Για μια Πολιτική Προστασία στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής

Στο Κίνημα Αλλαγής επεξεργαστήκαμε και παρουσιάσαμε μια πρόταση για την Πολιτική Προστασία.

Μάλιστα, η παρουσίασή της συνέπεσε με τις πλημμύρες και τις καταστροφές από το πρόσφατο βαρομετρικό χαμηλό σε πολλά σημεία της Ελλάδας. Η πολιτεία, ακόμη μια φορά σε ρόλο Επιμηθέα, πασχίζει, σύμφωνα με δηλώσεις του γενικού γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, να εκδώσει μέσα στις επόμενες εβδομάδες τα νέα αντιπλημμυρικά σχέδια για την τρέχουσα περίοδο (!).

Στην πρότασή μας ξεκαθαρίζουμε ότι στηριζόμαστε στις αρχές της Διαφοροποίησης και της Ενσωμάτωσης. Διαφοροποίηση των προτεραιοτήτων της Πολιτικής Προστασίας, ανάλογα με τον κίνδυνο και την ευπάθεια κάθε περιοχής. Δεν υπάρχει one best way στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Η τρωτότητα και η ευαλωτότητα κάθε περιοχής πρέπει να εκτιμάται ξεχωριστά. Από την άλλη, το αναγκαίο συμπλήρωμα της διαφοροποιημένης πολιτικής, ανά κίνδυνο και περιοχή, είναι η διασφάλιση της ενότητας της εντολής. Και για να γίνει αυτό, χρειάζεται μεταφορά της ουσιαστικής ευθύνης σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Και για να υπάρξει, πάλι, αυτή η ευθύνη, έργοις, χρειάζονται 4 πράγματα:

Πρώτον: Γνώση και εμπειρία. Είναι κατεπείγον, πλέον, να μη χάνεται άλλο η γνώση που συσσωρεύουμε σε κάθε φυσική καταστροφή. Όχι μόνον η ακαδημαϊκή αλλά και η επιχειρησιακή. Ποιές τεχνικές ακολουθήθηκαν, ποια ήταν τα πλεονεκτήματα της μιας ή της άλλης λύσης; Λάθη, παραλείψεις και έξυπνες ιδέες, όλα αυτά πρέπει να αποθηκεύονται και να είναι διαθέσιμα σε μια επικαιροποιημένη βάση δεδομένων που θα συντηρείται με ευθύνη της ΓΓΠΠ. Ο φυσικός ανάδοχός της δεν είναι, βέβαια, μια εκτελεστική μονάδα του κράτους αλλά η Εθνική Σχολή Πολιτικής Προστασίας, η ίδρυση της οποίας, ενώ διαρκώς εξαγγέλεται, διαρκώς αναβάλλεται.

Δεύτερον. Η έξυπνη διαχείριση των πόρων ή, άλλως, η προστιθέμενη αξία των συνεργασιών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ναι, ξέρουμε ότι στην πράξη συμβαίνει αυτό σε διάφορες Περιφέρειες ή Δήμους της χώρας. Ασυντόνιστα και ευκαιριακά, όμως. Εδώ, συζητάμε για μια σταθερή συνεργασία σ’ ό,τι αφορά τα διαθέσιμα μέσα και τους τρόπους αξιοποίησής τους. Και για να γίνει αυτό, πρέπει οι κάτοχοι των ιδιωτικών μέσων να συμπράξουν και τις κρατικές υπηρεσίες. Όχι, κατ’ ανάγκην, με σκοπό το κέρδος αλλά τα συμφέροντα της κοινότητας. Αλλά, πάλι, για να γίνει αυτό, πρέπει οι πολίτες να αισθανθούν ότι έχουν την «ιδιοκτησία» της πολιτικής, κάτι που δεν συμβαίνει, πάντως, σήμερα.

Τρίτον. Η ένταση της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφών που αυτή επισύρει, επιτάσσει την ενεργοποίηση κάθε κοινωνικά ενεργούς δύναμης στην Πολιτική Προστασία. Κάθε σωματείο, λέσχη φιλίας και όμιλος πρέπει να γίνουν «πράκτορές» της. Τα μέλη τους, αφού εκπαιδευτούν, θα λειτουργήσουν, στη συνέχεια, ως μεταφορείς του μηνύματος και σύμβουλοι όλων όσων δεν μπορούν ή απλώς δεν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν σε μια φυσική καταστροφή. Μέσα από ανοιχτές διαδικασίες ακρόασης και λογοδοσίας θα γίνεται, κάθε χρόνο, η αξιολόγηση όσων πέτυχε η κοινότητα τον προηγούμενο χρόνο. Η αποτελεσματικότητα των πεπεισμένων και στρατευμένων πολιτών είναι πολύ μεγαλύτερη από την τεχνική δυνατότητα ενός επιπλέον τεχνικού εργαλείου.

