Γιατί δεν πρέπει να ανοίξουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια

Γράφει ο Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης*

Η ανθρωπότητα αντιμετώπισε στην Ιστορία της πολλές πανδημίες, από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους, και μάλιστα πολύ πιο επιθετικές και θανατηφόρες, με εκατομμύρια νεκρούς. Ωστόσο, μπόρεσε να τις ξεπεράσει, ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, ή εκείνες εξαφανίστηκαν από μόνες τους, αφού έκαναν τον κύκλο τους, έτσι ξαφνικά, όπως εμφανίστηκαν. Θυμίζω τον λοιμό της Αθήνας του 430 π.Χ., τη «Μαύρη Πανώλη» ή τον «Μαύρο Θάνατο» που έπληξε κυρίως τη Μεσαιωνική Ευρώπη, την ισπανική γρίπη του 1918 που ξεκίνησε και αυτή από την Άπω Ανατολή, αλλά ονομάστηκε ισπανική, γιατί οι πρώτες σχετικές με αυτήν δημοσιεύσεις εντοπίζονται στην Ισπανία. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης, οι άνθρωποι εγκατέλειψαν νωρίς την κοινωνική απομόνωση, με αποτέλεσμα να πληγούν από ένα δεύτερο κύμα γρίπης πιο θανατηφόρο από το πρώτο. Το σίγουρο είναι ότι σταδιακά η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε θα περάσει, αρκεί να έχουμε υπομονή και να σκεφτόμαστε ψύχραιμα και λογικά.

Στο άρθρο αυτό εκφράζω τους έντονους προβληματισμούς μου για το ενδεχόμενο του ανοίγματος των σχολειών και των πανεπιστημίων, μέσα σε συνθήκες  πανδημίας. Εκ των προτέρων επισημαίνω ότι δεν είμαι ειδικός, εντούτοις στηρίζομαι στις επιστημονικές απόψεις των πλέον  ειδικών που θα καταθέσω παρακάτω. Επιπλέον, ως πανεπιστημιακός και ως ένας άνθρωπος που έχει υπηρετήσει στη Μέση Εκπαίδευση, γνωρίζω καλά τις πραγματικές συνθήκες και τα προβλήματα της λειτουργίας των εκπαιδευτικών μονάδων και αφουγκράζομαι καθημερινά τις απόψεις συναδέλφων από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Τέλος, ως γονέας συζητώ τακτικά με άλλους γονείς που ανησυχούν για τα παιδιά τους και σκέφτονται σοβαρά, ειδικά σε ό,τι αφορά το δημοτικό, να μην αφήσουν να επιστρέψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, καθώς υπάρχει η πιθανότητα έκθεσής τους σε κίνδυνο, ακόμα κι αν πρόκειται για λίγες μέρες, ενώ μπορούν να συνεχιστούν τα μαθήματα μέσω σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Επιτρέψτε μου να αναφέρω ότι συμμερίζομαι τη θέση τους.

Η άποψη να ανοίξουμε και ανάλογα με τα πιθανά κρούσματα να αναθεωρούμε τις όποιες αποφάσεις δεν συνιστά υπεύθυνη στάση και θα αποτελέσει οπισθοδρόμηση και χάσιμο όσων έχουμε κερδίσει, ενώ οι επιπτώσεις στην οικονομία θα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που ενδεχομένως σκέφτονται κάποιοι πως θα αποτραπούν. Επίσης, όσοι αναφέρονται στο άνοιγμα σχολείων σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι δεν έχουμε τις ίδιες υποδομές στην εκπαίδευση, στη χώρα μας, ενώ στην Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλες χώρες, υπάρχει μία μορφή διευρυμένης οικογένειας στην οποία ο παππούς και η γιαγιά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Προσωπικά, όταν περιμένω στο σχολείο να πάρω το παιδί μου, αντικρίζω δεκάδες παππούδες και γιαγιάδες - πολλοί, μάλιστα, είναι προχωρημένης ηλικίας - που περιμένουν να πάρουν τα εγγόνια τους. Όλες αυτές οι παράμετροι και οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής κοινωνίας δεν πρέπει να αγνοηθούν. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, σε πολλά σχολεία, οι μαθητές μετακινούνται με λεωφορεία με ό,τι συνεπάγεται αυτός ο συγχρωτισμός.

Ειλικρινά, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί δεν αξιοποιούμε τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και της τηλεκπαίδευσης. Μέσα από αυτήν την κρίση αναδεικνύονται νέες ευκαιρίες, κατά το γνωστό «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Επομένως, η χρονική συγκυρία είναι μία «χρυσή» ευκαιρία να προχωρήσουμε ένα βήμα περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση. Στα πανεπιστήμια η εξ αποστάσεως διδασκαλία λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία (το αναφέρω και από προσωπική εμπειρία). Αλλά και στα σχολεία συμβαίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Γιατί δεν προχωράμε ένα βήμα περισσότερο; Γιατί δεν βοηθάμε τους μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση να αποκτήσουν την κατάλληλη υποδομή με χορήγηση ή έστω δανεισμό tablets, ενώ θα μπορούσαν και να αξιοποιηθούν και οι υπολογιστές που υπάρχουν στις σχολικές μονάδες για όσους δεν διαθέτουν;

Δεν έχει λογική, την ώρα που μάθαμε πολλά πάνω στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τη στιγμή που πολλοί παρακολουθήσαμε ταχύρυθμα σεμινάρια επιμόρφωσης, αξιοποιήσαμε τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, δημιουργήσαμε εκπαιδευτικά βίντεο και εικονικές τάξεις, να ανοίξουν για λίγες μέρες τα σχολεία, θέτοντας σε κίνδυνο, λόγω του αναπόφευκτου συγχρωτισμού, τη ζωή όλων μας. Δεν έχει καμία λογική από τη μία να μην βλέπουμε για εβδομάδες γονείς, συγγενείς και φίλους και από την άλλη, σε λίγες μέρες, να ανοίξουν για μικρό χρονικό διάστημα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια.

Μάλιστα, από τη στιγμή που υπάρχουν οι ψηφιακές πλατφόρμες σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης και ειδικά για την Γ΄ Λυκείου λειτουργούν ικανοποιητικά, γιατί να μην γίνουν διαδικτυακά αυτές τις 2-3 εβδομάδες τα μαθήματα, για να μην μετακινούνται μαθητές και καθηγητές και να συγκεντρώνονται όλοι σε ένα σχολείο; Επιπρόσθετα, με δεδομένο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών της Γ΄ Λυκείου είχε ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος της εξεταστέας ύλης (όπως έχω πληροφορηθεί), πριν από το κλείσιμο των σχολείων, η οποία ούτως ή άλλως μειώθηκε, μπορούν κάλλιστα να την ολοκληρώσουν ή και να κάνουν επαναλήψεις μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Δεν διαφωνώ με την άποψη ότι πρέπει, με πολύ προσεκτικά βήματα, να πάμε σε μία σχετική «κανονικότητα». Διαφωνώ, όμως, με τη σκέψη να ανοίξουν πρώτα όλες οι βαθμίδες της Εκπαίδευσης και μέσα σε λίγες μέρες από τώρα, ενώ μπορούμε να αξιοποιήσουμε και να ενισχύσουμε τις δυνατότητες που μας παρέχουν οι νέες τεχνολογίες και να ληφθεί μέριμνα να τις αποκτήσουν όσοι δεν τις έχουν.

Επιπρόσθετα, ας διαβάσουμε τι επισημαίνουν οι πλέον ειδικοί για το θέμα:

Αναλυτικά, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνος Δημόπουλος και η καθηγήτρια Πνευμονολογίας Αναστασία Κοτανίδου, με δηλώσεις τους, τάχθηκαν υπέρ του να μην ανοίξουν τα δημοτικά, «γιατί είναι δύσκολο τα μικρά παιδιά να πλένουν τακτικά τα χέρια τους και να αποφύγουν τις στενές επαφές με παππούδες και γιαγιάδες». 

Ο παθολόγος – Λοιμωξιολόγος και μέλος της Επιτροπής των Ειδικών του Υπουργείου Υγείας Μάριος Λαζανάς είχε εκφράσει την άποψη ότι «τα σχολεία δεν πρέπει να ανοίξουν και ότι πρέπει να τελειώσει η σχολική χρονιά», ενώ μπορεί να ληφθεί μέριμνα μόνο για τους υποψηφίους των Πανελλαδικών, εφόσον ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια των καθηγητών και των υποψηφίων.

Ίσως ο πιο σημαντικός άνθρωπος και ο πιο σχετικός με το θέμα που εξετάζεται, ο πρώτος που τόλμησε να εισηγηθεί το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων, ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics και εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στους διεθνείς οργανισμούς για θέματα που αφορούν τον κορωνοϊό, υποστήριξε ότι «δεν πρέπει να ανοίξουν κανονικά τα σχολεία και αν αποφασιστεί, θα πρέπει να γίνει [μόνο] για την τελευταία τάξη με το μοντέλο των ζωνών διδασκαλίας».

Ακόμα και ο ίδιος ο πρόεδρος της Ο.Λ.Μ.Ε. σε συνέντευξή του σε αθηναϊκό σταθμό κατέθεσε τους προβληματισμούς και τους ενδοιασμούς του για το άνοιγμα των σχολείων και εξέφρασε την άποψη ότι πρακτικά είναι δύσκολο να ανοίξουν όλες οι τάξεις και αναγκαστικά θα ανοίξει η Γ΄ Λυκείου για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, αλλά θα πρέπει πρώτα να έχουν παρθεί όλα τα μέτρα και να έχει ληφθεί η «απόλυτη υγειονομική προστασία» των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των οικογενειών τους.

Οι καθηγητές της Γ΄ Λυκείου που θα σηκώσουν το βάρος  αυτής της μεταβατικής περιόδου, θα πρέπει να προστατευτούν με κάθε τρόπο, όπως και οι μαθητές. Δεν πρέπει να τιναχθούν στον αέρα οι θυσίες τόσων εβδομάδων, για να ικανοποιηθεί η εμμονή και η βιασύνη κάποιων που επιθυμούν να ανοίξουν τα σχολεία το γρηγορότερο. Τις συνέπειες μίας τέτοιας προοπτικής θα τις βρούμε μπροστά μας και τότε σίγουρα θα αναζητηθούν οι ευθύνες από κάποιους. Προσωπικά θα αναζητήσω τις ευθύνες, εφόσον κάποιοι βιαστούν, για τους δικούς τους λόγους, να ανοίξουν όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης.

Σε ό,τι αφορά τα πανεπιστήμια, τα μαθήματα γίνονται κανονικά μέσω σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα  (το γνωρίζω από προσωπική εμπειρία και εμπειρία συναδέλφων), με εξαίρεση τα εργαστήρια που για πρακτικούς λόγους δεν πραγματοποιούνται. Ως προς τις εξετάσεις αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν είναι εύκολο ούτε σωστό, για λόγους δημόσιας υγείας, να μετακινηθούν χιλιάδες φοιτητές σε όλη την Ελλάδα από τις οικίες τους, όπου έχουν επιστρέψει, στα πανεπιστήμια και να συνωστιστούν 300 ή και 400 άτομα σε ένα αμφιθέατρο. Γι’ αυτό και θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί διπλή εξεταστική στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν θεωρητικά θα έχει περάσει πολύ χρόνος από την εκδήλωση του ιού και το καλοκαίρι, που δεν ευνοεί, όπως λένε κάποιοι  ειδικοί, τη διασπορά του.

Επιτέλους, ας αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, για να κάνουμε τα μαθήματα από το σπίτι μας και με ασφάλεια. Γιατί, όπως είχε πει και ο Ιπποκράτης, «δεν υπάρχει για τον άνθρωπο κάποιο όφελος από όλα τα αγαθά του κόσμου, όταν έχει χάσει την υγεία του».

* Ο Εμμανούλ Γ. Χαλκιαδάκης διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και είναι F. Senior Associate, European Studies Centre, St Antony’s College, Oxford