Οι πιθανότητες αποτελεσματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας είναι εξαιρετικά περιορισμένες εξαιτίας της κρίσης αξιοπιστίας που έχει εκδηλωθεί σε βάρος της Ελλάδας από το 2004. Δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μία ειλικρινή συνεννόηση μεταξύ της Αθήνας και των Ευρωπαίων εταίρων και πιστωτών που θα έβαζε την ελληνική οικονομία σε πορεία σταθεροποίησης και στη συνέχεια ανάπτυξης. Οι συνομιλητές της Αθήνας έχουν πολύ σοβαρούς λόγους να μην μας εμπιστεύονται.
Για πρώτη φορά
Η κυβέρνηση Καραμανλή προχώρησε το 2004 στη λεγόμενη δημοσιονομική απογραφή. Κατήγγειλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη μεθοδολογία της κυβέρνησης Σημίτη σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση βασικών δημοσιονομικών στοιχείων και υποστήριξε ότι τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ελλάδας ήταν παραποιημένα με στόχο να παρουσιαστεί το δημοσιονομικό έλλειμμα μικρότερο απ’ ό,τι πραγματικά ήταν.
Είχε δημιουργηθεί στην Ε.Ε. μία παράδοση δημιουργικής λογιστικής που διευκόλυνε τη συμμετοχή συγκεκριμένων χωρών στην Ευρωζώνη και τη στατιστική προσαρμογή στους ισχύοντες κανόνες. Ως συνήθως η Ελλάδα ξεπέρασε τα όρια γιατί η κυβέρνηση Σημίτη χρησιμοποίησε τη δημιουργική λογιστική, ιδιαίτερα στον τομέα των εξοπλισμών, με επιθετικό τρόπο, ενώ η κυβέρνηση Καραμανλή κατήγγειλε με κάθε επισημότητα τις σχετικές μεθοδεύσεις.
Σαν να μην έφτανε αυτό, το τέλος της κυβερνητικής περιόδου 2004-2009 σημαδεύτηκε από τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό και την υπερχρέωση του ελληνικού Δημοσίου. Η δημοσιονομική απογραφή και η δημοσιονομική προσαρμογή που ξεκίνησαν το 2004 οδήγησαν στα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, εφόσον το 2009 είχε δηλωθεί δημοσιονομικό έλλειμμα 5% του ΑΕΠ, το οποίο επαναπροσδιορίστηκε σε 15% του ΑΕΠ. Θεωρήθηκε τελικά τριπλάσιο απ’ ό,τι είχε αρχικά δηλωθεί!
Ελληνικό χάος
Οι εξελίξεις που ακολούθησαν μετέτρεψαν την κρίση αξιοπιστίας που εκδηλώθηκε σε βάρος της Ελλάδας σε μόνιμο χαρακτηριστικό της Ε.Ε. Ο κ. Παπανδρέου κέρδισε τις εκλογές του 2009 εκτιμώντας ότι «τα λεφτά υπάρχουν». Τον Δεκέμβριο του 2009 προχώρησε σε εντυπωσιακές μετεκλογικές παροχές, οι οποίες αμέσως μετά έδωσαν τη θέση τους στην επίσημη παραδοχή της χρεοκοπίας και την έναρξη εφαρμογής των μνημονίων από τον Μάιο του 2010. Την περίοδο 2010-2011 η ΝΔ, που ήταν στην αντιπολίτευση, επέμεινε αντιμνημονιακά μεγαλώνοντας τα προβλήματα συνεννόησης με τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές.
Το 2012, το 2013 και το πρώτο εξάμηνο του 2014 έγιναν σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της αποκατάστασης της αξιοπιστίας της Ελλάδας. Λίγο έλειψε μάλιστα να δημιουργηθεί πλαίσιο εμπιστοσύνης και σταθερότητας και να βγούμε από το μνημόνιο στις διεθνείς αγορές. Την άνοιξη του 2014 η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν απόλυτα συγκρίσιμη με την κατάσταση στην Πορτογαλία, η οποία μπόρεσε να βάλει οριστικό τέλος στο μνημόνιο και άρχισε να καλύπτει τις ανάγκες χρηματοδότησής της στις διεθνείς αγορές.
Το τελευταίο χτύπημα
Ήρθε όμως η σειρά του ΣΥΡΙΖΑ να παίξει το παιχνίδι της εξουσίας με τους δικούς του όρους, σε βάρος της αξιοπιστίας της χώρας. Η εκλογική πρωτιά του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές ενίσχυσε τη δυναμική για πρόωρες βουλευτικές εκλογές με βασικό αίτημα το τέλος του μνημονίου και της λιτότητας που το συνοδεύει. Η κυβέρνηση Σαμαρά δεν μπόρεσε να αντιδράσει στην πολιτική πρόκληση και πολλοί βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ επικαλέστηκαν τις λεγόμενες κόκκινες γραμμές για να σταματήσουν την κυβερνητική προσπάθεια στην τελική ευθεία προς την έξοδο από το μνημόνιο.
Το δεύτερο εξάμηνο του 2014 η κυβέρνηση Σαμαρά απέφυγε, για καθαρά εκλογικούς και πολιτικούς λόγους, την αξιολόγηση και την ολοκλήρωση του προγράμματος, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2015 η κυβέρνηση Τσίπρα μάς πήγε πολύ πίσω, αμφισβητώντας τις συμφωνίες με τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές και δημιουργώντας σκόπιμα σύγχυση –τη λεγόμενη δημιουργική ασάφεια– γύρω από τις επιδιώξεις και τις μεθόδους της.
Η έναρξη αποτελεσματικής αντιμετώπισης της κρίσης της ελληνικής οικονομίας περνάει υποχρεωτικά από τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και το οριστικό τέλος της κρίσης αξιοπιστίας που εκδηλώθηκε σε βάρος μας από το 2004. Πρόκειται για μία εξαιρετικά σύνθετη υπόθεση. Για να φτάσουμε σε θετικό αποτέλεσμα χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και πολύς χρόνος. Πολλά θα κριθούν από τον τρόπο υλοποίησης της ενδεχόμενης συμφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές.
6°
