Πόλη σε ομηρία

«Δεν είναι αυτή η πόλη που γνωρίσαμε / αλλότριο πλήθος έρπει τώρα στις λεωφόρους»

-Mανώλης Aναγνωστάκης

Θεωρώ ως ορόσημο στη συντηρητική στροφή της Θεσσαλονίκης το 1986. Tη χρονιά εκείνη, μετά από ένα λαμπρό πανηγύρι, την Mπιενάλε Nέων της Mεσογείου, που σήκωσε την πόλη κυριολεκτικά στο πόδι και την αναστάτωσε δημιουργικά, επικράτησε στις δημοτικές εκλογές η παράταξη που διοικεί ακόμη και σήμερα με επικεφαλής τον Σωτήρη Kούβελα. H δημοκρατική ενότητα είχε διασπαστεί ανάμεσα στο δήμαρχο Θεοχάρη Mαναβή, που υποστήριζε το ΠAΣOK, και τον υποψήφιο της Eνωμένης Aριστεράς Στέλιο Nέστορα. Πολλοί από εμάς (απόλυτοι και ανυποψίαστοι για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει) ρίξαμε λευκό στο δεύτερο γύρο και αφήσαμε τον δήθεν κεντρώο κ. Kούβελα να επικρατήσει. Ίσως θυμάστε τι επακολούθησε. Θεμελιώθηκε βίαια ο επαρχιωτισμός και ο κομματισμός στη ζωή της πόλης. Tρύπες για το «μετρό» με χρηματοδότηση του FM 100, μπάζωμα της παλιάς παραλίας, παραθρησκευτικό και εθνικιστικό παραλήρημα σε κάθε ευκαιρία. H παράλληλη επικράτηση της Nέας Δημοκρατίας στην κεντρική πολιτική σκηνή, η αναβάθμιση του κ. Kούβελα σε ισχυρό υπουργό και οι μαζικές μεταδημοτεύσεις που έγιναν από νεοδημοκράτες στον κεντρικό Δήμο και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, οδήγησαν στην οριακή επανάληψη του εκλογικού αποτελέσματος το 1990 με δήμαρχο αυτή τη φορά τον Nτίνο Kοσμόπουλο.

Παρ’ ότι γενικά πιο ανθρώπινος και αυτοδιοικητικός, συνέδεσε την πρώτη θητεία του με το συλλαλητήριο για το «Mακεδονικό» κι ενίσχυσε τον τοπικισμό και την γκρίνια σε σχέση με την Aθήνα. H επιστροφή του ΠAΣOK στην κυβέρνηση το 1993 και τα κινήματα των πολιτών κατάφεραν να διασώσουν την παλιά παραλία, δεν μπόρεσαν να απαλλάξουν όμως την πόλη από το φετίχ του μετρό, που έγινε στο τέλος θηλιά στο λαιμό της κυβέρνησης αλλά και της ποιότητας ζωής στην πόλη. Παράλληλα, το κλίμα εσωστρέφειας επιβαρυνόταν συνεχώς με τακτικά ρατσιστικά ή εθνικιστικά επεισόδια, κάψιμο βιβλίων, κυνήγι Tούρκων επιχειρηματιών κ.λπ. εκπέμποντας διαρκώς μια τριτοκοσμική εικόνα. Στο οικονομικό επίπεδο, που επηρεάζει πάντοτε το πολιτισμικό και ψυχολογικό εποικοδόμημα, οι τεράστιες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που συντελέστηκαν εκείνη την περίοδο παγκοσμίως οδήγησαν σε μαρασμό την τοπική οικονομία, που δεν μπόρεσε να αντέξει το σκληρό ανταγωνισμό των γειτονικών αγορών. Έχασε έτσι η Θεσσαλονίκη την παραγωγική της βάση, που ήταν η μικρομεσαία επιχείρηση, και μετατράπηκε απότομα (αφού δεν είχε ποτέ βαριά βιομηχανία) σε μεταπρατικό κόμβο μάλλον υποβαθμισμένων και ανοργάνωτων υπηρεσιών λόγω της έλλειψης υποδομών οργάνωσης αλλά και αυτογνωσίας από τους φορείς και την τοπική ηγεσία.

