Το παραλήρημα του πλανητάρχη και ο φόβος εκτροπής

Η αποχαιρετιστήρια περιοδεία του Μάικ Πομπέο στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι άλλη μία απόδειξη του ευρύτερου αλαλούμ και της ενδημικής πια ασυνεννοησίας η οποία χαρακτηρίζει την αμερικανική διοίκηση ήδη από το δεύτερο μισό της θητείας Τραμπ και πάντως από τότε που άρχισε για τα καλά η προεκλογική εκστρατεία η οποία εξελίχθηκε παράλληλα με την πανδημία.

Πρόκειται για ανέκδοτο και μάλιστα κακής ποιότητας. Την ώρα που ο Μάικ Πομπέο αρνείται να αποδεχτεί την ήττα του αφεντικού του, σχεδιάζει και υλοποιεί μια περιοδεία σε ξένες πρωτεύουσες όπου οι συνομιλητές του εκλαμβάνουν τις επισκέψεις του ως μία παραδοσιακή αποχαιρετιστήρια περιοδεία, το κλασικό αντίο του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών που συνηθίζεται εδώ και δεκαετίες τουλάχιστον στις πρωτεύουσες των συμμάχων των ΗΠΑ.

Μάλιστα, στο Παρίσι, η προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας διατήρησε ένα εξαιρετικά χαμηλό πολιτικό και διπλωματικό προφίλ, δεδομένου μάλιστα ότι στις 10 Νοεμβρίου ο Εμανουέλ Μακρόν συνεχάρη τηλεφωνικά τον Τζο Μπάιντεν για την εκλογική νίκη του.

Η συμπεριφορά του Μάικ Πομπέο –ενός φανατικού οπαδού του Τραμπισμού, αλλά και βασικού εκφραστή της ανιστόρητης και επικίνδυνα ανερμάτιστης άποψης ως προς την εξωτερική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ– είναι ένα ακόμη επεισόδιο στο σίριαλ που περιγράφει την προβληματική, επικίνδυνη εξέλιξη της παθολογικά άρρωστης άρνησης του ενοίκου του Λευκού Οίκου να αποδεχτεί την ήττα του.

Είναι ηλίου φαεινότερο πως ο ίδιος ο Τραμπ όσο και το άμεσο περιβάλλον του –οικογενειακό, πολιτικό, επιχειρηματικό– καταβάλλουν στο ακέραιο το αντίτιμο για την υιοθέτηση του ιδεολογικού οικοδομήματος του Τραμπισμού, δηλαδή του δομημένου προϊόντος με βασικά υλικά κατασκευής το ψεύδος, την παραπληροφόρηση, τη στοιχειοθετημένα επιθετική αμορφωσιά (αμάθεια). Αυτή η αμάθεια η οποία μέσω της προπαγάνδας –με επίκεντρο τη fake πληροφόρηση και την απαρίθμηση ψευδών ιστορικών αναφορών– αναδεικνύεται σε κυρίαρχο όπλο για την επικυριαρχία στις ασυγκρότητες κοινωνικά και πολιτικά μάζες του αστικού αμερικανικού «τρίτου κόσμου».

Βασικό στοιχείο αυτής της πολιτικής είναι η διαρκής ηθική, νομική και πολιτική απαξίωση των αντιπάλων με ευκολόπεπτα επιχειρήματα που εκλαμβάνονται ως αληθοφανή και νομικά αξιόπιστα – αν και στην πραγματικότητα είναι προϊόντα κατασκευής ή εκφράζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να περνούν συνειδητά ψευδή μηνύματα.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της τακτικής είναι ο συνειδητά επαναλαμβανόμενος παραληρηματικός λόγος. Ο Ντόναλντ Τραμπ –του οποίου η γνώση της αγγλικής γλώσσας εξαντλείται στα απολύτως απαραίτητα και χρηστικά– επικοινωνεί με τους οπαδούς του των οποίων η γνώση της αγγλικής γλώσσας είναι εξίσου ανεπαρκής. Η συνεννόηση μεταξύ τους περιορίζεται κατ’ ανάγκη στα κωδικοποιημένα συνθήματα. Η απόλυτη επιτυχία κάθε είδους ολοκληρωτισμού είναι να καταφέρει να επιβληθεί στις μάζες με τις λιγότερες δυνατές λέξεις. Δηλαδή, αποκλειστικά με συνθήματα.

Μία εκ των τελευταίων αναρτήσεων στο Twitter του Ντόναλντ Τραμπ, αυτή του Σαββατοκύριακου που μας πέρασε, είναι ενδεχομένως ενδεικτική της ψυχοπαθολογικής κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει ο «ηγέτης» και οι «πιστοί» του ακόλουθοι. Στην πρώτη του ανάρτηση αποδέχεται τη νίκη του αντιπάλου του, την οποία βεβαίως χαρακτηρίζει ως απάτη. Χωρίς αποδείξεις ή ενδείξεις. Χρησιμοποιεί λέξεις του δρόμου και επίθετα που παραπέμπουν στην αμερικανική slang.

Ενώ λοιπόν οπαδοί και αντίπαλοι καταλήγουν στο συμπέρασμα πως ο Ντόναλντ Τραμπ επιτέλους αποδέχτηκε την πραγματικότητα, ο απερχόμενος πρόεδρος επανέρχεται, αναιρεί ανερυθρίαστα όσα είπε και δηλώνει πως νίκησε και πως ο αγώνας θα είναι μακρύς. Δεν ντρέπεται για την παλινωδία. Δεν το ενοχλεί η πρόδηλη αναξιοπιστία του. Δεν δίνει σημασία στην προφανή ανακολουθία. Σμπαραλιάζει τη λογική, όπως ο κάθε λαϊκιστής, επιτείνοντας τη σύγχυση στο ακροατήριό του.

Πρόκειται για μια τεχνική η οποία έχει παρελθόν, δυστυχώς και παρόν, και όπως όλα δείχνουν θα έχει και μέλλον. 

Τραμπισμός, η αντισυστημική πρόταση

Παρακολουθώντας τα αμερικανικά ΜΜΕ, μετά από λίγο γίνεται κατανοητή η αδυναμία τους να δώσουν μία πειστική εξήγηση για τον παραλογισμό ο οποίος έχει ενσκήψει στην πολιτική ζωή της χώρας. Πολλά από αυτά τα ΜΜΕ ήταν τα «κλειδιά», ενώ το δίκτυο Fox λειτούργησε επιπροσθέτως ως εφαλτήριο για τη μαζική επιβολή του πολιτικού μοντέλου του Τραμπισμού ως «γνήσια εικόνα του πραγματικού αμερικανού πολίτη».

Αυτά τα ΜΜΕ, με ναυαρχίδα το Fox, λειτούργησαν και ως αρχιτέκτονες του ιδεολογικού οικοδομήματος που στόχο είχε την αποσύνθεση του ήδη υφισταμένου πολιτικού συστήματος.

Η λέξη κλειδί, ή μάλλον η αντίθεση κλειδί, είναι συστημικός - αντισυστημικός, όπου ο Τραμπισμός είναι η αντισυστημική πρόταση η οποία θα κατακρεουργήσει τη συστημική πολιτική και… οικονομική τάξη. Όπου, δηλαδή, ο οπαδός του καπιταλισμού της Άγριας Δύσης τα βάζει με το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο της Wall Street.

Παραλογισμός ή απλώς «λαϊκιστικό έκτρωμα». Μία από τις βασικές αρχές του Ναζισμού ήταν η αμφισβήτηση της κυριαρχίας του μεγάλου κεφαλαίου. Στην πραγματικότητα όλο αυτό το κατασκεύασμα ήταν απλώς η επιτομή του fake.

