Μπορεί η «Μεγάλη Παραίτηση» να αλλάξει το εργασιακό τοπίο;

Είναι σαφές πως η έλευση της πανδημίας πριν από δύο περίπου χρόνια συμπαρέσυρε μία σειρά αναταράξεων και αναπροσαρμογών, όχι μόνο σε επίπεδο κρατικών και διοικητικών ρυθμίσεων, αναγκαίων για τη δημόσια υγεία, αλλά και στο μαλακό υπογάστριο των κοινωνικών οντοτήτων, εγκαινιάζοντας μία –υποδόρια μεν, συμπυκνωμένης έντασης δε– περίοδο αναστοχασμού, τον χώρο και τον χρόνο για την οποία δημιούργησε η καταναγκαστική παύση που επέφερε η καραντίνα στους άλλοτε φρενήρεις ρυθμούς της καθημερινότητας. Πλέον, η ζωή μας επηρεάζεται από μία σειρά συνισταμένων οι οποίες αναφύονται και εξελίσσονται αποκλειστικά εντός του μετα-Covid κόσμου, και τις οποίες καλούμαστε να διαχειριστούμε με προτεραιότητες διαφορετικές από εκείνες που θεωρούνταν αυτονόητες έως το 2019.

Ένα τέτοιο μείζον ζήτημα είναι οι εξελίξεις στον κόσμο της εργασίας: η φράση η «Μεγάλη Παραίτηση», που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται δειλά το 2021, σήμερα θεωρείται δόκιμος όρος για να περιγράψει συνοπτικά μα και ουσιαστικά τη φάση μετασχηματισμού στην οποία έχει εισέλθει το εργασιακό τοπίο παγκοσμίως. Με αυτήν οριοθετείται το ερμηνευτικό πλαίσιο για τη μελέτη του φαινομένου, που όχι μόνο καταδεικνύει το τι θέλουν οι εργαζόμενοι μελλοντικά, αλλά και το τι δεν θέλουν πια. Ήδη από πέρυσι τον Μάρτιο, έρευνα που διεξήγαγε η Microsoft («The Work Trend Index») έδειξε ότι το 41% του εργατικού δυναμικού παγκοσμίως εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να αφήσει τη δουλειά του μέσα στον επόμενο χρόνο. Οι αιτίες, όπως τις παρουσιάζει το αμερικάνικο Think Tank «Pew Research Center» σε έρευνα που δημοσίευσε τον περασμένο Μάρτιο, είναι οι ανεπάρκειες του εργασιακού τοπίου σε πολλά ζητήματα: από τους δυσανάλογα χαμηλούς μισθούς σε σχέση με τις απαιτήσεις μίας θέσης, την απουσία ευκαιριών ανέλιξης και κινητικότητας μέσα σε έναν οργανισμό, μέχρι το αίσθημα έλλειψης σεβασμού από τους προϊσταμένους, την παντελή απουσία ευελιξίας στο ωράριο, σε συνδυασμό και με την έλλειψη υποστήριξης και κατανόησης σε νέους γονείς.

Βεβαίως, οι παραπάνω αδυναμίες δεν εμφανίστηκαν με την πανδημία, ήταν ήδη παρούσες, και συνήθως η παραδοσιακή οδός διαφυγής για τους περισσότερους εργαζομένους ήταν να μετακινούνται από εταιρεία σε εταιρεία αναζητώντας τη χρυσή τομή κόστους-οφέλους, κατασταλάζοντας σε μία θέση τα ελλείμματα της οποίας ήταν τουλάχιστον ανεκτά. Οι μεγάλες κρίσεις όμως και η οξεία αβεβαιότητα που προκαλούν, αναμοχλεύουν βιαίως την προτεραιοποίηση που ο καθένας μπορεί να θεωρούσε έως τότε γερά στερεωμένη στην κριτική του αντίληψη για τις ανάγκες και τα θέλω του. Η αντίδραση του θυμικού σε μία συνθήκη όπου ακόμη και τα πιο δεδομένα κεκτημένα αμφισβητούνται, με την προβλέψιμη «κανονικότητα» να καταρρέει αποκαλύπτοντας το πόσο εύθραυστη ήταν εξαρχής, προετοιμάζει το έδαφος τελικά για μία όλο και πιο εντεινόμενη δυσανεξία σε κάθε μορφής αδικία ή κακουχία, που οδηγεί στην ολική επαναξιολόγηση καταστάσεων και συνθηκών. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο που τα μέχρι πρότινος αναμενόμενα για τους περισσότερους ελλείμματα του εταιρικού κόσμου φαντάζουν πλέον ανυπόφορα.

Ταυτοχρόνως, η είσοδος της Γενιάς Ζ στον επαγγελματικό στίβο έρχεται και αυτή με τη σειρά της να ανακατέψει την τράπουλα των εργασιακών δεδομένων. Σύμφωνα με το Business Insider, οι σημερινοί εικοσάρηδες καταφτάνουν στην εργασιακή αρένα προετοιμασμένοι να παίξουν με τους δικούς τους όρους: το να αφήσουν μια δουλειά για να μεταπηδήσουν σε μια άλλη δοκιμάζοντας την τύχη τους τους φαίνεται έως και αυτονόητο, κόντρα στη λογική της ασφάλειας και της σταθερότητας των προηγούμενων γενεών. Η μεταπήδηση από τη μια θέση στην επόμενη δεν τους τρομάζει αλλά, αντιθέτως, πρόκειται για τη γενιά με τη μεγαλύτερη εργασιακή κινητικότητα, που αναζητά συνεχώς όσο το δυνατόν πιο ευνοϊκούς όρους στις επαγγελματικές ευκαιρίες. Οι προσδοκίες από το εταιρικό περιβάλλον είναι αυξημένες. Οι νέοι που πιθανότατα ξεκίνησαν την καριέρα τους εν μέσω της πανδημίας, βίωσαν την εξ αποστάσεως εργασία ως μία εδραιωμένη πρακτική και αυτό έφερε σε πρώτο πλάνο το θέμα της ευελιξίας, με το ευέλικτο ωράριο να είναι βασικό ζητούμενο. Το κάδρο συμπληρώνουν οι προσωπικές επιδιώξεις, με κυριότερη εκείνη της εξισορρόπησης προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, αλλά και η αίσθηση σκοπού που αναζητούν, παράγοντα άμεσα συνδεδεμένο με την παραγωγικότητά τους.

Οι ζυμώσεις αυτές είναι δεδομένο ότι θα επαναπροσδιορίσουν την έως τώρα πραγματικότητα του εργασιακού τοπίου. Η ένταση και το εύρος της Μεγάλης Παραίτησης σίγουρα ενισχύθηκαν από την πανδημία, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το φαινόμενο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κουτοπόνηρα –και βολικά– ως ένα παροδικό καπρίτσιο, απόρροια τετριμμένων παροτρύνσεων και αερολογιών που εμφανίζονται κατά καιρούς σε σελίδες ευεξίας στο Facebook ή το Instagram από δήθεν ειδήμονες και life coaches, που αποπειράθηκαν να ωφεληθούν τα μέγιστα μέσα στην πανδημία. Αντιθέτως, αποκαλύφθηκε, θα λέγαμε, μία συσσωρευμένη κόπωση σε όλο της το εύρος, απογυμνωμένη από τις ανέσεις και τις διεξόδους που ήταν διαθέσιμες προ καραντίνας, και η οποία έχει τις ρίζες της στην περίοδο της οικονομική κρίσης – σε εκείνο το δηλητηριώδες αίσθημα αβεβαιότητας που εμπότιζε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς πολλών επαγγελματιών για μία δεκαετία, ροκανίζοντας μεθοδικά τον ενθουσιασμό τους και αντικαθιστώντας τον με την ακλόνητη πεποίθηση ότι η αληθινή νίκη είναι το να έχει καταφέρει κανείς να κρατήσει τη δουλειά του και την επόμενη ημέρα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αρχίσει να πυκνώνει τα σύννεφα στο πεδίο της παγκόσμιας οικονομίας και ήδη πολλοί αναλυτές κρούουν τον κώδωνα για το γεγονός ότι το εκρηκτικό κοκτέιλ πολέμου και πανδημίας θα φέρει μία οικονομική κρίση εξίσου ή και περισσότερο επώδυνη από την προηγούμενη. Οι εταιρείες και ο επιχειρηματικός κόσμος είναι λοιπόν βέβαιον ότι θα χρειαστεί να βρουν τρόπους να ξαναγίνουν ελκυστικές στο εργατικό δυναμικό, πρωτίστως με το να αφουγκραστούν ποιες είναι οι αλλαγές εκείνες που θα τις καταστήσουν προϊόντα της εποχής μας, τόσο από άποψη ευελιξίας, όσο και από άποψη εταιρικής κουλτούρας. Για να γίνει ξανά ανταγωνιστικός ο εταιρικός κόσμος στην αγορά εργασίας χρειάζεται να επανασυστηθεί, τόσο στη γενιά της κρίσης, όσο και στη γενιά που τώρα τον γνωρίζει για πρώτη φορά.