Σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία: Η νομική υποστήριξη

Πώς αντιμετωπίζει το νομικό μας πλαίσιο την καταγγελία της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία;
Βάσει του άρθρου 337 του Ποινικού Κώδικα, παράγραφος 4, τιμωρείται με φυλάκιση έως 3 έτη ή με χρηματική ποινή. Προκειμένου να ασκηθεί ποινική δίωξη, το θύμα θα πρέπει να υποβάλει έγκληση και στο δικαστήριο θα πρέπει να αποδείξει την ποινικά κολάσιμη πράξη, δηλαδή να αποδείξει ότι υπήρξαν ασελγείς προτάσεις, πράξεις, χειρονομίες που στοιχειοθετούν το αδίκημα, καθώς για τον καταγγελλόμενο ισχύει το τεκμήριο της αθωότητας.

Πώς μπορούν να αποδειχθούν όλα αυτά;
Επειδή, συνήθως η σεξουαλική παρενόχληση γίνεται «κεκλεισμένων των θυρών», μεταξύ θύτη και θύματος, υπάρχει δυσχέρεια στην απόδειξη τέτοιων περιστατικών, που όμως δεν σημαίνει ότι το θύμα πρέπει να σιωπήσει. Θα συμβούλευα καθέναν και καθεμία να κάνει τα εξής: Να κρατάει συγκεκριμένο ημερολόγιο, με ημερομηνία και ώρα που συνέβη το κάθε περιστατικό, ώστε η καταγγελία να είναι όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένη γίνεται και όχι αόριστη. Επίσης, να το εκμυστηρευτεί σε κάποιον συνάδελφο που εμπιστεύεται ή να του ζητήσει να είναι παρών σε συναντήσεις. Να διατηρεί σε αρχείο όλα τα μηνύματα, emails κ.ο.κ. Ακόμη, αν έχει υπάρξει κάποια πράξη η οποία έχει προκαλέσει σημάδια στο σώμα, να πάει την ίδια μέρα στο νοσοκομείο και να ζητήσει ιατροδικαστική γνωμάτευση, ακόμη κι αν δεν προβεί σε καταγγελία εκείνη την περίοδο. Παράλληλα μπορεί να υποβάλει γραπτή αναφορά στον προϊστάμενο (αν δεν είναι ο θύτης) ή στο αρμόδιο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, αν υπάρχει. Η αναφορά/καταγγελία είναι σημαντική καθώς σύμφωνα με απόφαση του 2010 του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης άλλων γυναικών δύνανται να αποτελέσουν επαρκές αποδεικτικό υλικό για το θύμα, ως έμμεση απόδειξη. Τέλος, αν στο άμεσο εργασιακό περιβάλλον δεν υπάρχει άτομο εμπιστοσύνης ή δεν ενεργούνται οι εκ του νόμου διαδικασίες, δέον να απευθυνθεί και να καταγγείλει το περιστατικό στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος επιλαμβάνεται τέτοιων θεμάτων μέχρι το στάδιο πριν την εκδίκαση της πρώτης συζήτησης.

Εκτός της μήνυσης;
Πέραν του ποινικών συνεπειών και κυρώσεων, για τη σεξουαλική παρενόχληση υπάρχουν σοβαρές κυρώσεις και σε αστικό επίπεδο, κατά τις διατάξεις του εργατικού δικαίου, όπου βάσει αυτών το βάρος απόδειξης αντιστρέφεται και βαρύνει τον εργοδότη. Προσφεύγοντας στα αστικά δικαστήρια, ενδεικτικά, ο εργαζόμενος/το θύμα μπορεί να ζητήσει αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης, να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας του ζητώντας αποζημίωση, καθώς η συμπεριφορά του εργοδότη συνιστά δυσμενή μεταβολή των όρων εργασίας, και σε τυχόν απόλυση του εργαζομένου, όπως αιτηθεί την ακύρωσή της εάν βασίζεται στο γεγονός ότι ο εργαζόμενος δεν ενέδωσε.

