Περί «αξιοκρατικής» επιλογής των διοικήσεων δημόσιων φορέων

«Άραξε μεγάλε (η), χαλάς την πιάτσα, εδώ είναι δημόσιο». Αυτή είναι η πιο χαρακτηριστική φράση που άκουσαν πολλοί (ες) όταν διορίστηκαν στο Δημόσιο μετά από μακρά και επιτυχημένη θητεία στον ιδιωτικό τομέα και ήθελαν να εργαστούν όπως είχαν συνηθίσει. Ακόμα και αν δεν είχαν τη διάθεση να αράξουν, οι περισσότεροι (ες) συμβιβάστηκαν μια και το περιβάλλον, οι ρυθμοί και η διάχυτη αναξιοκρατία τους το επέβαλαν. Στο φινάλε είτε δούλευαν, είτε λούφαραν, τον ίδιο μισθό και τα ίδια μόρια θα έπαιρναν. Και τα ίδια θα συνεχίσουν να παίρνουν και μετά την όποια αξιολόγηση, αφού δεν προβλέπεται καμία μισθολογική επίπτωση.

Όταν όμως δεν πρόκειται για έναν απλό υπάλληλο αλλά για τον διοικητή ενός νοσοκομείου, τα πράγματα είναι σοβαρότερα. «Καταλαβαίνω» να θέλει να διορίσει το εκάστοτε κυβερνών κόμμα το «δικό του παιδί» στην ηγεσία ενός οργανισμού. Αλλά πρέπει και το «παιδί» να βοηθήσει. Κάτι να ξέρει για το πόστο που αναλαμβάνει. Να υπάρχει μια κάποια συνάφεια με το θέμα. Να μην είναι ιδιοκτήτης βουλκανιζατέρ ή βιοτεχνίας ρούχων. Και να είναι σε μια παραγωγική ηλικία και όχι υπερήλικας. Διότι οι κομματικές εξυπηρετήσεις είναι μια από τις ασθένειες που σακάτεψαν αυτή τη χώρα στην πολύχρονη ιστορία της και κάποια στιγμή θα πρέπει να θεραπευθούν. Αν θέλουμε να είμαστε χώρα της δυτικής Ευρώπης. Αλλά και για έναν ακόμα «μυστήριο» λόγο. Οι κομματικές εξυπηρετήσεις αφορούν συνήθως ανάξιους. Λες και το κάνουν επίτηδες!

Oι κομματικές εξυπηρετήσεις είναι μια από τις ασθένειες που σακάτεψαν αυτή τη χώρα στην πολύχρονη ιστορία της

Το νέο νομοσχέδιο που έφερε η Νίκη Κεραμέως για την επιλογή διοικήσεων των φορέων του Δημοσίου, μεταξύ αυτών και των νοσοκομείων, έχει ενδιαφέρον καθόσον φιλοδοξεί να άρει αρρυθμίες και να εξαλείψει χρόνιες παθογένειες. Ειδικά στο χώρο της Υγείας που βρίσκεται διαρκώς στο μάτι του κυκλώνα και στην κορυφή του ενδιαφέροντος των πολιτών. Και αφορά σχεδόν 600 στελέχη από προέδρους και διοικητές μέχρι διευθύνοντες και εντεταλμένους συμβούλους. Έτσι, θεσπίζονται αυξημένες απαιτήσεις και αυστηρά ελάχιστα προσόντα και εισάγονται εξετάσεις με ψηφιακά εργαλεία αξιολόγησης δεξιοτήτωνκαι μάλιστα για πρώτη φορά οριζόντια στον Δημόσιο Τομέα. Σοβαρή καινοτομία είναι και το συμβόλαιο απόδοσης που θα υπογράφει η κάθε νέα διοίκηση με τον εποπτεύοντα υπουργό. Ένα συμβόλαιο που εμπεριέχει τον προγραμματισμό δράσης και τους στόχους πάνω στα οποία η διοίκηση αξιολογείται ετησίως. Και με βάση την απόδοση και την επίτευξη ή μη των στόχων ακολουθείτο πριμ παραγωγικότητας ή και η απόλυση. Και όλα αυτά είναι σημαντικά με την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστούν πραγματικά και όχι εικονικά.

