Ένα βήμα μπρος, δυο βήματα πίσω: Οι μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν και η μεταμνημονιακή Ελλάδα
Το τέλος των μνημονίων θα έπρεπε κανονικά να σημάνει και το τέλος των παθογενειών που μας οδήγησαν σε αυτά. Κάτι τέτοιο θα ήταν και το μεγαλύτερο, αν όχι το μοναδικό, κέρδος της πιο επώδυνης μεταπολιτευτικής περιπέτειας που βίωσε η χώρα, μέσα από την πιο βίαιη δημοσιονομική αναπροσαρμογή που επιβλήθηκε στα χρονικά της Ευρώπης. Χρειάστηκε για αυτό μια δεκαετία περίπου τριών διαδοχικών προγραμμάτων που ψηφίστηκαν, επίσης διαδοχικά, από ένα, δύο και τρία κόμματα που συνειδητοποιούσαν - το ένα μετά το άλλο - ότι δεν υπήρχε άλλος δρόμος για να αποφευχθεί η πτώχευση και να διατηρηθεί η Ελλάδα σε ευρωπαϊκή τροχιά.
Έξι σχεδόν χρόνια από τότε, διαπιστώνουμε ότι, δυστυχώς, η ευκαιρία για το ξεπέρασμα των παθογενειών περνάει ανεκμετάλλευτη με ευθύνη της παντοδύναμης κυβέρνησης που ανέλαβε να εκπληρώσει αυτή την αποστολή, αλλά και του πολιτικού συστήματος στο σύνολό του. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε δύο βασικές παρανοήσεις. Η πρώτη είναι η επικρατούσα αντίληψη ότι η ολοκλήρωση των μνημονίων σήμανε αυτομάτως και την επιστροφή στην προ της επιβολής τους κατάσταση. Και η δεύτερη είναι ότι η προ των μνημονίων κατάσταση ήταν δήθεν η «κανονικότητα» που χρειαζόντουσαν η κοινωνία και η χώρα για να μην ξαναπεράσουν τα ίδια.
Αρκετά είναι τα γεγονότα που επιβεβαιώνουν στο τελευταίο διάστημα την αδυναμία - ή την άρνηση - να αλλάξουν παγιωμένες «συνήθειες» και συμπεριφορές, οι οποίες απειλούν να ακυρώσουν τα όποια θετικά βήματα έχουν γίνει στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης. Το πελατειακό κράτος εξακολουθεί να αντιστέκεται, παραμένοντας το μεγαλύτερο και πλέον ανθεκτικό εμπόδιο σε κάθε ουσιαστική αλλαγή και μεταρρύθμιση που θίγει τα συντεχνιακά κυρίως συμφέροντα. Το ψηφοθηρικό χάιδεμα των αυτιών ανταμείβεται στην κάλπη των κάθε λογής εκπροσώπων του λαϊκισμού. Η συνωμοσιολογία κάνει την κοινωνία ακόμα πιο ευάλωτη σε σχέδια αποσταθεροποίησης.
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ έβαλε την ταφόπλακα στις μεταρρυθμιστικές φαντασιώσεις που έτρεφαν κάποιοι για «τομές» και «διαφάνεια» στον κρατικό μηχανισμό. Τα λαμόγια εξακολουθούν να αλωνίζουν τη χώρα έστω κι αν αυτό απαιτεί να μεταφέρονται κοπάδια ή να εφευρίσκονται βοσκοτόπια. Το χειρότερο είναι ότι οι καθ' ύλην αρμόδιοι υπουργοί - σημερινοί και μετατεθέντες - παραμένουν στο πολιτικό απυρόβλητο επειδή «και οι προηγούμενοι έκαναν τα ίδια» στο πλαίσιο ενός άτυπου διαχρονικού συναγωνισμού για το ποιος δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτα. Ακόμα κι αν δεν «τα φάγαμε όλοι μαζί», το σίγουρο είναι ότι όλοι μαζί τα πληρώνουμε.
Κι ενώ η πολιτική αντιπαράθεση θα έπρεπε να είναι στραμμένη στο πώς - και με ποιους - μπορεί να αλλάξει κάτι, κάποιοι - έστω και άθελά τους - γύρισαν την συζήτηση 15 χρόνια πίσω, στις αιτίες που οδήγησαν στο πρώτο μνημόνιο. Το τι έφερε τα μνημόνια το ξέρουμε καλά. Ο Κώστας Σημίτης, συνειδητοποιώντας το δημοσιονομικό μπάχαλο, επιχείρησε να βάλει τη χώρα σε ένα δικό της μνημόνιο για να αποφύγει τα χειρότερα. Η πιο σημαντική απόπειρα, το ασφαλιστικό του Τάσου Γιαννίτση, απορρίφθηκε πανηγυρικά από σύσσωμη την κοινωνία, η οποία στη συνέχεια ψήφισε τον Κώστα Καραμανλή που έστειλε την Ελλάδα στο ΔΝΤ. Το παράξενο είναι ότι τη συζήτηση άνοιξαν στελέχη του κόμματος που έβαλε πλάτη για τη σωτηρία της χώρας, τόσο επί Γιώργου Παπανδρέου όσο - και κυρίως - επί Βαγγέλη Βενιζέλου και το πλήρωσε πολύ ακριβά.
Στο βιβλίο του «Ένα βήμα μπρος, δυο βήματα πίσω», ο Βλαδίμηρος Λένιν περιέγραφε τους κινδύνους που απειλούσαν το κόμμα του εν όψει της προλεταριακής επανάστασης. Ας ελπίσουμε ότι η μεταμνημονιακή πορεία της Ελλάδας δεν θα έχει την τύχη της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
15°
