Τα σκίτσα του Charlie Hebdo σε δημόσια κτίρια στη Γαλλία ήταν απλώς η κήρυξη του πολέμου, ή έστω η αποδοχή ενός πολέμου, για τον οποίο ίσως δεν είμαστε έτοιμοι
Ο Πλάμεν Τόντσεφ γράφει για τη σύγκρουση πολιτισμών με αφορμή τη δολοφονία του Samuel Paty στη Γαλλία και τα σκίτσα του Charlie Hebdo σε δημόσια κτίρια
Δεν μου άρεσαν ποτέ τα σκίτσα του Charlie Hebdo. Ούτε ιδιαίτερα έξυπνα τα βρίσκω, ούτε θεωρώ ότι έχουν κάποια εικαστική αξία από πλευράς τεχνοτροπίας: ίσα-ίσα, υποψιάζομαι ότι είναι σκοπίμως χοντροκομμένα στο πνεύμα ενός διεστραμμένου χιούμορ, για το οποίο πιθανότατα δεν μού φτάνει το IQ. Αλλά περί ορέξεως κολοκυθόπιτα, οπότε πάσο σ’αυτό το θέμα.
Στέκομαι στην απόφαση των γαλλικών αρχών να αναρτήσουν σκίτσα του Charlie Hebdo σε δημόσια κτίρια ως απάντηση στον αποκεφαλισμό του άτυχου δασκάλου Samuel Paty και έμπρακτο δείγμα στήριξης της ελευθερίας του λόγου, όπως και του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. Κατανοώ την ανάγκη άμεσης αντίδρασης των τοπικών και περιφερειακών αρχών, με την ανοχή –και πιθανώς την παραίνεση– της κεντρικής κυβέρνησης, ώστε να σταλεί ένα σαφές μήνυμα ότι η αποτρόπαιη ισλαμική τρομοκρατία δεν θα γίνει ανεκτή στη Γαλλία.
Ωστόσο, από την αρχή αναρωτιόμουν αν αυτή είναι η ενδεδειγμένη πολιτική απάντηση στη δολοφονία του Paty. Ήταν βέβαιο ότι η επιλογή αυτή θα προκαλούσε έκρηξη στις μουσουλμανικές κοινότητες της Ευρώπης και τον ευρύτερο αραβο-μουσουλμανικό κόσμο και, κατά πάσα πιθανότητα, νέο κύμα βίας. Ήταν βέβαιο ότι θα αποτελούσε πανηγυρική δικαίωση ενός άλλου Samuel, του καθηγητή Huntington που δημοσίευσε το 1993 το πολύκροτο άρθρο του –μετέπειτα και βιβλίο– για τη «σύγκρουση των πολιτισμών».
Προσωπικά, βρίσκω τη θεωρία του Huntington ελλιπή μεν, επίκαιρη δε. Εκτιμώ ότι απορρίφθηκε στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες βιαστικά, χωρίς να εξεταστούν σε βάθος οι προειδοποιήσεις του αμερικανού διανοητή. Η ειρωνεία της ιστορίας έγκειται στο γεγονός ότι η ίδια η Γαλλία στάθηκε αφορμή στην Ευρώπη να θυμηθούμε τον Huntington πριν από πέντε χρόνια, μετά την τρομοκρατική επίθεση έξω από το περιοδικό Charlie Hebdo και το μακελειό στο θέατρο Μπατακλάν.
«Alors, c'est la guerre!», λέει η Γαλλία, πενθώντας τον Patty και αποδεχόμενη τον Huntington. Κηρύσσει πόλεμο στην ισλαμική τρομοκρατία ή, ακριβέστερα, σηκώνει το γάντι που της πετάνε οι ειδεχθείς ισλαμιστές. Και σε μεγάλο βαθμό εμπλέκει όλη την Ευρώπη, η οποία πράγματι δεν μπορεί παρά να δείξει αλληλεγγύη και αμέριστη συμπαράσταση. Η σύγκρουση αυτή μοιάζει αναπόφευκτη, αλλά τίθενται εκ των πραγμάτων δύο κεντρικά ερωτήματα:
Ξέρουμε ποιος ακριβώς είναι ο εχθρός; Είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε τους επίδοξους τρομοκράτες μέσα στις μουσουλμανικές κοινότητες στην Ευρώπη; Διότι εάν επικρατήσει ένας γενικευμένος στιγματισμός των μουσουλμάνων, είναι ορατό το ενδεχόμενο να αντιμετωπίσουμε ευρείες διαθρησκευτικές και διεθνοτικές διενέξεις στην Γηραιά Ήπειρο, για τις οποίες δεν είμαστε έτοιμοι ούτε πολιτικά ούτε επιχειρησιακά.
Δεδομένων των αντιδράσεων εκτός Ευρώπης, είμαστε σε θέση να σταθούμε με ασφάλεια ως «χριστιανική λέσχη» σε έναν εχθρικό μουσουλμανικό τόξο που εκτείνεται από την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή ως τις αφρικανικές ακτές του Ατλαντικού;
Ομολογώ ότι δεν έχω απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Νομίζω ότι ως προς την επαπειλούμενη «σύγκρουση πολιτισμών» η Δύση έδειξε την ίδια αφέλεια που είχε στο θέμα της Τουρκίας ή της Κίνας, αυταρχικά κράτη που ευελπιστούσαμε μέχρι πρόσφατα ότι θα προσεταιριστούμε χάρη στην «ανωτερότητα» του δικού μας πολιτισμού. Προφανώς διαψευστήκαμε. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι συρόμαστε σε έναν πόλεμο που δεν επιλέξαμε εμείς και δεν έχουμε προμηθευτεί τα κατάλληλα όπλα. Και τα σκίτσα του Charlie Hebdo σε δημόσια κτίρια στη Γαλλία δεν είναι κανένα απολύτως όπλο – μάλλον πυροτέχνημα ήταν. Ήταν απλώς η κήρυξη του πολέμου ή, έστω, η αποδοχή ενός πολέμου, για τον οποίο δεν ξέρω αν είμαστε έτοιμοι.
15°