Για τη διεύθυνση της επιχείρησης υπάρχουν κυρώσεις;
Κάθε επιχείρηση οφείλει να δημιουργεί ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον για τους εργαζομένους της. Εάν το θύμα προσφύγει στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και αποδειχτεί ότι η επιχείρηση, ενώ είχε δεχτεί αναφορά από το θύμα ότι κάποιος τον/την παρενοχλούσε και δεν προέβη στα δέοντα, θα υποστεί κυρώσεις (όπως πρόστιμα) γιατί οι παραβάσεις σε όλα τα ανωτέρω αποτελούν παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας.

Τι άλλο μπορεί να κάνει κάποιος που πέφτει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης;
Θα πρέπει οπωσδήποτε άμεσα να συμβουλευτεί έναν δικηγόρο. Τα ανωτέρω είναι μία αναφορά γενικού πλαισίου. Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και κάθε λεπτομέρεια μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο, είτε θετικά είτε αρνητικά, στην έκβαση της υπόθεσης. Είναι γεγονός ότι πάρα πολύ λίγες υποθέσεις έχουν προχωρήσει δικαστικά και ότι η μεγάλη πλειοψηφία δεν προχωρά σε καταγγελία. Είναι μια διαδικασία δύσκολη, χρονοβόρα και με έξοδα. Το ελληνικό θεσμικό και νομικό πλαίσιο πάντως προστατεύει σε επαρκή βαθμό το θύμα και πιστεύω ότι θα γίνουν στο άμεσο μέλλον και άλλες αλλαγές προς τη σωστή κατεύθυνση.

---

Δύο περιπτώσεις που απασχόλησαν τον Συνήγορο του Πολίτη

Ο Συνήγορος, σύμφωνα με τον ν. 3896/2010, είναι ο αρμόδιος εθνικός φορέας για την καταπολέμηση των διακρίσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην απασχόληση και την εργασία, καθώς και στην επαγγελματική κατάρτιση στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, η σεξουαλική παρενόχληση είναι διάκριση λόγω φύλου και εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Συνηγόρου. Επομένως, αν κάποιος/α έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μπορεί να απευθυνθεί στο Συνήγορο. Ωστόσο, μόλις 15-20 περιπτώσεις ετησίως φτάνουν στο Συνήγορο.

Στην Ετήσια Έκθεση του 2019 για την ίση μεταχείριση δημοσιεύθηκαν και οι εξής δύο περιπτώσεις:

Α) Εργαζόμενη σε οργανισμό κατήγγειλε ότι υφίστατο επί δώδεκα μήνες σεξουαλική παρενόχληση από μέλος του ΔΣ. Την ημέρα που υπέβαλε την καταγγελία της, το ΔΣ έλαβε την απόφαση να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας της. H Aρχή ζήτησε ενημέρωση για τις ενέργειες στις οποίες προέβη η εργοδοτική πλευρά ως προς την καταγγελία. Διαπιστώθηκε πλημμελής διερεύνηση εκ μέρους της εργοδοτικής πλευράς, η οποία δεν αποκαταστάθηκε ούτε κατά τη διενέργεια της εργατικής διαφοράς. Με τα δεδομένα αυτά, ο Συνήγορος εισηγήθηκε την επιβολή προστίμου, το οποίο και επιβλήθηκε από το ΣΕΠΕ.

Β) Γραμματέας έλαβε στον εταιρικό λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τον οποίο διαχειριζόταν δύο μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με σεξουαλικό περιεχόμενο από τον προσωπικό εταιρικό λογαριασμό του εργοδότη. Η εργαζόμενη θεώρησε το συμβάν αυτό ως αποκορύφωμα περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης που υφίστατο από τον εργοδότη της και παραιτήθηκε από τη θέση εργασίας διεκδικώντας αποζημίωση. Ο εργοδότης ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας ισχυρίστηκε ότι τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στάλθηκαν εκ παραδρομής, αλλά δεν προσκόμισε στοιχεία προκειμένου να αντικρούσει τους ισχυρισμούς της εργαζομένης περί σεξουαλικής παρενόχλησης. Ο Συνήγορος εισηγήθηκε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων.