H Madman Theory ως τέχνασμα στην εξωτερική πολιτική από τον Ρίτσαρντ Νίξον μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Ρίτσαρντ Νίξον, ο 37ος πρόεδρος των ΗΠΑ, χρησιμοποίησε τη λεγόμενη madman theory σαν τέχνασμα στην εξωτερική του πολιτική. Με τη «θεωρία του τρελού» ήθελε να πιστέψουν οι ηγέτες των κομμουνιστικών χωρών ότι ήταν παράλογος και απρόβλεπτος - άρα, τους συνέφερε να μην προκαλούν, να μην ερεθίζουν, να μην αψηφούν την κυβέρνησή του. Η θεωρία του τρελού είχε ως στόχο τον φόβο της άλλης πλευράς: μη μου κουνιέστε γιατί θα πατήσω το κουμπί.
Δεν είναι σίγουρο ότι αυτή η τακτική είχε αποτελέσματα. Ίσως πράγματι είχε σε μια δυο περιστάσεις του Ψυχρού Πολέμου τουλάχιστον. Αλλά, δεν ήταν επινόηση του Νίξον, ήταν μια ιδέα που βρίσκουμε στον Μακιαβέλι: «Μερικές φορές είναι σώφρον να παριστάνουμε τους παράφρονες» έγραφε στους «Λόγους για την πρώτη δεκαετία του Τίτου Λίβιου» ο συγγραφέας του «Ηγεμόνα». Όχι ότι ο Νίξον ακολουθούσε απαραιτήτως τις συμβουλές του Μακιαβέλι: το να δίνεις την εντύπωση τρελού, το να κάνεις τον εχθρό να νιώθει ότι είσαι έτοιμος για το αδιανόητο, φαινόταν χρήσιμο στον Νίξον ήδη από την εποχή του πολέμου στην Κορέα. Έτσι, στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, η αμερικανική διοίκηση θέλοντας να τρομάξει τους Βιετκόνγκ διέδιδε ότι ο Νίξον είχε έμμονη ιδέα με τον κομμουνισμό και ότι «κανείς δεν μπορούσε να τον συγκρατήσει»· ότι είχε το δάχτυλο πάνω στο περιβόητο κουμπί, ότι ήταν έτοιμος να βάλει φωτιά στον κόσμο. Μέσω μυστικής προπαγάνδας προς τη Σοβιετική Ένωση -εννοώ «μυστική» ως προς τον αμερικανικό λαό- το Πεντάγωνο προσπαθούσε να πείσει τους Σοβιετικούς ότι ο Νίξον «είχε ξεφύγει τελείως» κι ότι αν δεν υποχωρούσαν στο Βιετνάμ θα τα έκανε όλα γης μαδιάμ. Πράγματι, η επιχείρηση στην Καμπότζη το 1970 αποδόθηκε στην «τρέλα» του Νίξον ο οποίος βρισκόταν υπό την επήρεια του Dilantin (υποτίθεται ότι πάθαινε κρίσεις με σπασμούς) και ενός κοκτέιλ ηρεμιστικών και αντικαταθλιπτικών. Μου φαίνεται κάπως ακραίο, αλλά αυτό ισχυρίζεται ο Χένρι Κίσινγκερ.
Την ίδια τακτική χρησιμοποίησε ο Ντόναλντ Τραμπ σε διαφορετικές διεθνείς συνθήκες και ήταν πολύ πειστικός. Αν και ο Νίξον μπεκρόπινε και έπασχε από αϋπνίες -με αποτέλεσμα να παίρνει βαρβιτουρικά με τις χούφτες- ο Τραμπ ήταν ασυγκρίτως πιο «τρελός». Και φαινόταν. Δεν υπήρχε ανάγκη προπαγάνδας που να μεγεθύνει την ψυχοπαθολογία του προέδρου: ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν και παραμένει αυθεντικό υπόδειγμα της θεωρίας του τρελού. Ο άνθρωπος έφτασε στο σημείο να προειδοποιήσει Νοτιοκορεάτες διπλωμάτες -φίλους των ΗΠΑ- κατά τη διάρκεια εμπορικών διαπραγματεύσεων ότι «αν δεν κάνουν όλες τις απαιτούμενες υποχωρήσεις θα διακόψει τις εμπορικές σχέσεις»· οι Νοτιοκορεάτες έμειναν με ανοιχτό το στόμα. Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κατάφερε πολλά πράγματα με την τρέλα, πολλοί σχολιαστές θεωρούν πως είμαστε τυχεροί που δεν έτυχε στη βάρδια του ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως στις ΗΠΑ το πάτημα του κουμπιού είναι αρκετά δύσκολο· ή τουλάχιστον πως, για λόγους που σχετίζονται με τη λειτουργία του πολιτεύματος, είναι δυσκολότερο από ό,τι στη Ρωσία.
Φτάνω στον Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος χρησιμοποιεί εμφανώς τη θεωρία του τρελού. Είτε αληθεύει ότι έχει τρελαθεί -οι ομιλίες του είναι υπερβολικά μακροσκελείς και περιέχουν παρανοειδείς φοβίες- είτε παριστάνει ότι έχει χάσει επαφή με την πραγματικότητα, στην πράξη το αποτέλεσμα είναι ίδιο: μια αήθης και ανελέητη τακτική. Στην περίπτωση της Ρωσίας όπου, προς το παρόν, το καθεστώς είναι προσωποπαγές, έχει μικρή σημασία αν ο Πούτιν προσποιείται τον τρελό ή εφαρμόζει τη madman theory. Ή αν η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Η συμπεριφορά του είναι αρκούντως παθολογική ώστε να προκαλεί φόβο για μαζική καταστροφή. Ωστόσο, υπάρχει ένα σοβαρό μειονέκτημα στην εφαρμογή αυτής της τακτικής: ο Πούτιν ίσως προκαλεί τον φόβο που επιδιώκει αλλά χάνει σε αξιοπιστία, ιδιαίτερα απέναντι στον λαό του. Αν πουλάει τρέλα, οι δηλώσεις του, για παράδειγμα εκείνες που περιγράφουν τους Ουκρανούς ως «ναρκομανείς Ναζί», δεν γίνονται πλέον πιστευτές. Η επίδειξη απρόβλεπτης συμπεριφοράς καταντά προβλέψιμη· το τέλος των ηγετών που είτε από προσωπική ψυχοπαθολογία, είτε από φτηνή μακιαβελική επιλογή εφαρμόζουν τη θεωρία του τρελού είναι συνήθως, ή πάντοτε, πικρό.
