Η πραγματική (και τεράστια) πολιτιστική προσφορά του ιδρύματος Νιάρχος

Στο «και μπράβο τους» σπανίως επαινώ οποιονδήποτε και οτιδήποτε. Μπορεί καμιά ταινία ή κανένα σίριαλ, αλλά μέχρι εκεί. Επειδή όμως μετά από τις διακοπές η διάθεση μου είναι πάντα καλύτερη κι επειδή τίποτα δε δείχνει ότι θα υπάρξει έλλειψη γελοιότητας τη νέα χρονιά, θέλω το πρώτο «και μπράβο τους» του 2020 να μην είναι ειρωνικό. Θέλω να γράψω για κάτι πραγματικά ευχάριστο και αισιόδοξο (και πιθανότατα επιζήμιο αν σκεφτεί κανείς ό,τι η αισιοδοξία είναι η πηγή των απογοητεύσεων σε αντίθεση με την απαισιοδοξία η οποία στρώνει το έδαφος για ευχάριστες εκπλήξεις): την πραγματική προσφορά του ιδρύματος Νιάρχος στον πολιτισμό της πόλης και κατ’ επέκταση (αφού μιλάμε για την πόλη στην οποία ζεί ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας) της χώρας.

Προφανώς την ανακάλυψα κάπως καθυστερημένα και ίσως να μην την ανακάλυπτα καθόλου αν δεν ήμουν μπαμπάς. Γιατί αν δεν ήμουν μπαμπάς δεν θα λέγαμε με τη μαμά «να πάρουμε το μικρό και να πάμε μια βόλτα στο Νιάρχος» επειδή άλλοι μπαμπάδες και μαμάδες μας είπαν πως είναι ωραίο μέρος για οικογενειακές βόλτες (όπως κατ’ ευφημισμό ονομάζονται οι απόπειρες των μικρών ορκ να τραυματιστούν με κάθε δυνατό τρόπο και των γονιών να τα εμποδίσουν).  Αλλά είμαι μπαμπάς και πήγαμε στο Νιάρχος και έτσι κατάλαβα πως η πραγματική, η μεγάλη, προσφορά του ιδρύματος καθόλου δεν έχει να κάνει με τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις τις οποίες οργανώνει και στεγάζει.

Αυτό δεν το λέω επειδή οι περισσότερες από τις εκδηλώσεις αυτές έχουν τόση σχέση με το γούστο μου όση σχέση θα έπρεπε να έχει ο ανανάς με την πίτσα. Το λέω επειδή πια, ακόμα και για μια περιφερειακή και πολιτιστικά καθυστερημένη χώρα όπως η Ελλάδα, η ανάγκη για πολιτιστικά προϊόντα καλύπτεται σε βαθμό που τρεις-τέσσερις δεκαετίες πριν θα ήταν ασύλληπτος. Χάρη στο ίντερνετ και χάρη στην ευκολία των μετακινήσεων, οι συμπολίτες έχουν στη διάθεση τους τόσα θεάματα και ακροάματα όσα δεν είχαν ποτέ. Συνεπώς οι εκδηλώσεις του Ιδρύματος μπορεί να είναι σημαντικές (ή και όχι, δεν έχω ιδέα, όπως είπα δεν είμαι ακριβώς το κοινό τους) αλλά δεν είναι αυτό που έλειπε από την πρωτεύουσα της ωραιότερης χώρας του κόζμου που κατοικείται από τον εξυπνότερο λαό του κόζμου.

Αυτό που έλειπε ήταν ένα παράδειγμα της πιο σημαντικής όψης του πολιτισμού. Αυτό που έλειπε ήταν ένα παράδειγμα του πολιτισμού της καθημερινότητας. Ενα παράδειγμα που να δείχνει πως, όταν υπάρχει πρόθεση, μπορεί να υπάρξουν και στην Ελλάδα δημόσιοι χώροι που να μην εξυπηρετούν αποκλειστικά την έκφραση των ψυχολογικών διαταραχών της εφηβείας ή των αντικοινωνικών απωθημένων απροσάρμοστων ενηλίκων.