Ο εσωτερικός, προσωπικός μηχανισμός διακυβέρνησης στον Λευκό Οίκο αποτελείται από έναν πυρήνα ο οποίος δεν εξαρτάται από το κομματικό κατεστημένο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Είναι η επέκταση ενός πυρήνα στον οποίο συμμετέχουν άνθρωποι που υπακούουν σε κανόνες και κώδικες που δεν έχουν σχέση με την παραδοσιακή πολιτική του αμερικανικού κατεστημένου. Υπακούουν σε εξωπολιτικούς και εξωκοινοβουλευτικούς κώδικες συνεννόησης με στοιχεία που πολύ συχνά ήταν ή είναι σε σύγκρουση με την κεντρική εξουσία. Πρόκειται για δίκτυα στην πλειοψηφία τους παράνομα τα οποία λειτουργούν εξωθεσμικά – είτε ως προς τις αρχές ασφαλείας και ως προς τους πολιτικούς θεσμούς είτε ως προς τις κυρίαρχες θρησκευτικές αρχές.

Τα μέλη αυτών των δικτύων είναι βεβαίως καθημερινοί πολίτες, γνωστοί ωστόσο για την αντιθεσμική τους δράση και τις ακραίες τους απόψεις. Παραστρατιωτικοί, ακραίοι Ευαγγελιστές γνωστά τηλεοπτικά απόβλητα, υστερικοί ακτιβιστές κατά των εκτρώσεων, ενεργά μέλη οργανώσεων για την επιβολή της «Λευκής Δύναμης», μαχητικών αρνητών της κλιματικής αλλαγής, φανατικών ακτιβιστών που αμφισβητούν τον επιστημονικό ορθολογισμό.

Θα νόμιζε κάποιος πως όλοι αυτοί αποτελούν μειοψηφίες. Λάθος. Εκφράζουν και εντέλει εκπροσωπούν παρ’ ολίγον πλειοψηφικές μάζες στις ΗΠΑ. Σε κάποιες δε πολιτείες υπερτερούν θεαματικά. Σε μερικές πολιτείες κυβερνούν.

Το κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των απλών ψηφοφόρων και οπαδών με τον Τραμπισμό είναι η κοινή αποδοχή έως και λατρεία του παραληρηματικού λόγου. Λόγος εύκολος, απλοϊκός, στοχευμένος και κατά κανόνα διατρητικός ώστε να διαπερνά άτομα και συλλογικότητες. Λόγος ευκολοχώνευτος με υπεραπλουστευμένα συνθήματα και ισοπεδωτικά ως προς τον εχθρό μηνύματα. Που δεν διαθέτει αποχρώσεις, δεν χρησιμοποιεί σύνθετες σκέψεις. Όλα οφείλουν να είναι απλά, κατανοητά, χωνεμένα.

Αυτό το μόρφωμα απειλεί να ξαναδιοικήσει την Αμερική και για αυτό δεν αποσύρεται αποδεχόμενο την ήττα του. Αυτό το μόρφωμα κυβερνά τη Βραζιλία. Με παραλλαγές κυβερνά την Τουρκία και βέβαια τη Ρωσία, που είναι και η πρώτη παραγωγός χώρα fake news.

Πολλοί ανησυχούν, λιγότεροι το παραδέχονται και ελάχιστοι κοινοποιούν τον φόβο τους ως προς την αντικειμενική αδυναμία των δημοκρατιών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτή την απειλή. Στην ισχυρότερη δημοκρατία της Δύσης, στην Αμερική, ήδη υπάρχουν ειδικοί οι οποίοι πολύ σοβαρά αναλύουν πιθανά σενάρια ως προς εξελίξεις που βασίζονται στην εκτροπή, εάν και εφόσον ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίσει να αμφισβητεί την ήττα του χρησιμοποιώντας τη Δικαιοσύνη στην οποία διείσδυσε αποτελεσματικά την πρόσφατη τετραετία. Διότι, ναι, στις ΗΠΑ (και όχι μόνο) υπάρχουν Ανώτατοι Δικαστές οι οποίοι έμπρακτα δηλώνουν και διαδηλώνουν τη στήριξή τους σε ακραίες επιλογές αμφισβητώντας ξεκάθαρα κεκτημένα δεκαετιών. Είναι οι Ανώτατοι Δικαστές που είναι διατεθειμένοι να κάνουν το Σύνταγμα των ΗΠΑ λάστιχο με τις ερμηνείες τους γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων τους το αποτέλεσμα των εκλογών και το κληροδότημα των αμερικανών επαναστατών Πατέρων του Έθνους, που το συνέταξαν.