Η αξιολόγηση, το πρόβλημα της ελληνικής δημόσιας δίοικησης και το πολιτικό σύστημα.
Επειδή πολύς λόγος γίνεται για την αξιολόγηση κι επειδή, σε τέτοιες ώρες, τα πρόσωπα και οι ενέργειές τους αποκτούν διαστάσεις που δεν έχουν στην πραγματικότητα, θεωρώ χρήσιμη την υπόμνηση του τι ισχύει και τι πρέπει ν’ αλλάξει, ώστε αυτή να καταστεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο που θα μας φέρει κοντύτερα στην ποθητή αξιοκρατία,
Κατ’ αρχήν, ορισμένα αξιώματα:
Η δημόσια διοίκηση είναι ένα κοινωνικό υποσύστημα. Ως εκ τούτου μοιράζεται και μετέχει των ίδιων αξιακών και επικοινωνιακών αρχών και κωδίκων που νέμονται τα υπόλοιπα κοινωνικά υποσυστήματα. Άρα, το Δημόσιο δεν μπορεί να λειτουργεί περισσότερο η λιγότερο αξιοκρατικά απ’ ότι η υπόλοιπη κοινωνία (επιχειρήσεις, ΜΜΕ, εκκλησία, οικογένεια, κοκ).
Οι κανόνες λειτουργίας και οργάνωσης κάθε συστήματος -άρα και της δημόσιας διοίκησης- αποκτούν νόημα όταν συναντούν τους ανθρώπους εντός (βλ. υπάλληλοι) και εκτός (βλ. πολίτες) της δημόσιας διοίκησης. Το διοικητικό σύστημα και οι δημόσιοι υπάλληλοι συνυπάρχουν και το ένα αποτελεί το περιβάλλον του άλλου. Η προσωπική στάση, η προσωπική ευθύνη, η προσωπική ζέση ή αναισθησία καθενός διαμορφώνει, σε απόλυτη αλληλεξάρτηση με τους ισχύοντες κανόνες, το τελικό διοικητικό αποτέλεσμα και την ποιότητα των αποφάσεων. Κανόνες που παράγονται χωρίς διαβούλευση με τους πολίτες και συμμετοχή των εργαζομένων είναι, συνήθως, ανεφάρμοστοι, ενώ οι αυτοσχεδιασμοί και οι άτυποι κανόνες οδηγούν σε ανυπαρξία συντεταγμένης δράσης.
Η αξιολόγηση προϊσταμένων και υφισταμένων είναι ένας κρίκος σε μια αλυσίδα ενεργειών που σχετίζονται με την διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού. Αξιολογούνται άνθρωποι που έχουν προσληφθεί, δουλέψει και συμπεριφερθεί μ’ έναν τρόπο. Εάν κάποια μέρη της αλυσίδας λειτουργούν πελατειακά, τότε η αξιολόγηση πάσχει στο σύνολό της (π.χ. ο προϊστάμενος μετακλητός υπάλληλος αξιολογεί έναν μόνιμο). Δεν υπάρχουν α λα καρτ αξιολογήσεις.
Για την ενίσχυση της αξιοκρατίας και της απο-κομματικοποίησης έχουν προταθεί, κατά καιρούς, δράσεις και μέτρα εκ των οποίων άλλα μεν δεν έχουν, καν, υιοθετηθεί κι άλλα έχουν θεσμοθετηθεί αλλά δεν εφαρμόζονται η εφαρμόζονται πλημμελώς. Αναφέρουμε τα γνωστότερα:
Η ηγεσία (Πρόεδροι, μέλη ΔΣ, Γραμματείς Υπουργείων, Γενικοί Διευθυντές, Διευθυντές) οιουδήποτε οργανισμού ανήκει στον Δημόσιο Τομέα (Γενική Κυβέρνηση, δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί) να μην διορίζεται με κομματικά κριτήρια. Δεν έχει γίνει αποδεκτό.
Η επιλογή των διοικητικών ηγεσιών να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, εκ των προτέρων γνωστά, με βάση τον προγραμματισμό των ίδιων των φορέων, τον οποίο, μετά από συνεννόηση, θα εφαρμόζει το ΑΣΕΠ. Δεν έχει γίνει αποδεκτό.
Η επιλογή των ηγεσιών του Δημοσίου να γίνεται, κυρίως, μέσω της απόδειξης των δεξιοτήτων που διαθέτουν οι υποψήφιοι και όχι μόνον των τυπικών προσόντων τους. Αυτά να συνεκτιμώνται μ’ έναν συντελεστή βαρύτητας που δεν θα ξεπερνάει τον αντίστοιχο συντελεστή των δεξιοτήτων. Εφαρμόζεται εν μέρει.
Οι κρίσεις της διοικητικής ηγεσίας να γίνονται από όργανα που απολαύουν ανεξαρτησίας έναντι της εκτελεστικής εξουσίας (τριμελείς μικτές επιτροπές στις οποίες θα μετέχουν ένας εκπρόσωπος του φορέα, ένας Σύμβουλος του ΑΣΕΠ κι ένας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους). Καταργούνται όλα τα άβατα που ισχύουν σήμερα. Εφαρμόζεται εν μέρει.
Αναπληρώσεις και αναθέσεις προϊσταμένων να επιτρέπονται μόνον εάν ο προγραμματισμός των κρίσεων στον φορέα δεν μπορεί να εφαρμοστεί για λόγους ανωτέρας βίας. Δεν εφαρμόζεται.
Οι ρυθμίσεις των κωδίκων ηθικής και δεοντολογίας να περιληφθούν στον Υπαλληλικό Κώδικα για να μην μένουν ευχολόγια. Δεν έχει γίνει αποδεκτό.
Να υπάρξει εκπόνηση και κατοχύρωση ενός σαφούς περιγράμματος της θέσης των προϊστάμενων και συμμετοχή τους στον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των δημόσιων πολιτικών. Δεν εφαρμόζεται.
Πλήρης αναμόρφωση, πολλαπλασιασμός και αναβάθμιση των προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης των δημοσίων υπαλλήλων και σύνδεσής τους με την τρέχουσα εργασία τους. Εφαρμόζεται εν μέρει.
Ο εσωτερικός έλεγχος που σήμερα καρκινοβατεί να αποτελέσει τον κεντρικό μηχανισμό ελέγχου της δημόσιας διοίκησης σ’ όλα τα επίπεδά της. Εφαρμόζεται εν μέρει.
Όσο λάθος είναι η προσπάθεια απόσεισης και διάχυσης ευθυνών άλλο τόσο λάθος είναι, όμως, ο μηδενισμός και η ισοπέδωση των πάντων.
Η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει ένα βασικό πρόβλημα, τον πελατειασμό, που την ταλανίζει και από τον οποίο το πολιτικό της σύστημα δεν μπορεί να αποστεί λόγω πολιτικού κόστους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει βήματα σημειωτόν, ενώ, όμως, χρειαζόμαστε άλματα.
Αναζητούνται οι τολμηροί που θα προχωρήσουν σε big bang μεταρρυθμίσεις που μόνο αυτές μπορούν να δώσουν, άμεσα, δραστικές λύσεις στο πρόβλημα.
12°