Ωστόσο, ψάχνοντας στα ψιλά του πρόσφατου νομοσχεδίου του ΥΠΕΣ, που μάλλον αποτελούν και ένας μέρος της ουσίας του, βρήκα πράγματα που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας. Και τα οποία με έβαλαν σε σκέψεις σχετικά με την αξιοκρατία. Διότι όλοι οι καιροί είναι πονηροί. Πόσο μάλλον αυτοί που ζούμε.

1. Διδακτορικά: Μοριοδοτούνται συγκεκριμένα τα πτυχία και τα μεταπτυχιακά, αλλά όχι το διδακτορικό ακόμα και αν έχει συνάφεια με τη θέση. Καινοτομία σοκ. Λαμβάνεται όμως υπόψη κατά τη συνέντευξη πράγμα το οποίο είναι ολίγον τι «φλου». Συγκεκριμένα, «Η κατοχή διδακτορικού τίτλου συνεκτιμάται κατά τη συνέντευξη ανάλογα με τη συνάφειά της, στο σκέλος της καταλληλότητας για τη θέση». Εδώ ένας «κακός» θα πει ότι η κυβέρνηση των αρίστων πνίγει έναν κορυφαίο ακαδημαϊκό τίτλο. Ακόμα και αν έχει συνάφεια. Ένας όμως πονηρός θα πει ότι τα μεταπτυχιακά μοιράζονται με τη σέσουλα και ως εκ τούτου ο «δικός» μας όλο και κάτι θα έχει. Τα διδακτορικά όμως είναι πιο δύσκολη υπόθεση. Έλα όμως που πιστοποιούν βαθύτερη γνώση του αντικειμένου. Και κυρίως ικανότητα ανάλυσης και έρευνας. Και τέλος πάντων είναι ακαδημαϊκός τίτλος.

2. Εμπειρία: Στο άρθρο 5 διαβάζουμε ότι για τη διοίκηση ενός μεγάλου νοσοκομείου (πάνω από 400 κλίνες) απαιτείται 10ετής προϋπηρεσία στο δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα και τουλάχιστον 5ετής σε συναφή θέση. Οι αριθμοί είναι μικρότεροι για μικρότερα νοσοκομεία. Φυσικά και η προϋπηρεσία μοριοδοτείται αναλόγως. Οk, καλό πράγμα η εμπειρία, δεν το συζητάμε. Αλλά με τα νούμερα αυτά αποκλείονται εκ των πραγμάτων οι κάτω των 45 ετών. Ειδικά σε μια εποχή που έπεται μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και μιας πανδημίας κατά την οποία η εύρεση εργασίας εκ μέρους των νέων επιστημόνων ήταν δύσκολη υπόθεση. Και πάλι ο «κακός» θα πει ότι πριμοδοτούνται οι παλιοί διοικητές και γενικώς οι απόμαχοι πολιτευτές, δηλαδή το βαθύ κομματικό περιβάλλον. Πάντως όχι οι νέοι, οι 35άρηδες για τους οποίους ο πρωθυπουργός έχει κάνει τόση συζήτηση. Ούτε φυσικά καταπολεμάται το brain drain.

3. Όριο ηλικίας: Δεν υπάρχει ένα εύλογο όριο ηλικίας για τις θέσεις, ας πούμετα 67 έτη. Και ας είναι γνωστό ότι πάνω από αυτήν την ηλικία εμφανίζονται προβλήματα υγείας και εκφυλιστικά φαινόμενα τα οποία συχνά αργούν να διαγνωστούν. Ο διοικητής ενός οργανισμού πρέπει να έχει δυνάμεις και να βρίσκεται μέσα στις εξελίξεις, κυρίως τις τεχνολογικές. Και επιτέλους πως θα δοθούν οι ευκαιρίες στους νεότερους να πάρουν την τύχη της πατρίδας στα χέρια τους; Και πάλι ο «κακός» θα πει ότι το νομοσχέδιο θέλει να διορίσει ως διοικητές, ανθρώπους άνω των 55 ετών οι οποίοι θα έχουν υπηρετήσει στο παρελθόν σε ανάλογες θέσεις, ανεξαρτήτως αποτελέσματος ώστε να συνεχιστεί το καθεστώς αβελτηρίας στο δημόσιο. Κουρασμένοι άνθρωποι και παλιά μυαλά, χωρίς ιδιαίτερα προσόντα, διοικούν αδιάφορους υπαλλήλους χωρίς ιδιαίτερα κίνητρα που κουράστηκαν πριν διοριστούν. Σαυτό και ο «καλός» θα συμφωνήσει!

