Στο Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν, ο ήρωας βρίσκεται κάποια στιγμή στη μέση μιας χιονοθύελλας στις πλαγιές των Άλπεων. Εκεί, νιώθει στο πετσί του την «τυφλή, αδαή και αδιάφορη» δύναμη της φύσης, που μπορεί να τον εξαφανίσει μέσα σε μια στιγμή, χωρίς κανείς να μάθει τίποτα για αυτό. Πριν από λίγες μέρες, στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας απέναντι από την Λευκάδα, μια παρόμοια δύναμη κατάπιε δώδεκα ανθρώπους.
Οι άνθρωποι αυτοί είχαν καταβάλλει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό και είχαν επιβιβαστεί κρυφά σε ένα κλεμμένο σκάφος που θα τους πήγαινε στα ανοιχτά του Ιονίου. Εκεί θα τους περίμενε ένα πλοίο για να τους μεταφέρει, επίσης κρυφά, στην Ιταλία ή κάπου αλλού. Το μικρό σκάφος βαρυφορτώθηκε και ανατράπηκε. Ήταν νύχτα, πολλοί από τους επιβάτες δεν ήξεραν κολύμπι, κάποιοι εγκλωβίστηκαν στο αναποδογυρισμένο σκαρί. Στην ιστορία εμπλέκονται και δύο ομάδες αδελφών: Τέσσερα μικρά αδέλφια από την Συρία ανασύρθηκαν νεκρά μαζί με τον πατέρα τους ενώ τρία μεγαλύτερα αδέλφια, κάτοικοι Αιτωλοακαρνανίας, κατηγορούνται ότι ήταν οι διακινητές, με συνεργούς μια συντοπίτισσά τους, έναν Παλαιστίνιο και έναν Αιγύπτιο.
Πολλοί θεωρούν πως ο όρος «σύγχρονο δουλεμπόριο» είναι υπερβολικός. Κανείς δεν αλυσόδεσε τους ανθρώπους αυτούς ή τους έσυρε με την βία στα μέρη μας. Οικειοθελώς έρχονται. Κάποιοι πολιτικοί στοχαστές όμως υποστηρίζουν ότι πράγματι, όλο αυτό είναι μια μορφή δουλεμπορίου. Με τη διαφορά ότι στις μέρες μας οι σκλάβοι πληρώνουν οι ίδιοι τα μεταφορικά τους και ότι, μέχρι το σύστημα να σταθεροποιηθεί, η προσφορά θα ξεπερνά τη ζήτηση.
Κατά τα άλλα, το οικονομικό σύστημα που έχει κυριαρχήσει έχει αρκετές ομοιότητες με το δουλοκτητικό. Απαιτεί εργάτες που θα κοστίζουν φτηνά, θα είναι εξαρτημένοι από τα αφεντικά τους και θα είναι αναλώσιμοι. Που θα ζουν σε άθλιες συνθήκες και δεν θα έχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Που θα αποτελούν το μαξιλάρι για να ξεσπά πάνω τους η οργή των φτωχών -μέχρι οι φτωχοί να καταντήσουν και εκείνοι σκλάβοι. Που θα απογυμνώνονται από την ανθρώπινη ιδιότητά τους –«υπανθρώπους» τους είχε χαρακτηρίσει μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο η κ. Ζαρούλια. Που οι πλεονάζοντες από αυτούς θα καταλήγουν σε περιφραγμένα στρατόπεδα ή θα στέλνονται πάλι πίσω στις χώρες τους, ώστε να βρουν τον τρόπο και τα χρήματα να προσπαθήσουν ξανά. Ανθρώπους, τέλος, που ο θάνατός τους δεν θα προκαλέσει παρά το μίνιμουμ της συγκίνησης.
Η αλήθεια είναι ότι η τραγωδία στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας δεν μας συγκίνησε ιδιαίτερα. Δεν είχαμε και τον χρόνο. Εκείνες τις μέρες στη δημόσια συζήτηση κυριαρχούσαν κάποια άλλα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, θέματα: μια σεξιστική γελοιογραφία, μια φλύαρη προκήρυξη, τα γκολ του Μήτρογλου, κάτι μπογιατισμένες σκάλες στο Κολωνάκι… Ο πρόεδρος της δημοκρατίας δεν προέβη σε κάποια δήλωση και ο αρμόδιος υπουργός είχε άλλες σκοτούρες. Ορισμένα δελτία ειδήσεων έπαιξαν το θέμα τέταρτο ή πέμπτο στη σειρά –πάντως πριν από τα καλλιτεχνικά και την δραστηριότητα της κ. Μαριάννας Βαρδινογιάννη. Μερικές εφημερίδες αφιέρωσαν ένα μονοστηλάκι στην πρώτη σελίδα. Οι υπόλοιπες προτίμησαν να το κρύψουν πιο μέσα.
Αν δεν υπήρχε η πιασάρικη παράμετρος με τα τέσσερα πνιγμένα αδέλφια, πιθανόν να μην έγραφαν και τίποτα. Κάποτε, οι διευθυντές σύνταξης έλεγαν «Βάλε το Κυπριακό στην πρώτη σελίδα και δεν θα πουλήσεις φύλλο». Τώρα, το Κυπριακό έχει παραχωρήσει τη θέση του στους πνιγμούς των μεταναστών. Δεν θέλουμε να τους μαθαίνουμε και οι εφημερίδες υπακούουν στη θέλησή μας. Πνιγείτε ελεύθερα, λέμε, μονάχα αν γίνεται να μην το πάρουμε πρέφα.
Θα πει κάποιος «και τι να κάνουμε; Πώς μπορούμε εμείς να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο;». Ειλικρινά δεν ξέρω τι να απαντήσω. Όσοι έχουν εύκολες απαντήσεις για ένα τόσο μαζικό και πολύπλοκο πρόβλημα, μου φαίνονται είτε αφελείς είτε χυδαίοι. Οι μεν εκφράζουν κάποιες λογικές προτάσεις γαρνιρισμένες με ευχολόγια («Να καταργηθεί το Δουβλίνο 2 και να σταματήσουν οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή»). Οι δε απλά εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη (η περίπτωση της ακροδεξιάς).
Στο μεταξύ, οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν να καταφτάνουν πάνω σε σάπιες βάρκες, να εγκλωβίζονται εδώ ή να το σκάνε από ερημικές ακτές, αντιμετωπίζοντας τα τυφλά, αδαή στοιχεία της φύσης αλλά και την αδιαφορία μας. Ίσως τελικά, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι αυτό: όταν συμβαίνει το κακό να μην παριστάνουμε ότι δεν το μάθαμε. Να μην γυρνάμε από την άλλη μεριά, αλλά να το αντικρίζουμε κατάματα. Είναι το ελάχιστο τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για την ανημποριά μας. Ίσως αυτό να είναι μια αρχή.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
11°