Τέταρτον. Μια σύγχρονη Πολιτική Προστασία δεν επικεντρώνεται μόνο στην καταστολή, όπως συνηθίζεται παρ’ ημίν. Για να είναι αποτελεσματική η αντιμετώπιση μιας καταστροφής, χρειάζεται η μέγιστη δυνατή πρόληψη - προπαρασκευή καθώς και η αντιμετώπιση των συνεπειών της. Αυτά δεν επιτυγχάνονται με τη μίζερη συζήτηση που επαναλαμβάνεται, κάθε χρόνο, για ένα ή δυο «Καναντέρ» παραπάνω αλλά με μια γενναία αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων στην αυτοδιοίκηση.

Σήμερα, δυστυχώς, βρισκόμαστε πολύ μακριά από την επιθυμητή, για μας, κατάσταση. Ισχύει ένα σύστημα ανευθυνο-υπεύθυνων όπου όλοι υποτίθεται ότι είναι αρμόδιοι για κάτι, όντες αναρμόδιοι για οτιδήποτε. Με βάση το κυκεωνικό ρυθμιστικό πλαίσιο που ιχύει, ένα όργανο, η λεγόμενη «διυπουργική επιτροπή εθνικού σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας», είναι αρμόδιο, μόνο, για τον πενταετή σχεδιασμό, ενώ ένα άλλο, το «κεντρικό συντονιστικό όργανο πολιτικής προστασίας» για τον τριετή κι ένα ακόμη, η «συντονιστική αρχή Πολιτικής Προστασίας» για τον ετήσιο.

Οι δομές αυτές ενώ φαίνεται, εκ πρώτης, να μην έχουν μια ενιαία λογική, έχουν, και μάλιστα, μια πολύ σαφή: Να μην ευθύνεται κανένας σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Ή, ακόμη χειρότερα, να ευθύνεται ο πιο αδύνατος κρίκος. Διανοείστε να έχουμε μια καταστροφή και να ενοχοποιηθεί το σύνολο, σχεδόν του υπουργικού συμβουλίου που εγκρίνει τον πενταετή σχεδιασμό Πολιτικής Προστασίας; Ενώ, αντιθέτως, να ενοχοποιηθεί εκείνος που του μεταφέρεται η ευθύνη του τελικού χειρισμού τη στιγμή της καταστολής της καταστροφής (στον οποίο, όμως, δεν έχουμε δώσει ούτε τον σχεδιασμό ούτε τα μέσα που απαιτούνται γι’ αυτόν) είναι βολικό. Ποιος θυμάται τον πυροφύλακα Μάνθη ο οποίος κρίθηκε υπεύθυνος, αυτός κι ο νομάρχης, για τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας το 2007;

Εμείς, λοιπόν, στο σημείο αυτοί είμαστε ξεκάθαροι: Στη θέση της διυπουργικής επιτροπής που, απλώς, εγκρίνει και δεν έχει κανενός είδους ευθύνη για τον στρατηγικό σχεδιασμό διαχείρισης των καταστροφών, προτείνουμε μια ανασυγκροτημένη Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας που υπάγεται, απ’ ευθείας, στον Πρωθυπουργό. Την ευθύνη, δηλαδή, για τον πενταετή σχεδιασμό θα την έχει ο Πρωθυπουργός.

Το ίδιο σχήμα προτείνουμε και για τον τριετή σχεδιασμό. Την ευθύνη γι’ αυτόν πρέπει να αναλάβει ο ΓΓ συντονισμού των εσωτερικών πολιτικών της προεδρίας της κυβέρνησης. Σύμφωνα με τον πρόσφατο νόμο 4622/2019, αρμοδιότητα της «προεδρίας της κυβέρνησης» είναι να συντονίζει τους Γενικούς Γραμματείς των Υπουργείων σε θέματα διυπουργικού ενδιαφέροντος. Υπάρχει άλλη πολιτική με σαφέστερο διυπουργικό χαρακτήρα από την πολιτική προστασία;

Τον ετήσιο σχεδιασμό η κυβέρνηση τον επεφύλαξε σ’ έναν μετακλητό που διορίζεται με απόφαση του ΓΓΠΠ! Αυτή, μάλιστα, ήταν μια από τις πρώτες παρεμβάσεις της στην πολιτική προστασία. Στην πρόταση του Κινήματος Αλλαγής, η λεγόμενη «συντονιστική αρχή» του μετακλητού υπαλλήλου θα αναβαθμιστεί σε μια κανονική Γενική Διεύθυνση. Ο προϊστάμενός της θα είναι Γενικός Διευθυντής και θα επιλέγεται με βάση τις διατάξεις και τις διαδικασίες του υπαλληλικού κώδικα.

Ένα ακόμη όργανο που δημιούργησε η κυβέρνηση της ΝΔ είναι το «Συντονιστικό όργανο Πολιτικής Προστασίας». Αυτό δεν έχει, ακόμη, αποστολή. Αναμένεται να την προσδιορίσει ο κ. Χρυσοχοΐδης. Από τη σύνθεσή του φαίνεται σαν μια μονάδα επιχειρησιακού συντονισμού, αφού σ’ αυτήν μετέχουν ένστολοι, το ΕΚΑΒ και οι 13 περιφερειακοί συντονιστές πολιτικής προστασίας. Η πρότασή μας είναι να έχει τον χαρακτήρα συντονιστικού οργάνου για αντιμετώπιση κρίσεων και να υπαχθεί ως συλλογικό όργανο στην κεντρική δομή που αναλύθηκε προηγουμένως.

Η ΓΓΠΠ που αποτελεί την κεντρική επιτελική μονάδα Πολιτικής Προστασίας θα πρέπει να μετασχηματιστεί σε μια αμιγώς επιτελική μονάδα και να ασχολείται μόνο με 4 κρίσιμα πράγματα:

→ Τον στρατηγικό σχεδιασμό της πολιτικής προστασίας.

→ Τον συντονισμό των επιχειρησιακών δράσεων.

→ Την αξιολόγηση της εφαρμογής των επιχειρησιακών σχεδίων και

→ Την οργάνωση του συστήματος εθελοντών.

Όσον δε αφορά τη δομή της, οι επιμέρους μονάδες της θα πρέπει να συναρθρωθούν σε μια γενική διεύθυνση ώστε να υπάρχει διοικητική ευθύνη και λογοδοσία.

Ο εθελοντισμός που αποτελεί τον δεύτερο, μετά τον επιχειρησιακό, βραχίονα της πολιτικής προστασίας χρήζει απόλυτης αναδιοργάνωσης. Στην πρότασή μας, ο εθελοντισμός αποκαθίσταται στην πραγματική του διάσταση και δεν θα αποτελεί, εφεξής, ένα προ-στάδιο διορισμού στο δημόσιο. Τόσο το περίγραμμα δράσης ενός εθελοντή όσο και ο τρόπος σύνδεσής του με τις επιχειρησιακές δυνάμεις του κράτους αποσαφηνίζονται πλήρως. Επίσης, προβλέπουμε μια σειρά φορο-ελαφρύνσεων και αποζημιώσεων στους εργοδότες που επιτρέπουν ή υποκινούν τους εργαζόμενούς τους να συμμετέχουν ως εθελοντές στο έργο και τις δράσεις πολιτικής προστασίας.

Για να λειτουργήσει η νέα πολιτική προστασία θα πρέπει να έχει μια πολύ σαφή και λιτή δομή:

→ Τρία επίπεδα.

→ Τρεις υπεύθυνοι ανά επίπεδο.

Στο κεντρικό επίπεδο, ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, ο Γενικός Διευθυντής Πολιτικής Προστασίας και το Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας. Στο περιφερειακό επίπεδο, ο Περιφερειάρχης, ο Διευθυντής Πολιτικής Προστασίας και το περιφερειακό Συμβούλιο Πολιτικής Προστασίας. Στο τρίτο, το τοπικό επίπεδο, ο Δήμαρχος, ο Δημοτικός Διευθυντής πολιτικής προστασίας και το δημοτικό συμβούλιο Πολιτικής Προστασίας.

Η πρότασή μας δίνει λύση σε προβλήματα οργάνωσης και λειτουργίας της πολιτικής προστασίας τα οποία χρονίζουν. Για να αποδώσει η νέα πολιτική προστασία απαιτείται η ολοκλήρωση του δασολογίου και του κτηματολογίου, χωρίς την ύπαρξη των οποίων θα συνεχίζεται το άναρχο καθεστώς ιδιοκτησίας, δόμησης και διαχείρισης του περιβάλλοντος. Επείγει, επίσης, η αποκάθαρση και κωδικοποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου. Ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν 11 υπεύθυνοι για τον καθαρισμό της περιαστικής βλάστησης.

Τέλος, αλλ’ ουδόλως έσχατο: Η υιοθέτηση του προϋπολογισμού προγραμμάτων. Το δημόσιο χρήμα για την πολιτική προστασία πρέπει να είναι συνδεδεμένο και να καθορίζεται από τις επιδόσεις εκείνων που το παίρνουν.

Ευλεπιστούμε ότι η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει θετικά τις προτάσεις μας. Εμείς θα συνεχίσουμε την προσπάθεια προκειμένου η χώρα να αποκτήσει μια Πολιτική Προστασία που έχει ανάγκη και της αξίζει.