Η προχθεσινή (17/7/13) επίσκεψη Αλέξη Τσίπρα και Μανώλη Γλέζου στον Κάρολο Παπούλια να του θέσουν το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων με έκανε να θυμηθώ κάποια άλλη ιστορία διεκδίκησης αποζημίωσης, αλλά από το ελληνικό κράτος για δική του πολεμική (εμφυλιοπολεμική για την ακρίβεια) ενέργεια – με θετική μάλιστα έκβαση που θα προσθέτει ίσως πολιτικά και ηθικά επιχειρήματα στον τίμιο αγώνα που διεξάγεται επί του θέματος από πολλές πλευρές.
Αφορά άμεσα μάλιστα και τους δύο εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ δεδομένου ότι η ιστορία αφορά την «Αυγή», της οποίας ο Μανώλης Γλέζος υπήρξε διευθυντής και ο Αλέξης Τσίπρας είναι άτυπος ιδιοκτήτης. Πρόκειται για την αποζημίωση που διεκδικούσε η εφημερίδα για τις ζημιές που είχε υποστεί, όταν στις 21 Απριλίου 1967 όργανα των πραξικοπηματιών είχαν εισβάλει στα γραφεία της και είχαν πάρει ό,τι υπήρχε μέσα, αναζητώντας στοιχεία που αποδείκνυαν την «κομμουνιστική συνωμοσία για την ανατροπή του καθεστώτος» που επικαλούνταν η χούντα τις πρώτες ημέρες της εξουσίας της. Βεβαίως τα χειρόγραφα των δημοσιογράφων, τα γραφεία και τα έπιπλα δεν ήσαν άξια λόγου οικονομικά στοιχεία, αλλά κάποιοι υποστήριζαν ότι υπήρχε και πίνακας του Πικασό (της «κόκκινης» περιόδου του) που άξιζε πολλά και κανείς δεν ήξερε τι είχε απογίνει.
Η «Αυγή», που πριν τη δικτατορία ήταν το ημιεπίσημο όργανο της ΕΔΑ, επανεκδόθηκε τον Αύγουστο του 1974 ως όργανο του ΚΚΕ (εσωτερικού), όταν νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ (Σεπτέμβριος 1974) επανεκδόθηκε και ο «Ριζοσπάστης». Η «Αυγή» κάποια στιγμή έπαψε να αυτοχαρακτηρίζεται ως κομματικό όργανο, αλλά πάντα τον εκδότη και το διευθυντή τους όριζε το ΠΓ του ΚΚΕ (εσωτερικού), στη συνέχεια της ΕΑΡ, που προέκυψε το 1987 από την αποκομμουνιστικοποίηση του ΚΚΕ (εσωτερικού)–, έτσι βρέθηκα και εγώ διευθυντής της το 1988.
Παραιτήθηκα σύντομα, δεν πρόλαβα να κλείσω χρόνο στη θέση. Αλλά μάλλον δεν φταίει η σύντομη θητεία μου για το γεγονός ότι ποτέ δεν με κάλεσαν σε εκδηλώσεις που έγιναν κατά καιρούς για την «Αυγή», όπου είχαν κληθεί οι άλλοι εν ζωή διευθυντές της. Με έχουν καταγράψει στον κατάλογο των οριστικών απωλειών του κινήματος.
