Η άνιση μάχη του Μακρόν

Το πρόταγμα του εκσυγχρονισμού είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και δύσκολο πολιτικό εγχείρημα. Η προσαρμογή στα οικονομικά, κοινωνικά και τεχνολογικά δεδομένα της τωρινής εποχής, προσκρούει σε νεκρές ιδεολογίες, σε παρωχημένες ιδεοληψίες και σε αγκυλώσεις του παρελθόντος. Αν και είναι αυτονόητη αναγκαιότητα ωστόσο αντιμετωπίζει έντονες αντιστάσεις.

Τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις τις αντιστρατεύονται οι δυνάμεις εκείνες οι οποίες μένουν προσκολλημένες σε παλιά υποδείγματα, ορθώνοντας ένα τείχος άρνησης και αμφισβήτησης. Είτε γιατί κυριαρχούνται από ένα συναίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Είτε διότι γίνονται δέσμιες δημαγωγών και λαϊκιστών. Ουσιαστικά δεν θέλουν να συμφιλιωθούν με την πραγματικότητα. Η συμπεριφορά τους θυμίζει εκείνον που φωνάζει στο σκοτάδι για να ξεπεράσει το φόβο του.

Στους μεταβατικούς καιρούς, η σύγκρουση πρόοδος και συντήρηση στις προηγμένες κοινωνίες της Ευρώπης καθίσταται κυρίαρχη. Από τη μια διεγείρεται το πολιτικό ένστικτο των οπαδών της καινοτομίας και από την άλλη αφυπνίζονται φοβικά σύνδρομα. Η θεμελίωση νέων προσεγγίσεων και απαντήσεων, βρίσκεται σε αντιδιαστολή με τα συμπτώματα παρακμής και υστέρησης.

Η αλήθεια είναι πως το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτελεί κινούσα ιδέα για όλους εκείνους που προβάλλουν τον εαυτό τους στο μέλλον, επιδιώκοντας να ανταποκριθούν στις καινούριες ανάγκες και απαιτήσεις. Απεναντίας για τους αντιευρωπαϊστές δεν παύει να είναι ένα στοιχειωμένο σπίτι το οποίο και θέλουν να καταστρέψουν. Μολονότι οι ίδιοι μένουν καθηλωμένοι στο χθες επαναφέροντας στο προσκήνιο φαντάσματα του παρελθόντος.

Έτσι ερμηνεύονται κατά τη γνώμη μου οι τεκτονικές αλλαγές στη Γαλλία. Ο πολιτικός ανταγωνισμός αποκρυστάλλωσε περαιτέρω τα βασικά χαρακτηριστικά του. Ο Εμανουέλ Μακρόν, παρά την εξασθένισή του, παραμένει ο κύριος εκφραστής των προοδευτικών και καινοτόμων ιδεών. Η προεδρία του ξεχωρίζει για κάτι πολύ σημαντικό: Απέδειξε ότι είναι εφικτός ο συνδυασμός οικονομικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής πολιτικής. Αρκεί βέβαια να έχεις το απαραίτητο σχέδιο και να ακολουθείς τη σωστή μέθοδο. Οι κατηγορίες περί νεοφιλελευθερισμού που κάποιοι του προσάπτουν, ακόμη και στη χώρα μας αποδεικνύονται ανυπόστατες και υστερόβουλες, αν δεν υπαγορεύονται από πολιτική τύφλωση. Επιπροσθέτως ο ευρωπαϊσμός του συνιστά προωθητική δύναμη για μια εξωστρεφή Γαλλία, κόντρα στην εθνικιστική αφύπνιση και στην έκρηξη του λαϊκισμού.

Την ίδια στιγμή, οι αντίπαλοί του Ζαν Λυκ Μελανσόν και Μαρίν Λεπέν καταγράφονται ως φορείς σκουριασμένων αναχρονιστικών και επικίνδυνων αντιλήψεων. Αν και εκπροσωπούν διαφορετικούς κόσμους, ο πυρήνας των προτάσεων τους σε καίρια ζητήματα ουσιαστικά δεν διαφέρει. Εξάλλου οι πολιτικές δεξαμενές τους ανατροφοδοτούνται με το δηλητήριο του εθνικισμού και του λαϊκισμού.

Ο ευρωσκεπτικισμός τους ακολουθεί μια πορεία σύγκλησης. Οι στρατηγικές τους παραπέμπουν σε αποτυχημένες και αδιέξοδες συνταγές. Ο δημόσιος λόγος τους αποπνέει εχθροπάθεια και τοξικότητα. Οι υπαρκτές αποκλίσεις τους περνάνε αναγκαστικά σε δεύτερο πλάνο. Στη μεγάλη εικόνα κυριαρχεί η προσήλωσή τους στο παρελθόν, στις εμμονές και στις σκιαμαχίες, συγκροτώντας δύο διαφορετικά αλλά συμπλέοντα ισχυρά ρεύματα ανορθολογισμού.

Εντούτοις το μεγάλο πρόβλημα της Γαλλίας δεν είναι ο ελιτισμός του Μακρόν. Ούτε η αυτοκρατορική συμπεριφορά για την οποία κάποιοι τον εγκαλούν. Αναμφίβολα ο τρόπος που πολιτεύεται επιδέχεται κριτική. Κανείς άλλωστε δεν είναι στο απυρόβλητο. Η αμφισβήτησή του πρωτίστως εδράζεται στις πολιτικές που εκείνος πρεσβεύει και ενσαρκώνει.

Μια κοινωνία σύνθετη και μπλοκαρισμένη είναι εύλογο να αποστρέφεται τον ορθολογισμό αλλά και να προκρίνει τον δρόμο της ιδιώτευσης, αδιαφορώντας για την ίδια την πολιτική. Μάλιστα την ταυτίζουν με την εξυπηρέτηση προσωπικών επιδιώξεων και συμφερόντων αμφισβητώντας την αξία της. Η καταγγελτική και ισοπεδωτική ρητορική των δυνάμεων του εθνολαϊκισμού επιτείνει την απαξίωσή της. Η πρωτοφανής αποχή από τις γαλλικές βουλευτικές εκλογές έρχεται να δείξει πως η κρίση εκπροσώπησης προσλαμβάνει πλέον ξεχωριστές διαστάσεις.

Αν για κάτι πρέπει να επικριθεί ο Γάλλος Πρόεδρος είναι ότι αντιλαμβάνεται τον ορθολογισμό ως μια εύκολη πολιτική άσκηση, ενώ είναι ένας διαρκής πόλεμος με απολιθωμένες κοινωνικές δομές, με συντεχνιακά και πελατειακά συμφέροντα, με φαντασιακές συνδικαλιστικές και κομματικές ιεραρχίες, ακόμη και με νεκρά πολιτικά σύμβολα. Πάντως δεν αρκεί να πιστεύεις στην ορθότητα της πολιτικής σου, χρειάζεται προπαρασκευαστική προετοιμασία για να την επιβάλλεις διευρύνοντας έτσι την αποδοχή και την απήχησή σου. Η επιτυχία στην πολιτική είναι συνυφασμένη με την παιδαγωγική της διάσταση. Διαφορετικά κινείσαι σε ναρκοπέδιο.