέρα από το καλό και το κακό», αλλά εμείς αποφεύγουμε την εργασία και υποφέρουμε τρομερά μπροστά στη μικρότερη δυσκολία. Αντί να θεωρούμε τις ταλαιπωρίες χρήσιμες, αν όχι απαραίτητες, για την ανάπτυξή μας, τις θεωρούμε απαράδεκτη αδικία: κι όμως, παλιότερες γενιές ήταν που γνώρισαν πείνα, πόλεμο, στρατόπεδα συγκέντρωσης (δηλαδή αληθινό ρατσισμό και φασισμό), όχι τα μέλη της γενιάς Ζ.
Ο Βίκτορ Φράνκλ, ψυχίατρος και επιζών του Άουσβιτς, ανέπτυξε ένα σύστημα επιβίωσης που μοιάζει να απευθύνεται σε όντα εγγενώς διαφορετικά από τους σημερινούς εικοσάρηδες. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τον Αλεξάντρ Σολζενίτσιν που στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ περιγράφει πώς σφυρηλάτησε την ψυχή του σε δύσκολες συνθήκες. Φυσικά, δεν ζητάει κανείς από τη γενιά Ζ να υποφέρει σε στρατόπεδα· ζητάει, και μαζί δεν ζητάει, να αποκτήσει το μέτρο των πραγμάτων, να ξεχωρίσει τον αληθινό πόνο από την απαίτηση να είναι όλα απλά και να μην υπάρχουν αντιξοότητες. Στο βιβλίο του Tribe, ο Sebastian Junger τονίζει τη σπουδαιότητα του αισθήματος του ανήκειν και της κοινότητας για την ψυχική ευεξία: οι δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων ενισχύονται σε περιόδους ισχνών αγελάδων και εξασθενούν σε περιόδους ειρήνης και σχετικής ευημερίας. Ίσως αυτό είναι το κλειδί της κατάθλιψης της γενιάς Ζ.
Η γενιά Ζ φαίνεται να αναζητεί προβλήματα ώστε να ενωθεί εναντίον τους: εφευρίσκει πληγές ή υπερβάλλει σε μια ανεπίγνωστη προσπάθεια να στρατευτεί ―η στράτευση βελτιώνει τους δείκτες ψυχικής ευημερίας. Ας μην ξεχνάμε ότι κατά τη διάρκεια του Blitz του Λονδίνου, οι Βρετανοί «περνούσαν τέλεια» και οι σημερινοί επιζώντες ομολογούν τη νοσταλγία τους για τους εναέριους βομβαρδισμούς. Εκείνη την εποχή, τα άτομα με επιληψία είχαν λιγότερες επιληπτικές κρίσεις και οι χρόνιες νευρώσεις έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα: οι άνθρωποι οδηγούσαν ασθενοφόρα και στήριζαν, όπως μπορούσε ο καθένας, την πολεμική προσπάθεια. Ομοίως, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο αριθμός των βίαιων εγκλημάτων, οι αυτοκτονίες και οι ψυχικές διαταραχές σημείωσαν πτώση στη Νέα Υόρκη και τους έξι μήνες μετά τις επιθέσεις το ποσοστό αυτοκτονιών μειώθηκε περίπου κατά 20%. Οι άνθρωποι απέκτησαν για λίγο καιρό έγνοιες που ξεπερνούσαν τον εαυτό τους.
Η ζωή της γενιάς Ζ είναι πράγματι πεζή, χωρίς σοβαρές απειλές αλλά και χωρίς στενούς δεσμούς. Επιπλέον, υπάρχει η διαρκής απαίτηση για ευτυχία, επιτυχία και καλύτερες επιδόσεις από τους φίλους στο Instagram: πιο χαρούμενες πόζες, ωραιότερες φάτσες, πολυτελέστερα υλικά αγαθά. Αλλά αποφεύγοντας με κάθε κόστος την πειθαρχία και την ταλαιπωρία, η ζωή μας σταματάει σε ένα καταστροφικό κενό. Κι εδώ μπαίνει ο κάπως υστερικός ακτιβισμός της γενιάς Ζ για κοινωνική δικαιοσύνη· η μαχητική της ορολογία, η δυσανεξία στη διαφωνία: είμαστε πια τόσο συνηθισμένοι στην άνεση ώστε βλέπουμε σαν απειλή οτιδήποτε δεν ταιριάζει στο ιδεολογικό μας οικοδόμημα.
Τέλος, τίθεται ένα θέμα look: η δυσφορία είναι της μόδας, αποτελεί μέρος του πνεύματος των καιρών. Τα μέλη της γενιάς Ζ χάνουν εύκολα την υπομονή τους και ρίχνουν μούτρα με το παραμικρό: γιατί αργεί ο ντελιβεράς; Γιατί το προϊόν από το Άμαζον έχει λίγο διαφορετικό χρώμα απ’ ό,τι στη φωτογραφία; Το στέλνω πίσω! Τώρα! Η υπομονή και η αντοχή θεωρούνται ιδιότητες των γέρων, η γενιά Ζ τα θέλει όλα και τα θέλει αμέσως. Το πρόβλημα είναι τι είναι αυτό το «όλα»: αποδοχή στα social media, εύκολη και καλοπληρωμένη δουλειά, στήριξη άνευ όρων από την οικογένεια, κοινωνικό περιβάλλον πλήρους συμφωνίας. Κι επειδή αυτά δεν είναι δεδομένα, στον ορίζοντα περιμένει το άγχος, ο πανικός και η κατάθλιψη.