Κι αυτό είναι ένα παράδειγμα που δίνει το ίδρυμα Νιάρχος, κυρίως με το πάρκο του ιδρύματος: ένα πάρκο τόσο διαφορετικό από οποιονδήποτε ελληνικό δημόσιο χώρο που νομίζεις ότι στην έξοδο μπορεί και να σου ζητήσουν διαβατήριο. Ομορφιά, λειτουργικότητα, καθαριότητα και τάξη σε έναν χώρο που είναι ΓΕΜΑΤΟΣ από κόσμο. Όλα είναι εκεί που πρέπει, όλα λειτουργούν (κι αν κάτι χαλάσει είσαι σίγουρος πως θα φτιαχτεί) και όλα είναι η απόδειξη πως ο μόνος λόγος που οι δημόσιοι χώροι στην Ελλάδα είναι αφιλόξενοι, δυσλειτουργικοί και βρώμικοι είναι το ότι οι διαχειριστές τους είναι απλώς απρόθυμοι να τους κάνουν φιλόξενους, λειτουργικούς και καθαρούς. Είναι η απόδειξη του εγκληματικού σταρχιδισμού των πρωθυπουργών, υπουργών, δημάρχων και περιφερειαρχών.

Το μεγαλύτερο από τα απανωτά πολιτισμικά σοκ δεν είναι στο παρκο, αλλά έξω από το κτίριο του ιδρύματος, παράλληλα με την παραλληλόγραμμη «λιμνούλα» όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει τη μοναδική χτισμένη επιφάνεια στην Ελλάδα την οποία δεν έχουν μουτζουρώσει με τα σπρέι τους οι βλαμμένοι συμπολίτες που «εκφράζονται» αφοδεύοντας σε κοινή θέα. Και μιλάμε για επιφάνεια μεγάλη. Μιλάμε για επιφάνεια που σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της χώρας το προσδόκιμο διατήρησης στην αρχική κατάσταση θα ήταν 5 με 6 ώρες.    

Φυσικά όλα αυτά δεν έγιναν με ευχές αλλά με τα απλά και αυτονόητα: φύλαξη και σαφήνεια σχετικά με τη αντίληψη για τον δημόσιο χώρο: τον χώρο που υπάρχει για να τον απολαμβάνουμε όλοι και στον οποίον κανείς δεν μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει.

Φίλες, φίλοι και οι υπόλοιποι, καλά (ή και όχι) τα λάιβ, καλές (ή και όχι) οι εκδηλώσεις, καλές (ή και όχι) οι παραστάσεις, αλλά η πραγματική, η μεγάλη και ανεκτίμητη προσφορά του ιδρύματος Νιάρχος στον πολιτισμό, είναι αυτή που έχει να κάνει με τον δημόσιο χώρο. Είναι αυτή που δείχνει πως ακόμα και στην χώρα που είναι ταυτόσημη με τη δημόσια αφόδευση στο όνομα της εκφρασης, είναι δυνατόν να υπάρξει δημόσιος χώρος απαλλαγμένος από τις συνέπειες των αντικοινωνικών (και ατιμώρητων) συμπεριφορών που θριαμβεύουν σε όλη την υπόλοιπη ελληνική επικράτεια. Είναι αυτή που στερεί από οποιαδήποτε δικαιολογία αξιωματούχους και άρχοντες και ξεβρακώνει την απροθυμία ή την ανικανότητα τους. Είναι αυτή που δείχνει ότι ακόμα και στην Ελλάδα γίνεται να υπάρξει (και να διατηρηθεί, κύριοι παπατζήδες της τοπικής αυτοδιοίκησης και της γενικής κυβέρνησης) όμορφος και λειτουργικός δημόσιος χώρος, σαν αυτούς που χαζεύουμε όταν ταξιδεύουμε στην υπόλοιπη Ευρώπη.  Αρκεί κάποιοι να το θέλουν. Και μπράβο τους.