Υπέρβαση ή νέες επαναλήψεις;

Η υπέρβαση είναι ένα νόημα που έχει μέσα του τη δυναμική, την ψυχική δυναμική, χωρίς να είναι απαραίτητα κάτι το εντελώς θετικό ή αρνητικό. Μπορεί να το συναντάμε είτε με τη θετική του είτε με την αρνητική του διάσταση, λέμε, π.χ. «υπερέβαλλε εαυτόν», αλλά λέμε επίσης «καθ’ υπερβολή». Παρόλα αυτά το νόημα υπέρβαση μπορεί σε μια δεδομένη στιγμή, να εμπεριέχει την αλλαγή, την ψυχική αλλαγή. Ακούμε συχνά, «μετά απ’ αυτό το γεγονός και με τον τρόπο που αντέδρασα, όλα μέσα μου άλλαξαν». Ωστόσο, όμως, συχνά πάλι, αυτή η αλλαγή δεν είναι παρά στιγμιαία, μιας και απαιτείται ιδιαίτερος ψυχικός κόπος και πόνος για να επιτευχθεί τουλάχιστον σ’ ένα μεγάλο βαθμό, κάτι τέτοιο. Δηλαδή τη θέση της κυρίαρχης ψυχικής βαθμίδας, μέσα στον ψυχισμό, να καταλάβει κάποια άλλη και να είναι εκείνη πια η οποία θα μπορεί να αποφασίζει στη θέση της προηγούμενης.

Στην πολιτική, το νόημα αλλαγή σημαίνει τον εκσυγχρονισμό, την αναδιοργάνωση, την επανεκκίνηση, συχνά, μάλιστα, εισάγεται και κυρίως χρησιμοποιείται μ’ έναν μηχανιστικό αλλά και μανιχαϊστικό τρόπο: «θα τ’ αλλάξουμε όλα, εδώ και τώρα». Στοχεύει βασικά στο συναίσθημα και στο φαντασιακό των πολιτών και κυρίως σ’ εκείνων των λαϊκών στρωμάτων. Αφορά επίσης, κυρίως, σε αλλαγές θεσμικού χαρακτήρα και οργάνωσης του κράτους. Σε καμία περίπτωση όμως δεν αφορά στην ψυχική αλλαγή των ατόμων, αντίθετα και όπως αποδείχθηκε από τα πειράματα στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού», μια τέτοιου τύπου προσπάθεια είναι ιδιαιτέρως αυθαίρετη και αυταρχική και δημιουργεί μιας σειρά από προβλήματα. Στην χώρα μας τον όρο «αλλαγή» τον εισάγαγε ο Α. Παπανδρέου, με την περίφημη φράση «εδώ και τώρα αλλαγή», με στόχο την όσο περισσότερο γίνεται συναισθηματική επένδυση σ’ ένα άλλο σύνθημα: «θάνατος στο κράτος της δεξιάς» και κέρδισε. Η υπέρβαση πέτυχε. Η αλλαγή; Προφανώς και επιτεύχθηκαν σημαντικές αλλαγές σε σημαντικούς τομείς, του κράτους και της κοινωνίας, και μέχρις εκεί.

Ο κόσμος έχει τη δική του ιστορία, όπως έγραψε ο ποιητής, και μάλιστα την μη συνειδητή. Η υπέρβαση έγινε, η αλλαγή στην πολιτική πέτυχε, έστω σε κάποιο βαθμό, ωστόσο, οι άνθρωποι, τα κομματικά στελέχη, η ίδια η κοινωνία, παρέμειναν με τις αντιθέσεις τους, τις συγκρούσεις τους, τις διεκδικήσεις τους  και βασικά με τις αντιπαλότητες τους. Κι έτσι, αφού κάπου το «πράγμα έγκωσε», σε κάποια άλλη χρονική στιγμή, εμφανίστηκαν κάποιοι άλλοι με το κάπως σουρεαλιστικό σύνθημα, «απ - αλλαγή». Και κέρδισαν. Και κάπως έτσι ανάμεσα σε «αλλαγή» κι «απ-αλλαγή» πορευόμασταν για χρόνια! Μέχρι που ήρθε η λεγόμενη κρίση, δηλαδή που χρεοκόπησε η χώρα. Κι αφού ανάμεσα σε «αλλαγή» και «απ-αλλαγή» δεν μπορούσε να βρεθεί μια άκρη, ε, ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ!

Εν τω μεταξύ το κόμμα που εισήγαγε το νόημα της αλλαγής, διαλύθηκε στα εξόν συνετέθη κι έγινε «κίνημα αλλαγής» και άρχισε να μιλάει για μια «νέα αλλαγή», και για μια νέα αντίθεση ανάμεσα στη «συντήρηση που είναι η δεξιά και στο προοδευτικό που είναι εκείνοι», οι οποίοι φυσικά θα φέρουν την αλλαγή, ως κίνημα. Με τα ίδια λόγια και την ίδια σκέψη του τότε. Σαν να μην άλλαξε τίποτα. Συγγνώμη, μήπως αυτό δεν είναι επανάληψη; Κάτι άλλο; Κάτι πραγματικά καινούργιο; Κάτι, υπερβολικά πραγματικό; Κάτι που τελικά θα αναδεικνύει την αντίθεση ανάμεσα στην ψευδαισθητική και στην τρέχουσα πραγματικότητα;

Η χώρα βρίσκεται σε πτώχευση τουλάχιστον εδώ και μια δεκαετία και άρα προοδευτικός μπορεί να λογισθεί εκείνος ο οποίος θα βρει το συγκεκριμένο τρόπο, με πολύ συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις ώστε να επαναφέρει τα πράγματα στην ομαλότητα, κι όχι βέβαια εκείνος ο οποίος μοιράζει τα κατοστάρικα του φορολογούμενου, σα να βρίσκεται στα μπουζούκια.