Γκέι κοινότητα: Πέντε βασικά πράγματα

Το γνωρίζω καλά, αγαπητέ αναγνώστη, ότι αν απαιτήσω κάτι, οτιδήποτε, από εσένα, τότε με μαθηματική ακρίβεια θα σε αποξενώσω, θα σε απομακρύνω. Τον χρόνο ή τον σεβασμό ή την αγάπη του άλλου δεν έχει νόημα να τα απαιτείς – άλλωστε η απαίτηση ακυρώνει τον ίδιο τους τον σκοπό· έχει νόημα να τα κερδίζεις, να στα δίνει ο άλλος επειδή το θέλει, επειδή το επιλέγει. Αν απαιτήσω την προσοχή σου, αν προσπαθήσω να σε «διδάξω» κάτι, αν πω ότι «δεν έχεις καμία δικαιολογία για να μη γνωρίζεις...», τότε θα είναι σαν να σε επιπλήττω, σαν να σε ταπεινώνω, σαν να σου λέω ότι εγώ ξέρω κάτι παραπάνω από σένα, ότι «εσύ δεν καταλαβαίνεις», ότι δεν μπορείς ή δεν θέλεις να καταλάβεις, ότι έχεις την υποχρέωση να σκεφτείς ή να κάνεις κάτι επειδή το λέω εγώ. Όχι. Μόνο το κράτος –ο νόμος και οι θεσμοί που ως κοινωνία δημιουργούμε– έχουν το δικαίωμα να απαιτούν πράγματα από τα υποκείμενά τους. Όλα τα υπόλοιπα υπόκεινται σε σχέσεις αμοιβαίας συναίνεσης – σε σχέσεις ισότητας.

Αυτό βέβαια δεν με σταματάει από το να σου προτείνω, αγαπητέ αναγνώστη, να κάνεις κάτι, όπως θα το έκανε ένας φίλος σου, που θα σου έλεγε «πρέπει οπωσδήποτε να δεις ή να διαβάσεις το τάδε». Που στο λέει ακριβώς επειδή σε αγαπάει και σε νοιάζεται, και το μοιράζεται μαζί σου γιατί πιστεύει ότι θα σου αρέσει ή θα σου φανεί χρήσιμο. Είναι, λοιπόν, με αυτό το πνεύμα που σου γράφω αυτό το κείμενο.

Όλοι μας έχουμε τις προσωπικές μας μνήμες· τα βιώματα που μας καθόρισαν· ελπίδες, όνειρα, φόβους, χαρές και τραγωδίες, επιτυχίες και αποτυχίες, τραύματα και θεραπείες. Όλοι έχουμε τα αγαπημένα μας βιβλία και τραγούδια ή ταινίες, γωνιές της πόλης και του κόσμου που έχουν μια ιδιαίτερη σημασία για την προσωπική μας ιστορία γιατί εκεί κάτι ωραίο ή άσχημο μας συνέβη, γιατί εκεί νιώσαμε κάτι έντονο, ίσως αφήσαμε ένα κομμάτι του εαυτού μας ή κουβαλάμε πάντα εκείνο το μέρος ή τη στιγμή μέσα μας ως προσωπική μας κληρονομιά. 

Όλα αυτά ισχύουν για τον κάθε ένα άνθρωπο, όσο εσωστρεφής ή εξωστρεφής και να είναι, αλλά ισχύουν και στο συλλογικό επίπεδο, για κοινότητες, δηλαδή για ομάδες ανθρώπων που κάτι τους ενώνει – είτε αυτό είναι ο κοινός τόπος, είτε η κοινή καταγωγή ή η γλώσσα ή η θρησκεία ή κάτι άλλο· ανθρώπους που έχουν κάποια κοινά βιώματα· που συνήθως αντιμετώπισαν μαζί μια απειλή ή μια επίθεση ή έναν εχθρό ή απλώς τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Άλλωστε και οι φιλίες, και οι σχέσεις, και οι κοινωνίες, από ανάγκη για αλληλοϋποστήριξη και ασφάλεια δημιουργούνται.