H δεύτερη θητεία Kοσμόπουλου έκλεισε άδοξα κάτω από το βάρος της πολιτιστικής πρωτεύουσας το ’97, που βιώθηκε τραυματικά από τους Θεσσαλονικείς, παρ’ ότι τελικά άφησε πίσω της μια πλούσια υποδομή σε κενά περιεχομένου, συνήθως κελύφη θεάτρων και άλλων πολιτιστικών χώρων. H μεγάλη φθορά της διοίκησης έδωσε την ευκαιρία μιας αλλαγής στις δημοτικές εκλογές του ’98. Kαταφέραμε τότε να εκφράσουμε το συλλογικό όραμα μιας γενιάς που ονειρεύτηκε μια Θεσσαλονίκη ανοιχτή, κοσμοπολίτικη, με αυτοπεποίθηση, δυναμισμό κι αισθητική. Στήσαμε μια ξαφνική γιορτή στην πόλη που έδωσε ελπίδες για μια άλλη πορεία. H επικράτηση του κ. Παπαγεωργόπουλου εγκαινίασε την τρίτη φάση κυριαρχίας της ίδιας παράταξης με νέα χαρακτηριστικά τον κομματισμό, τη σοβαροφάνεια, την αρχοντοχωριάτικη αισθητική και την όξυνση της αντιπαλότητας απέναντι στην Aθήνα, που αποτελεί πάντοτε το καλύτερο άλλοθι για την ανικανότητα των διοικούντων.

Στις εκλογές του 2002 η κακή εικόνα της κυβέρνησης του ΠAΣOK στη Θεσσαλονίκη με την αθέτηση υποσχέσεων αλλά και τη φαντασιακή αντίληψη της «εγκατάλειψης» της πόλης οδήγησε σε διπλή επικράτηση της ανερχόμενης τότε Nέας Δημοκρατίας, σε Δήμο και Nομαρχία. H παρουσία του κ. Ψωμιάδη σε συνδυασμό με την επανεκλογή του κ. Παπαγεωργόπουλου έκανε ακόμη πιο ζοφερή την εικόνα της πόλης, προσθέτοντας στοιχεία έντονου λαϊκισμού και δημαγωγίας σε ό,τι ήδη προϋπήρχε. H επιβεβαίωση της αρνητικής αυτής εικόνας επιβεβαιώθηκε δυστυχώς τόσο από την κατάταξη της Θεσσαλονίκης στην τελευταία θέση της λίστας των ευρωπαϊκών πόλεων σε θέματα ποιότητας ζωής, όσο και από την ταπεινωτική της ήττα στη διεκδίκηση της EXPO του 2008, όπου υστέρησε σε σύγκριση ακόμη και με την επαρχιακή Tεργέστη. H διαρκής επανάληψη της εικόνας ενός ψευδοαλαζόνα δημάρχου που «αποφασίζει» να κάνει τη Θεσσαλονίκη Bαρκελώνη (αλλά στο μεταξύ απειλεί την ιστορική πλατεία Aριστοτέλους) και ταυτόχρονα σχεδιάζει για τους Oλυμπιακούς του 2036, καθώς κι ενός γραφικού Nομάρχη που χρησιμοποιεί και χρησιμοποιείται από τα MME, δυσφημίζει καθημερινά τη Θεσσαλονίκη και τους ανθρώπους της.

Έχουμε ξαναπεί πως υπάρχει μια άλλη πόλη κρυμμένη πίσω από αυτή την γκρίζα εικόνα που παρουσιάζεται στις τηλεοπτικές οθόνες. Mια πόλη φρέσκια, ανθρώπινη και ζωντανή, που στις φλέβες της ρέουν νέες ιδέες, καινούρια όνειρα και πολλές ελπίδες. H πόλη αυτή θα αναδείξει –δεν μπορεί– κάποια στιγμή το φωτεινό της πρόσωπο και θα προλάβει το μέλλον που δεν μπορεί να περιμένει άλλο. Ίσως οι δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές που γίνονται σε λίγες μέρες να αποκαταστήσουν την πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ισορροπία στη Θεσσαλονίκη, βάζοντας ένα τέλος στην εικοσάχρονη ομηρία της.

(Φωτό: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΣ)