H ευτυχία ως εμπνέουσα αξία

Οι μεταβατικοί καιροί διεγείρουν πάντοτε το πολιτικό ένστικτο των οπαδών της καινοτομίας. Οι αντιδράσεις τους, βέβαια, ποικίλουν ανάλογα με την περίσταση. Άλλοτε οι τολμηροί υιοθετούν τον τόνο φωνής των ανθρώπων, οι οποίοι  βρίσκονται σ’ ένα φλεγόμενο σπίτι και καλούν τους άλλους να το εγκαταλείψουν. Άλλοτε κάποιοι άλλοι βλέπουν γύρω τους συμπτώματα παρακμής, που ως κατάσταση είναι λιγότερο δραματική από μια πυρκαγιά, παραμένουν ωστόσο δέσμιοι παθογόνων  και φθοροποιών λειτουργιών.  

Η αλήθεια είναι πως το οίκημα του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, το οποίο στεγάζει τις κυρίαρχες  αντιλήψεις εδώ και πάρα πολλά χρόνια, δεν φλέγεται. Ωστόσο δεν παύει να είναι πλέον στοιχειωμένο.

Οι νηφάλιοι, διορατικοί και καινοτόμοι, αντιμετωπίζουν ψύχραιμα την πραγματικότητα, αναζητώντας νέους δρόμους για να βγουν από τα αδιέξοδα. Αντιλαμβάνονται την ουσία των προβλημάτων και πρωτίστως την αναγκαιότητα των τωρινών προτεραιοτήτων, χωρίς να καταφεύγουν σε βερμπαλισμούς και φορμαλισμούς του παρελθόντος. Διαβάζοντας σωστά τα δεδομένα και τις ανάγκες της εποχής τους, μπορούν και εναρμονίζονται με αυτήν. Το πλεονέκτημά τους είναι ότι έχουν το βλέμμα τους στραμμένο στο μέλλον, αφήνοντας πίσω ό,τι μας κρατά καθηλωμένους.

Αντιθέτως εκείνοι που παραμένουν παγιδευμένοι σε ιδεοληψίες και αγκυλώσεις, σε εμμονές και φαντασιώσεις, διακατέχονται από φοβικά σύνδρομα, με αποτέλεσμα να κινούνται στα τυφλά. Αποδεικνύονται ανεπίκαιροι και αναποτελεσματικοί. Και το σημαντικότερο κινδυνεύουν να στοιχειώσουν.

Η αλλαγή δεν είναι συστατικό στοιχείο μόνο της φύσης και της ζωής. Αλλά και της πολιτικής. Την αυτονόητη αυτή παραδοχή αναδεικνύει στο τελευταίο του βιβλίο «Το ελληνικό όνειρο» ο καθηγητής Στάθης Καλύβας. Με όπλο τη γνώση και την εμπειρία του αποκρυπτογραφεί εύστοχα τις μεταβολές και τους μετασχηματισμούς που συντελέστηκαν στο ελληνικό κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. Μελετά τις θεατές και αθέατες πλευρές του. Καταγράφει τα μεγάλα βήματα και τα άλματα που πραγματοποιήθηκαν. Αφήνοντας στην άκρη τα παλιά εργαλεία, επιχειρεί μια διαφορετική ανάγνωση.

Το σπουδαιότερο, εστιάζει το ενδιαφέρον του στη θεμελίωση μιας νέας στρατηγικής. Μετά την εθνική ολοκλήρωση, την κοινωνική εξέλιξη, την οικονομική αναβάθμιση, με αποκορύφωμα την ένταξη της χώρας μας στον σκληρό πυρήνα των προηγμένων ευρωπαϊκών κοινωνιών, εμπνέουσα αξία είναι η ευτυχία. Τη θεωρεί καίριο διακύβευμα για τα επόμενα εκατό χρόνια.

Η προσέγγισή του αναμφίβολα ξαφνιάζει. Κι αυτό γιατί ξεφεύγει από τις γνώριμες νόρμες της πολιτικής. Δεν αποτελεί αυθαίρετη επινόηση. Πρόκειται για μια θεώρηση που μπορεί κάλλιστα να καταστεί κινητήριος δύναμη, ένας καίριος στρατηγικός στόχος.

Άλλωστε, ο μεγάλος ρόλος της πολιτικής καθώς και η δικαίωσή της είναι ο σχεδιασμός και η πρόβλεψη του μέλλοντος. Οι φορείς της δεν κρίνονται και δεν αξιολογούνται από ιδεολογίες νεκρές. Ούτε από αντιλήψεις ξεπερασμένες. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται αναχρονισμό.

Η κρίση της πολιτικής μεταξύ άλλων σ’ αυτό οφείλεται. Ως εκ τούτου, η αναζωογόνησή της επιβάλλει ουσιώδεις αναθεωρήσεις και αναπροσαρμογές. Ενέργειες, οι οποίες συνοδεύονται με την υπέρβαση των παραδοσιακών και ιστορικών αναφορών, που παραπέμπουν στο ξεκίνημα του αιώνα μας. Αλλά και εγκατάλειψη των προγενέστερων οικονομικών προσεγγίσεων. Και το βασικότερο, μια άλλη πολιτισμική ταυτότητα, εμπλουτισμένη με σύγχρονες αρχές και αξίες.

Μάλλον, όποιοι ξαφνιάστηκαν από τις αναλύσεις και τις απόψεις του Στάθη Καλύβα ή ακόμη και τον επέκριναν, εξακολουθούν να είναι δέσμιοι στοιχειωμένων ιδεολογημάτων. Ουσιαστικά, αποκαλύπτουν τον φόβο τους να νικήσουν τον παλιό εαυτό τους.

Όπως η φύση είναι ευεργετική, αλλά μπορεί να αποδειχθεί και ολέθρια, έτσι και η πολιτική αποκτά προωθητικό ρόλο αν στη συντήρηση αντιπαραβάλει την πρόοδο, στην αποστέωση τη ζωτικότητα, στη στασιμότητα την αναζήτηση,  στο τέλμα την ανατροπή, στη δυστυχία την ευτυχία.

Ο στείρος κυβερνητισμός και η καταγγελτική ρητορική αποδεικνύονται ατελέσφορα μέσα. Η ευημερία και η ανάπτυξη δεν επιτυγχάνονται με μια στεγνή κυβερνητική διαχείριση, στερούμενης μακροπρόθεσμων και μετρήσιμων στόχων. Ούτε με αντιπολιτευτικές αβελτηρίες. Πόσω μάλλον με παλιές συνταγές, δεξιάς ή αριστερής σήμανσης. Απεναντίας, προϋποθέτουν τη σύνδεση συγκεκριμένων πολιτικών προταγμάτων με τις καθημερινές ανάγκες της κοινωνίας, καθώς και τη σύζευξη συλλογικής και ατομικής ευθύνης.

Παραφράζοντας τον Ανδρέα Εμπειρίκο, θα έλεγα ότι η πολιτική, είναι κι αυτή ένα είδος αναπτύξεως ποδηλάτου. Με άλλα λόγια, για να μείνει επίκαιρη χρειάζεται να τρέχει διαρκώς, ανεβάζοντας ταχύτητες. Να εμπλουτίζεται με καινούργια εφόδια. Να υιοθετεί ως στρατηγικές επιλογές καινοτόμες έννοιες. Να αναζωογονείται και να εκσυγχρονίζεται.