Είχα διαδεχθεί τον αείμνηστο Γρηγόρη Γιάνναρο, εξαιρετικό άνθρωπο και φίλο, καλλιεργημένο και με χιούμορ. Από αυτόν είχα ακούσει την ιστορία με τα σοβιετικά τρακτέρ που είχαν τεράστιες σιδερένιες ρόδες, τρία-τέσσερα μέτρα ύψος, εντελώς δυσανάλογο με το μέγεθος των οχημάτων. Τα είχε δει όταν, κατά τις μεταπτυχιακές του σπουδές στα οικονομικά στη Μόσχα, ο ίδιος και οι συμφοιτητές του είχαν επισκεφθεί κάποιο κολχόζ. Δεν συμφωνούσαν μεταξύ τους γιατί είχαν τα τρακτέρ τόσο μεγάλες ρόδες· ο ένας έλεγε λόγω του εδάφους, ο άλλος λόγω του ρωσικού χειμώνα, ο τρίτος (που μάλλον είχε διαβάσει και τις αυτοαναφορικές κοινοτοπίες του Ρόλαντ Μπαρτ) υποστήριζε πως συμβόλιζαν τη σοβιετική ισχύ, κατέφυγαν στο διευθυντή του κολχόζ: «Το εργοστάσιο παραγωγής σιδήρου της περιοχής έπιασε το πλάνο του, πήρε την “Κόκκινη Σημαία” για το κατόρθωμά του, αλλά κάτι έπρεπε να γίνει με το προϊόν του γιατί είχε πέσει έξω το πλάνο παραγωγής μηχανών για τα τρακτέρ: έ, έκαναν τις ρόδες τους πιο μεγάλες». Θα έπρεπε να στήσουμε ένα τέτοιο τρακτέρ στο γραφείο των οικονομολόγων του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν θα χωράει.
Η «Αυγή» όταν την ανέλαβα βρισκόταν για μια ακόμη φορά σε άθλια οικονομική κατάσταση. Ξεκινήσαμε τα κλασικά: εξόρμηση, κουπόνια, εκκαθάριση του μισθολογίου, εκκλήσεις στις οργανώσεις για διανομή χέρι με χέρι, στις τράπεζες για αναδιάρθρωση των δανείων, στις ΔΕΚΟ για διαφημίσεις – και σε κάποια συνεδρίαση του ΠΓ της ΕΑΡ κάποιος έθεσε το ζήτημα της αποζημίωσης για την καταστροφή του αρχείου της «Αυγής» από τη χούντα, τότε το έμαθα και εγώ. «Κολοκύθια, τα δικαστήρια το έχουν απορρίψει» απάντησε ο Λεωνίδας Κύρκος. Κάποιοι υποστήριξαν ότι το ζήτημα δεν ήταν νομικό αλλά ηθικό και πολιτικό, υπενθύμισαν ότι η «Καθημερινή» είχε πάρει αποζημίωση, «για το τυπογραφείο της που εμείς δεν είχαμε» αντέτεινε άλλος, «είχαμε, όμως, τον πίνακα του Πικασό» επέμεινε τρίτος. Οι παλαιότεροι, που ήξεραν περισσότερα, χαμογέλασαν με το επιχείρημα, τέλος πάντων καταλήξαμε να γίνουν ενέργειες από τον Αντώνη Μπριλλάκη που τα πήγαινε καλά με τους πασόκους προς την κυβέρνηση – Ανδρέα Παπανδρέου τότε, εποχή του σκανδάλου Κοσκωτά.
Δεν έγινε τίποτα· η «Αυγή» επέζησε πάντως και έφθασε ως τις ημέρες μας. Αποζημίωση όμως δόθηκε τελικά, περί το 2000, επί αντιδιαπλοκικού Νίκου Κωνσταντόπουλου στον Συνασπισμό και επάρατου «αρχάγγελου της διαπλοκής» Κώστα Σημίτη στην πρωθυπουργία. Δεν ξέρω τι ποσό δόθηκε ούτε με ποιες διαδικασίες – πολιτικές όμως υποθέτω, αυτές που δεν είχαν τελεσφορήσει το 1988.
Ο Μανώλης Γλέζος ήταν (για δεύτερη φορά) διευθυντής της «Αυγής» όταν έγινε το πραξικόπημα, πρέπει να είχε εμπλακεί στην υπόθεση της διεκδίκησης αποζημίωσης για τον «πίνακα του Πικασό», στις αρχικές τουλάχιστον φάσεις αυτής της υπόθεσης. Μετά έγινε βουλευτής του ΠαΣοΚ και δεν τον αφορούσαν αυτές οι ιστορίες, τώρα ασχολείται με πολύ παλιότερες και διεκδικεί το «κατοχικό δάνειο». Το προηγούμενο με την «Αυγή» δείχνει πως ίσως ο αγώνας του δικαιωθεί στο τέλος – μπορεί να ταιριάζει περισσότερο στη λογική των ανάλγητων προτεσταντών να επιστρέψουν δάνειο παρά να χαρίσουν αυτό που έδωσαν. Μπορεί να είναι και πράκτορες της Γερμανίας οι Τσίπρας-Γλέζος, κρυπτομερκελιστές τους έχει ανατεθεί η αποστολή να της βρουν έντιμη διαφυγή από το αδιέξοδο της βιωσιμότητας του χρέους.