Έτσι, λοιπόν, αναρωτιέμαι:

Θα επισκεπτόσουν ποτέ τα Ιεροσόλυμα ή θα συζητούσες ποτέ με έναν χριστιανό για την πίστη του χωρίς να ξέρεις πέντε βασικά πράγματα για τη ζωή και τα πάθη του Χριστού; Για τις βασικές αρχές του χριστιανισμού; Για τον συμβολισμό του Σταυρού; Για τις διώξεις που υπέστησαν για πολλά χρόνια οι χριστιανοί; Για τη συμβολή του χριστιανισμού στον σύγχρονο ανθρωπισμό και πολιτισμό;

Θα προσέγγιζες ποτέ έναν Εβραίο, επιζώντα ή απόγονο θύματος του Ολοκαυτώματος, χωρίς, ως ελάχιστη ένδειξη σεβασμού, να μάθεις πέντε βασικά πράγματα –π.χ. από ταινίες σαν τη «Λίστα του Σίντλερ» ή από το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»– για το τι συνέβη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και για τη μακρά ιστορία του αντισημιτισμού; 

Θα συζητούσες με έναν αφροαμερικανό για τις ανισότητες χωρίς να έχεις μάθει πέντε βασικά πράγματα για το δουλεμπόριο, τον δομικό ρατσισμό με τον οποίο σχεδιάστηκαν ολόκληρες πόλεις στις ΗΠΑ, για τις μεγάλες προσωπικότητες και τα ορόσημα του αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα;

Θα επισκεπτόσουν μια ξένη χώρα χωρίς να κάνεις την ελάχιστη προσπάθεια να μάθεις πέντε βασικά πράγματα για τη γεωγραφία ή την ιστορία ή την κουλτούρα της; Πώς θα σου φαινόταν αν ένας ξένος κατέφθανε στον τόπο σου, και όχι μόνο δεν ήξερε απολύτως τίποτα γι’ αυτόν επειδή δεν είχε την ευκαιρία να μάθει –άλλωστε κανείς δεν γεννιέται γνωρίζοντας οτιδήποτε, όλοι στην πορεία μαθαίνουμε, και πολλοί δεν είχαν την ευκαιρία στη ζωή τους να μάθουν πολλά πράγματα– άλλα επειδή ο ξένος δεν ήθελε να μάθει, ούτε πριν έρθει, ούτε καν τώρα που ήταν εδώ και είχε την ευκαιρία. Αν, δηλαδή, ο ξένος συμπεριφερόταν με αδιαφορία ή ανωτερότητα και συγκατάβαση για την κοινότητά σου, σαν αποικιοκράτης ή κακομαθημένος πρωτευουσιάνος που νομίζει ότι γνωρίζει ήδη ό,τι χρειάζεται να γνωρίζει για τους άλλους τόπους· αν, δηλαδή, δεν είχε τη στοιχειώδη περιέργεια ή ευγένεια να δεχθεί τη φιλοξενία σου· να σε ρωτήσει και να σε ακούσει· να μάθει δυο πράγματα για τα έθιμα, την ιστορία και τον τρόπο ζωής στην κοινότητά σου.

Υπάρχει, λοιπόν, μια κατηγορία ανθρώπων, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, πολύ πριν εμφανιστούν Εβραίοι ή χριστιανοί, σε κάθε πλάτος και μήκος της γης, όπου υπάρχουν άνθρωποι, ασχέτως του χρώματος που έχει το δέρμα τους, οι οποίοι παντού και πάντα ή σχεδόν παντού και πάντα, για χιλιάδες χρόνια, αναγκάζονταν να κρύβονται, να λένε και να ακούνε ψέματα, να καταπιέζονται, να ντρέπονται, να διώκονται, να βασανίζονται, να δολοφονούνται, να φοβούνται, μόνο και μόνο γι’ αυτό που πραγματικά είναι: για τη φύση τους.

Ήταν εκεί, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης των ναζί· εκατοντάδες χιλιάδες αναγκάστηκαν να φορέσουν το ροζ τρίγωνο, υποβλήθηκαν σε ιατρικά πειράματα και χημικούς ευνουχισμούς, βρήκαν φριχτό θάνατο· αλλά κανείς δεν είπε την ιστορία αυτή μέχρι πολύ πρόσφατα.

