Ζούσε κάποτε στο χωριό μια πολύ συμπαθητική ηλικιωμένη γυναίκα, η θεία Ρηνούλα. Όποια ώρα και αν περνούσες από ένα συγκεκριμένο σοκάκι θα την έβρισκες εκεί, καθισμένη στο ίδιο πάντοτε πεζούλι. Όταν εμφανιζόσουν στην γωνία, κάρφωνε τα μάτια της πάνω σου και σε παρακολουθούσε σαν ραντάρ μέχρι να φτάσεις μπροστά της. «Καλησπέρα θεία Ρηνούλα», της έλεγες. «Καλησπέρα πουλάκι μου», απαντούσε όλο καλοσύνη. Όσο απομακρυνόσουν ένιωθες το βλέμμα της κολλημένο στον σβέρκο σου. Αν, αφού είχες στρίψει, έβγαζες προσεκτικά το κεφάλι σου στην γωνία, έβλεπες τη θεία Ρηνούλα να κοιτάζει ακόμη προς το μέρος σου.
Γνώριζε τα πάντα για κάθε σπίτι, για κάθε πέτρα και για κάθε άνθρωπο που κατοικούσε ή ήταν περαστικός από το σοκάκι της. Όλα τα υπόλοιπα, από τον κάτω μαχαλά μέχρι την Νέα Ζηλανδία, ήταν μια αχαρτογράφητη περιοχή για εκείνη. Ούτε ήξερε, ούτε και ήθελε να μάθει το παραμικρό για αυτά. Ήταν μια απολύτως συνειδητή στάση ζωής, στην οποία προσπαθούσε να προσηλυτίσει και άλλους. «Μην πας από εκεί, θα σε φάει ο βουρκόλακας», σου έλεγε με γουρλωμένα μάτια και σου πάγωνε το αίμα, όταν περνούσες νύχτα από το σοκάκι της. Το ιδανικό για αυτήν θα ήταν να κάθονται όλοι στα σπίτια τους, να μην το κουνούν ρούπι από τα αυγά τους.
Η θεία Ρηνούλα έρχεται στο μυαλό μου κάθε φορά που χαζεύω τις κυριακάτικες εφημερίδες, στο περίπτερο. Φαινομενικά, υπάρχει μεγάλη ποικιλία προσφορών. Η μια εφημερίδα δίνει ένα παμπάλαιο αναγνωστικό. Η άλλη ένα βιβλίο για τον εμφύλιο πόλεμο. Η τρίτη κάτι για την μικρασιατική εκστρατεία. Μπορείς ακόμα να βρεις: Αεροφωτογραφίες από την Ελλάδα -την πιο όμορφη χώρα του κόσμου. Βιβλιαράκια με αγιορείτικες προφητείες. Γκραβούρες από την Ελλάδα. Τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη. CD με σκυλάδικα. Αφισάκια με πίνακες Ελλήνων ζωγράφων του 19ου αιώνα. Την Αλίκη στο ναυτικό. Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Τις μάχες των αρχαίων Ελλήνων σε δερματόδετη έκδοση. Και άλλα διηγήματα του Παπαδιαμάντη…
Δεν είναι όλες οι προσφορές για πέταμα. Ανάμεσά τους υπάρχουν και αρκετά αξιόλογα έργα. Για παράδειγμα, ποιος δεν θεωρεί σπουδαίο τον Παπαδιαμάντη –έστω και σε διασκευή όπως μας τον προσφέρουν για να μην δυσκολευτούμε- ή ποιος δεν αναγνωρίζει την ιστορική και γλωσσική αξία των απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη; Ακόμα όμως και αυτά τα σημαντικά έργα, μοιάζει να έχουν βρει θέση ανάμεσα στις κυριακάτικες προσφορές για έναν και μόνο λόγο: επειδή κινούνται μέσα σε ένα συγκεκριμένο αισθητικό και ιδεολογικό πλαίσιο και υπηρετούν μια στενή άποψη για το τι είμαστε. Επειδή είναι συμβατά με την ταυτότητα που έχουμε πλάσει εδώ και χρόνια και που αρνούμαστε ή βαριόμαστε να διευρύνουμε. (Επιπλέον δεν έχουν και πνευματικά δικαιώματα, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.)
Φυσικά, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Όμως οι περισσότερες εφημερίδες -αλλά και σύσσωμη η τηλεόραση και πολλά ακόμη παραδοσιακά ή μη μέσα- ακολουθούν την λογική της συγχωρεμένης της θείας Ρηνούλας. Πασχίζουν με νύχια και με δόντια να κολακέψουν την χωριάτικη αυταρέσκειά μας. Να μας πείσουν ότι δεν υπάρχει λόγος να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας και να κοιτάξουμε τι υπάρχει πέρα από το γνώριμο, ασφαλές και ολοένα πιο ασφυκτικό σοκάκι μας. «Καθίστε στα αυγά σας», μας λένε. «Μην προχωράτε παραπέρα. Είναι ο βουρκόλακας εκεί έξω και θα σας φάει!»
13°
