Η Χρύσα Σοφιανοπούλου γράφει για την εκπαιδευτική ισότητα/δικαιοσύνη όπου ο κάθε μαθητής λαμβάνει την εκπαίδευση που χρειάζεται για να επιτύχει υψηλά αποτελέσματα.
Μεγάλη Τετάρτη, Απρίλιος 2020. Στην οθόνη του υπολογιστή βλέπω τον πίνακα με τα άνω κουάρκ, και μετά από λίγο ένα γιγάντιο κουλούρι σε βάθος 175 μέτρων κάτω από το έδαφος στα σύνορα Γαλλίας - Ελβετίας. Δίπλα, στη λίστα των online συμμετεχόντων, ο αριθμός 40 μένει αμετάβλητος, μαθητές ενός δημόσιου λυκείου της Αττικής με τους εκπαιδευτικούς τους. Οι δύο ομιλητές, ένας ερευνητής και ένας πανεπιστημιακός, με παρασύρουν. Το «καθιερωμένο πρότυπο» και οι «συγκρουόμενες δέσμες αδρονίων» γίνονται έννοιες κατανοητές και μου φαίνονται οικείες πια. Παίρνω το κινητό και στέλνω δύο μηνύματα. Στον Οδυσσέα: σήμερα επιτέλους θα καταλάβω τι είναι το ποζιτρόνιο και στην Τίνα: αυτό λέγεται ισότητα στην πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Στην αγγλική γλώσσα υπάρχουν δύο λέξεις για την έννοια ισότητα, που στην απόδοση στα ελληνικά δεν φαίνεται η διαφορά τους. Equality και equity. Στην εκπαίδευση χρησιμοποιούμε συνήθως –ή θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε– τη δεύτερη λέξη, είναι αυτή που περιλαμβάνει και την έννοια της δικαιοσύνης. «Πιο απλά το είχε πει ο Κάρολος», μου επισημαίνει ο συνομιλητής μου με την οικειότητα της νιότης απέναντι στον γερμανό φιλόσοφο. «Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» διευκρινίζει και με βγάζει από τη δυσκολία της απόδοσης.
Η ισότητα λοιπόν στην εκπαίδευση με δύο ερμηνείες.
Η εκπαιδευτική ισότητα (equality) όπου τα σχολεία προσφέρουν σε όλους τους μαθητές την ίδια εκπαίδευση και έτσι έχουν όλοι την ίδια ευκαιρία.
Και η εκπαιδευτική ισότητα/δικαιοσύνη (equity) όπου ο κάθε μαθητής λαμβάνει την εκπαίδευση που χρειάζεται για να επιτύχει υψηλά αποτελέσματα. Ακριβώς όπως το είπε ο Κάρολος, δηλαδή.
Το 2015 ο Μπαράκ Ομπάμα υπέγραψε τον νόμο ESSA, με τον τίτλο-πρόκληση «Κάθε μαθητής επιτυγχάνει». Προβλέπεται –για πρώτη φορά– πως όλοι οι μαθητές στην Αμερική θα πρέπει να διδάσκονται με υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα ώστε να προετοιμαστούν όσο το δυνατόν καλύτερα για την ακαδημαϊκή τους ζωή, αλλά και τη ζωή τους ως πολίτες. Ο νόμος μεριμνά και προστατεύει –και με οικονομικούς όρους– τους μειονεκτούντες μαθητές ή σχολεία έτσι ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα υψηλά πρότυπα.
Επτά χιλιάδες χιλιόμετρα πιο μακριά από την Ουάσινγκτον, στο Ελσίνκι πενήντα χρόνια νωρίτερα. Για το μικρό, αγροτικό και σχετικά φτωχό κράτος η εκπαίδευση όλων των νέων με ισότητα (τη δεύτερη, αυτή της δικαιοσύνης) ήταν ο καλύτερος τρόπος για να προλάβει τις χώρες του βιομηχανικού κόσμου. Από τότε, η ισότητα των εκπαιδευτικών ευκαιριών κατέστη επιτακτική ανάγκη που σχετίζεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ναι, αυτό ήταν και παραμένει το φινλανδικό όνειρο, όπως το ονομάζει ο συγγραφέας Pasi Sahlberg. Τα σχολεία μπορούν να αλλάξουν την πορεία της ζωής των παιδιών, και φροντίζουν για την υγεία, τη διατροφή, την ευημερία και την ευτυχία όλων με συστηματικό και δίκαιο τρόπο.
Είναι πολύ φιλόδοξος ο στόχος της equity; Οτιδήποτε σχετίζεται με την εκπαίδευση είναι φιλόδοξο. Από τις διεθνείς έρευνες γνωρίζουμε ποιοι είναι οι παράγοντες αλλά και οι εκπαιδευτικές πολιτικές που σχετίζονται με υψηλά επίπεδα ποιότητας στα μαθησιακά αποτελέσματα. Πιο απλά; Ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε για να επιτύχουμε την ισότητα πρόσβασης στα υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα. Ακόμη πιο απλά; Είναι η δυνατότητα να συνομιλούν online οι μαθητές ενός Γυμνασίου από τον Ασπρόπυργο με ερευνητές από το CERN, να κάνουν με ενθουσιασμό δεκάδες ερωτήσεις και μέσα σε όλα να μαθαίνουν πώς θα μπορούσαν να εργαστούν στο CERN.
Και κάπως έτσι, ίσως ο γερμανός φιλόσοφος (ο γνωστός Κάρολος) θα τεκμηρίωνε τις απόψεις του.
* Οι διαδικτυακές συναντήσεις με το 1ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου και το 2ο ΓΕΛ Νέας Ιωνίας έγιναν με την πειραματική φυσικό του CERN Μάχη Τσίρου και τον καθηγητή του ΕΜΠ Νίκο Τράκα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Το Σύμπαν για όλους»