Έκαναν και αυτοί κινήματα για τα δικαιώματά τους, όπως οι γυναίκες και οι μαύροι· και είχαν και αυτοί ήρωες, που τόλμησαν, και αντιστάθηκαν γενναία, και θυσιάστηκαν, έδωσαν τη ζωή τους για να διεκδικήσουν τα αυτονόητα, αλλά κανείς δεν είπε την ιστορία αυτή παρά μόνο πολύ πρόσφατα.

Και κάποια στιγμή, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, άρχισαν να πεθαίνουν. Ο ένας μετά τον άλλον, μετά τον άλλον, μετά τον άλλον. Και ο επόμενος. Και ο δίπλα του. Και ο παραδίπλα. Σκέψου τα ονόματα των καλύτερών σου φίλων. Και μετά σκέψου να πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλον. Όλοι τους. Έζησαν, αρρώστησαν και πέθαναν μόνοι τους. Σε κρεβάτια νοσοκομείων, κλειδωμένοι σε καραντίνα σε θαλάμους ιδρυμάτων, σε ξενώνες και αστικά καταφύγια, σε χαρτόκουτα, κάτω από γέφυρες. Κάποιοι ελάχιστοι –γιατροί, νοσοκόμες, εθελοντές, συνήθως κάποιες γυναίκες που η κοινωνία αντιμετώπιζε ως εκκεντρικές, κάποιες μανάδες θυμάτων– ήταν οι μόνοι που τους μιλούσαν, που τους άγγιζαν, που τους φρόντιζαν. 

Έζησαν τη δική τους πανδημία, τον δικό τους εγκλεισμό, λίγο όπως ζούμε τώρα εμείς, αλλά χωρίς τη γνώση ότι το περνάμε όλοι μαζί αυτό ή ότι το κράτος προσπαθεί να βοηθήσει· ήταν άρρωστοι, μόνοι τους, για πολλά χρόνια· και ενώ όλος ο υπόλοιπος κόσμος εκεί έξω έκανε τη ζωή του και απέστρεφε το βλέμμα· και ενώ η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ τρομοκρατούσαν την κοινωνία, με παραπληροφόρηση, φόβο και άγνοια.

Η κοινότητα αποδεκατίστηκε. Κι ακόμη κι όσοι καταφέραν να επιβιώσουν, έζησαν με το στίγμα, με την ντροπή, με το ανείπωτο και τόσο άδικο αίσθημα ενοχής. Με τη λανθασμένη πεποίθηση ότι έφταιγαν οι ίδιοι για τον θάνατό τους. Κι ακόμη και όσοι δεν αρρώστησαν ποτέ, έζησαν με τον απόλυτο, τον παραλυτικό φόβο της θανατικής καταδίκης· με τον κοινωνικό θάνατο της ντροπής να είναι χειρότερος και από τον φυσικό. Πολλοί πεθαίνουν «από καρκίνο» ακόμα και σήμερα, το πολιτισμένο 2021, και ενώ η επιστήμη επιτέλους, μετά από 40 χρόνια, έχει καταφέρει να μετατρέψει το HIV/AIDS σε μια διαχειρίσιμη ασθένεια, και ενώ το PrEP (το χάπι πρόληψης) λειτουργεί σαν de facto εμβόλιο παρέχοντας 99% ανοσία, και ενώ το PEP (η θεραπεία διάρκειας ενός μήνα που πρέπει όμως να ξεκινήσει λίγες ώρες μετά την έκθεση στον ιό) μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες μετάδοσης. 