4. Για τις επιτροπές επιλογής: Η παρουσία του ΑΣΕΠ στην επιλογή είναι αναμφισβήτητα θετική. Αρκεί να μην είναι διακοσμητική. Ωστόσο και στις τρεις επιτροπές επιλογής με 5μελή ή 3μελή συγκρότηση, τα πολιτικά πρόσωπα (διάφοροι γενικοί ή ειδικοί γραμματείς υπουργείων) έχουν την πλειοψηφία. Η παρουσία του εκπροσώπου του ΝΣΚ μπορεί να δίνει κύρος στη διαδικασία αλλά όχι ουσία. Να σημειώσουμε ότι στον προηγούμενο παρόμοιο νόμο 4735/2020 την πλειοψηφία την είχαν τα μη πολιτικά πρόσωπα. Ίσως γι αυτό εκείνος ο νόμος εφαρμόστηκε μόνο 8 φορές μέχρι τώρα. Για να θεωρείται η διαδικασία αξιοκρατική θα έπρεπε τα μέλη του ΑΣΕΠ να έχουν την πλειοψηφία. Ούτως ή άλλως στο τέλος επιλέγει εκ τριών ο αρμόδιος υπουργός. Και γιατί εκ τριών και όχι περισσότερων; Και πάλι ο «κακός» θα μιλήσει και με το δίκιο του για «ημέτερους». Μήπως διότι υπάρχουν και μη κομματικοί υπουργοί που δεν θα έπρεπε να έχουν μεγάλη ευχέρεια επιλογής;

5. Χρονικά περιθώρια: Για τις 600 αυτές θέσεις των στελεχών οι υποψήφιοι θα είναι από 4000 έως 6000 άτομα. Αμφιβάλλω αν το ΑΣΕΠ έχει μηχανισμό που μπορεί να ολοκληρώσει σε εύλογο χρονικό διάστημα τη χρονοβόρα διαδικασία τόσο της μοριοδότησης όσο και των συνεντεύξεων αλλά και των ενστάσεων. Θα χρειαστούν χρόνια. Οπότε ένα σωστό μέτρο θα αργήσει να εφαρμοστεί. Μια πολύ πιο σύντομη αλλά και πραγματικά αξιοκρατική λύση θα ήταν να δοθεί όλο αυτό το έργο σε μια ιδιωτική εταιρία ειδική στην επιλογή στελεχών επιχειρήσεων και οργανισμών. Μια τακτική που εφαρμόζεται σε πολλές προηγμένες χώρες. Χωρίς υποψίες και παράπονα για επιλογή ημετέρων και με κριτήρια πραγματικά σύγχρονα, ακριβή και αξιοκρατικά.

Προφανώς η υπουργός αλλά και η κυβέρνηση θα έχουν τους λόγους τους για τα «επικίνδυνα» σημεία του νομοσχεδίου. Και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα περιμένουμε τον αντίλογο. Ωστόσο αν και η προσπάθεια περιέχει θετικές καινοτομίες, το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο. Οι υποψίες ότι το Δημόσιο οδηγείται και πάλι σε ανακύκλωση αποτυχημένων πολιτευτών είναι βάσιμες. Εκτός και αν οι πολιτικοί ιστάμενοι που αποφασίζουν σταθούν υπεράνω. Πράγμα σπάνιο για την Ελλάδα. Το ΥΠΕΣ εδώ θα έπρεπε να δείξει ισχυρότερο εκσυγχρονιστικό πνεύμα. Αλλά δεν τόλμησε. Είναι αυτό που γράφω συχνά, ότι αναζητούνται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Τουλάχιστον όμως δεν θα μπορεί ένας «λαστιχάς» να βρεθεί διευθυντής νοσοκομείου. Κάτι είναι κι αυτό. Μην τα θέλουμε και όλα ευρωπαϊκά.

Υ.Γ. Και ένα τελευταίο που φαίνεται λαϊκίστικο αλλά δεν είναι. Ο διοικητής του Νοσοκομείου την ημέρα της γενικής εφημερίας πρέπει να βρίσκεται συνεχώς στο νοσοκομείο του. Να κυκλοφορεί στους διαδρόμους ώστε να βλέπει πώς συμπεριφέρεται αυτό που διοικεί, υπό πίεση. Και να τον βλέπουν αυτοί που τον πληρώνουν.