Δεν ξέρω από ποιο χέρι έφευγε το πρώτο νεράντζι ούτε σε ποιο κεφάλι προσγειωνόταν. Ήταν πάντως εκείνο το νεράντζι που μετέτρεπε το Ζάππειο, έστω και για λίγο, σε ένα θορυβώδες πεδίο μάχης γεμάτο εφηβική αδρεναλίνη. Θορυβώδες και ίσως και επικίνδυνο εάν δεν ήταν αστικός μύθος η φήμη που ακούστηκε κάποια χρονιά ότι οι «άλλοι» έβαζαν στα νεράντζια ξυραφάκια, πριν τα εκσφενδονίσουν προς το μέρος μας. Ποιοι ήταν οι «άλλοι»; Κάποιο σχολείο του Κολωνού. Εμείς, πάλι, ήμασταν το 8ο Γυμνάσιο και Λύκειο, ήμασταν το σύνθημα «στα ίσια στα ίσια γαμάνε τα Πατήσια» – εκτός εάν το σύνθημα έφευγε από τα χείλη των παιδιών του Κολωνού και τότε εκείνο το «γαμάνε» γινόταν, αλίμονο, «γαμιούνται».
Ο πόλεμος κρατούσε λίγο, στρατοί δεν ήμασταν. Φορούσαμε όμως στολές. Τις στολές της μαθητικής παρέλασης. Για να παρελάσουμε μετά τον σύντομο πόλεμο των νεραντζιών στη λεωφόρο Αμαλίας σαν ο στρατός που δεν ήμασταν με ένα εθνικό φρόνημα που δεν είχαμε, αλλά πάντα με την αδρεναλίνη στα ύψη, μπορεί και την τεστοστερόνη, πριν διαλυθούμε ήσυχα αυτή τη φορά για να γυρίσουμε στα σπίτια μας ή στις καφετέριες της γειτονιάς.
Και ήμασταν γεμάτοι ενέργεια χάρη σε εκείνη την ημέρα που δεν ήταν σαν τις άλλες, με την εθνική μας υπερηφάνεια να ερεθίζεται κάπως από τα εμβατήρια που ακούγονταν από τα μεγάφωνα πριν διαλυθεί εντελώς από τους κανονικούς θορύβους της πόλης.
Κάπως έτσι επιστρέφαμε στην πραγματική ζωή, σε μια ζωή χωρίς αλβανικά έπη ή ήρωες της επανάστασης. Μάλλον ξέραμε τι γιορτάζαμε κάθε φορά, ή τουλάχιστον ξέραμε οι περισσότεροι ότι ο πόλεμος με τους Ιταλούς έγινε το ’40 και η επανάσταση το 1821, δεν νομίζω ότι μπέρδευε κανείς τον Νικηταρά με τον στρατηγό Δαβάκη, ούτε τη σφαγή της Χίου με τα βουνά της Πίνδου. Αλλά δεν ενδιαφερόμασταν κιόλας.
Αυτή ήταν μια γνώση που αφομοιώναμε περισσότερο στα σπίτια μας παρά στο σχολείο, επειδή εκείνη την εποχή σχεδόν όλα τα σπίτια έβγαζαν σημαίες σε μπαλκόνια και ταράτσες. Το σχολείο ήταν πάντα αυτό που ήταν: μας προσέφερε την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, στα Πατήσια που γαμάνε στα ίσια ας πούμε, μας έδινε μια συλλογική ταυτότητα, αλλά η ταυτότητα αυτή δεν ήταν εθνική ή μάλλον ήταν εθνική με τον αναχρονιστικό και συγχρόνως χαβαλεδιάρικο τρόπο της μαθητικής παρέλασης.
Και η μαθητική παρέλαση; Παραμένει πάντα αυτό που ήταν, ένας εθνικός αναχρονισμός, ένας μαθητικός χαβαλές;
Μπορεί πλέον, σχεδόν 35 χρόνια από τότε που παρέλασα εγώ στη λεωφόρο Αμαλίας, να είναι περισσότερο μια βαρετή υποχρέωση. Οι πόλεμοι των νεραντζιών έχουν τελειώσει μάλλον κι εγώ δεν ζω πια στην πλατεία Αμερικής για να ξέρω εάν η ρίμα με το ίσια και το Πατήσια άντεξε στον χρόνο. Μπορώ όμως να μεταφέρω την αίσθηση του 12χρονου γιου μου που παρέλασε για δεύτερη φορά στη λεωφόρο Ποσειδώνος – «πώς σου φαίνεται η παρέλαση;» τον ρώτησα. «Σαν βόλτα».
Η μαθητική παρέλαση δεν είναι μόνο ένας αναχρονισμός, χαβαλές ή υποχρέωση. Είναι και εντελώς αμελητέα ως μέγεθος. Δεν σε κάνει εθνικιστή, όπως έκανε τον Κατσίφα με το Καλάζνικοφ, αλλά δεν ευθύνεται ούτε για την άγνοιά σου.
Πόσες τέτοιες «βόλτες» έκανε ο Κατσίφας; Μπορεί λιγότερες απ’ όσες οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης που ομολόγησαν την άγνοιά τους στην καθηγήτριά τους, την Αγγέλα Καστρινάκη, όταν εκείνη τους ρώτησε πότε έγινε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Από αυτή την άποψη, η μαθητική παρέλαση δεν είναι μόνο ένας αναχρονισμός, χαβαλές ή υποχρέωση. Είναι και εντελώς αμελητέα ως μέγεθος. Δεν σε κάνει εθνικιστή, όπως έκανε τον Κατσίφα με το Καλάζνικοφ, αλλά δεν ευθύνεται ούτε για την άγνοιά σου. Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: Τι οπλίζει το χέρι του ενός και ποιος ευθύνεται για την άγνοια των άλλων;
Η απάντηση μοιάζει προφανής, είναι το εκπαιδευτικό σύστημα. Ενα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν έχει σταματήσει να μας γαλουχεί εθνικά – και μάρτυρας οι μαθητικές παρελάσεις. Μοιάζει όμως να είναι τόσο αποτυχημένο ώστε η πατριωτική συνείδηση που επιχειρεί να διαμορφώσει να εκτρέπεται είτε σε αναδελφισμό στην καλύτερη περίπτωση και τυφλό εθνικισμό στη χειρότερη είτε να θάβεται κάτω από τόνους ιστορικής άγνοιας.
Ούτε ο αναδελφισμός και ο τυφλός εθνικισμός αλλά ούτε και η ιστορική άγνοια διαμορφώνουν σύγχρονους πολίτες. Αν έπρεπε όμως να επιλέξω ανάμεσα σε αυτές τις δυο συμπληγάδες του εκπαιδευτικού συστήματος για τις επόμενες γενιές, δεν θα είχα κανέναν δισταγμό. Θα επέλεγα πάντα την Τριπολιτσά που μπερδεύεται με τους Αγίους Σαράντα. Τη μαθητική παρέλαση που μοιάζει με βαρετή βόλτα. Τον πόλεμο των νεραντζιών από τον κανονικό πόλεμο.
14°