Όλα αυτά – και τόσα άλλα: η εξέγερση του Stonewall και ο αγώνας του Χάρβει Μιλκ, η βομβιστική επίθεση στην παμπ Admiral Duncanτο 1999 στο Λονδίνο, τα δίκτυα υποστήριξης που δημιουργήθηκαν μέσα στις πόλεις, στο Γκρένιτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης, στο Κάστρο του Σαν Φρανσίσκο, στο Σόχο του Λονδίνου, στο Κανάλι του Μάντσεστερ, στο Σένεμπεργκ του Βερολίνου και σε δεκάδες άλλες πόλεις· τα περιοδικά και τα ενημερωτικά φυλλάδια των δεκαετιών του 1970 και του 1980, που ήταν ο μόνος τρόπος ενημέρωσης και επικοινωνίας· τα θρυλικά κλαμπ που ήταν ο μόνος χώρος ελεύθερης συνεύρευσης· οι λίγοι γενναίοι διάσημοι και ακόμη πιο γενναίοι άσημοι, που ήταν μπροστά από την εποχή τους. Όλα αυτά είναι τα συλλογικά μας βιώματα· έτσι μεγαλώσαμε, αυτά τα τραύματα και βιώματα κουβαλάμε, αυτοί είναι οι πρόγονοί μας, αυτή είναι η ιστορία μας και η κληρονομιά που φέρουμε.

Έχουμε κι εμείς τα «ιερά κείμενα» της κοινότητάς μας: θεατρικά κείμενα, όπως το πρόσφατο The Inheritance του Μάθιου Λόπεζ (που αξίζει ως αυτούσιο κείμενο και είναι διαθέσιμο μέσω Amazon ή βιβλιοπωλείων στην Ελλάδα που μπορούν να παραγγείλουν ξενόγλωσσα βιβλία) και το θρυλικό Angels in America του Τόνι Κούσνερ (ένα κείμενο-σταθμός που και αυτό αξίζει τόσο ως βιβλίο, όσο και στην εκπληκτική μεταφορά του στην τηλεόραση από το HBO με τη Μέριλ Στριπ, τον Αλ Πατσίνο και την Έμα Τόμσον), αλλά και το Love! Valour! Compassion! του Τέρενς ΜακΝάλι· τηλεοπτικές σειρές όπως η νέα μίνι σειρά-παγκόσμιο φαινόμενο του βρετανικού Channel 4 It’s a Sin, που μέσα σε λίγες μέρες την είδαν εκατομμύρια άνθρωποι –μια βραδυφλεγής βόμβα που καταφέρνει να μεταδώσει τα πιο συγκλονιστικά πράγματα αποφεύγοντας το μελό–, αλλά και η παλαιότερη σειρά του ίδιου συγγραφέα (Russell T. Davies) το Queeras Folk (στην πρωτότυπη βρετανική αλλά και στην αμερικανική διασκευή της)· ταινίες μυθοπλασίας-σταθμοί όπως το Φιλαδέλφια με τον Τομ Χανκς και το σπαραχτικό τραγούδι του Μπρους Σπρίνγκστιν, το Μυστικό του Brokeback Mountain, το Call Me By Your Name, το εξαιρετικό Love, Simon που απευθύνεται σε μια νεότερη γενιά και τώρα έγινε και τηλεοπτική σειρά από τη Disney+· και σημαντικές ταινίες τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ) όπως το Paragraph 175 και το The Celluloid Closet, το γαλλικό 120 χτύποι το λεπτό, και το πρόσφατο Circus of Books.

Αυτά τα κείμενα είναι η δική μας παράδοση και σας προσκαλούμε να τη γνωρίσετε· είναι η δική μας κληρονομιά, που την κουβαλάμε τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά· οι αφηγήσεις που διατηρούν τη γραμμή της μνήμης και της ομορφιάς. Τιμούμε όσους έφυγαν και κάνεις δεν είπε το όνομά τους. Τιμούμε όσους μας βοήθησαν και μας βοηθούν στο ταξίδι αυτό. Και όσα και να έχουμε πετύχει στον αγώνα για την ισότητα (και έχουμε κάνει πολύ μεγάλη πρόοδο σε πολύ λίγο χρόνο, και στην Ελλάδα), υπάρχουν χιλιάδες, εκατομμύρια άνθρωποι –παιδιά, έφηβοι, μεγάλοι και γέροι– σε όλον τον κόσμο, και στην Ελλάδα, που αντιμετωπίζουν κίνδυνο για τη ζωή και τη σωματική τους ακεραιότητα, και χρειάζονται την άμεση βοήθεια, την κατανόηση και την αλληλεγγύη μας. Περισσότερο απ’ όλα όμως χρειάζονται την αναγνώριση και τον σεβασμό της ατομικής και συλλογικής τους ύπαρξης.