Αλλά, σκεφτομαι τώρα, γιατί να πάρουν αποζημίωση μόνο η «Καθημερινή» και η «Αυγή» και όχι οι εξόριστοι, οι βασανισμένοι, οι φυλακισμένοι της χούντας; Γιατί, επιπλέον, να αποζημιώσει η Γερμανία για τους σφαγιασθέντες στο Δίστομο και όχι το ΚΚΕ για τους σφαγιασθέντες στον Μελιγαλά (που είναι της μόδας) ή στο Κιλκίς; Γιατί το ελληνικό κράτος να μην αποζημιώσει όσους κατέσφαξαν οι δικές του δυνάμεις – και πρώτους-πρώτους τους συγγενείς του Άρη Βελουχιώτη και των συντρόφων του; Και δεν δικαιούνται επιπλέον αποζημίωση για ηθική βλάβη οι οικογένειες αυτών που οι κυνηγοί κεφαλών και των δύο πλευρών κρεμούσαν τα σκαλπ τους στις πλατείες πόλεων και χωριών κατά τη δεκαετία του 1940; Και γιατί δεν δικαιούνται αποζημίωση για τις περιουσίες τους οι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας ή οι Σλαβομακεδόνες που το ελληνικό κράτος κατέσχεσε τα χωράφια και τα σπίτια τους επί κατοχής και εμφυλίου; Και για τα Δεκεμβριανά, δεν πρέπει κατιτίς να δώσει η Βρετανία που τόσους ανθρώπους σκότωσαν και τόσα κτήρια κατεδάφισαν οι στρατιώτες του Σκόμπι; Δεν ξέρω αν υπάρχει νομική βάση για όλα αυτά, αλλά σίγουρα ηθική και πολιτική υπάρχει. Όπως και στην περίπτωση της «Αυγής», όπως και στην περίπτωση των διεκδικήσεων Τσίπρα-Γλέζου-Καμμένου και λοιπών με ισχυρή ιστορική μνήμη. Τη ζημιά, όμως, που προκαλούν οι συνεχείς αναφορές στην κατοχή και στον εμφύλιο και στα δεινά τους τη φορτώνουμε στην επόμενη γενιά. Και είναι χειρότερη κληρονομιά από τα χρέη.
Αν οι Γερμανοί δώσουν τελικά αποζημιώσεις, σίγουρα θα υπάρχουν λεφτά για να πληρώνουμε οι συνέλληνες τα κακά που έχουμε κάνει ένας στον άλλον. Θα διεκδικήσω και εγώ αποζημίωση για τη χούντα διότι, λόγω εμπλοκής στην αντίσταση, εγκατέλειψα τη φυσική όπου θα διέπρεπα γράφοντας εξισώσεις, εγγυημένης από τα μαθηματικά και τα πειράματα αλήθειας, και κατέληξα γραφιάς που ο καθένας αμφισβητεί τα γραφόμενά του – και κυρίως τις προθέσεις και τα κίνητρά του.
Από τις Εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Δημήτρη Ψυχογιού «Η Πολιτική Βία στην Ελληνική Κοινωνία».
Δοκίμιο που αναδεικνύει τις πολιτιστικές ρίζες της πολιτικής βίας στην Ελλάδα, που έχει τη βιαιότερη ιστορία από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία 70 χρόνια.
7°
Από τις Εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Δημήτρη Ψυχογιού «Η Πολιτική Βία στην Ελληνική Κοινωνία».
