Ρωτάω πιτσιρικάδες για τον Μάη του ’68. Δεν έχουν ιδέα. Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό. Κοιτάζοντας πίσω, στον Μάη του 1968, είναι σαν να βλέπουμε στον ουρανό το φως των αστεριών που έσβησαν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ούτως ή άλλως, τα γεγονότα εκείνα κάπως έτσι έφτασαν στην Ελλάδα: σαν αστρικό φως, με την καθυστέρηση της απόστασης. Και εξιδανικευμένα.
Τότε η ενημέρωση περνούσε μόνο από εφημερίδες και κινηματογραφικά Επίκαιρα. Ένας νεαρός φοιτητής στην Ελλάδα της δικτατορίας θα άκουγε για τα γεγονότα στο Παρίσι από φήμες. Τα μάθαμε αργά και περιμέναμε να πέσει η χούντα για να τα οικειοποιηθούμε. Στο τέλος του 1974 οι μισοί Έλληνες είχαν να αφηγηθούν κάτι από αντίσταση στη χούντα, με σος από Μάη. Και όπως λέει και ο Απόστολος Δοξιάδης, αυτό το παραμύθι, που στήσαμε πάνω σε μία ανύπαρκτη αντίσταση, μας έκανε να δεχόμαστε ακόμα και συνδικαλιστικές γουρουνιές ως κομμάτια ενός δίκαιου αγώνα. Διότι όλοι με κάποιον τρόπο έπρεπε τότε να συμμετέχουν σε έναν αγώνα, πραγματικό ή, συνήθως, φανταστικό.
Η κρίση μεγαλώνει μία γενιά παιδιών που όχι μόνο στερήθηκαν τα βασικά και τα στοιχειώδη, αλλά τα πρώτα τους ερεθίσματα από τη δημόσια ζωή ήταν απολύτως τοξικά
Το πνεύμα του Μάη του ’68 περιείχε μία ιστορική καινοτομία: για πρώτη φορά η νεολαία αντιμετωπίστηκε ως ένας κοινωνικός και ταξικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις, ακόμα και όταν προτάσσει το ανεδαφικό, συχνά δε και το ηλίθιο. Όμως ακόμα και αν το ’68 οι συνθήκες ήταν ομαλές, το πνεύμα του Μάη, δεν θα άνθιζε στη βαλκανική μας γωνιά. Δεν υπήρχε το κοινωνικό υπόβαθρο, η μακρά περίοδος της κανονικότητας που επιτρέπει στις ιδέες να διαβρώσουν το παλιό και να αναδείξουν το καινούργιο. Κάπως έτσι, λόγω της χούντας, η ελληνική νεολαία δεν συνδέθηκε με τον Μάη, αλλά ούτε και με το κίνημα διαμαρτυρίας κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Και οι χίπις ήρθαν εδώ ως καρικατούρες στις ταινίες του Διαλιανίδη ή ως τουρίστες, σχεδόν με τη μορφή του εξωγήινου. Η νεολαία έφτιαξε όραμα με ντόπια υλικά. Πήρε την ήττα της Αριστεράς στον Εμφύλιο και μαζί της ζύμωσε τα καλύτερά της χρόνια.
Αυτή τη χρονιά ενηλικιώνονται τα παιδιά που γεννήθηκαν το 2000 – απορώ πώς δεν σκέφτηκαν στην κυβέρνηση να αναδείξουν τη σύμπτωση με την έξοδο από τα μνημόνια. Είναι παιδιά που μεγάλωσαν μέσα στην κρίση, που δεν έχουν μνήμες της ανέμελης Ελλάδας. Πρόκειται για τα παιδιά της γενιάς που γεννήθηκε κάπου εκεί, στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Στο Παρίσι δε, πολλοί πιτσιρικάδες θα ακούσουν ιστορίες από τον παππού και τη γιαγιά που έβγαζαν τα λαρύγγια τους στις διαδηλώσεις του Μάη.
Συνήθως όλοι εμείς οι μεγαλύτεροι κάνουμε λάθος, προσπαθώντας να κωδικοποιήσουμε τα μηνύματα και τις τάσεις των καιρών. Ψάχνουμε αυτά που θέλουν, που φοβόνται και λατρεύουν οι πιτσιρικάδες, όμως νομίζω ότι στην εποχή των δικτύων δεν υπάρχουν απαντήσεις για αυτά τα πράγματα. Ναι, εννοείται, όλοι οι νέοι πάντα θα αγωνιούν για το μέλλον τους, αλλά όταν μεγαλώσουν θα καταλάβουν ότι αυτό είναι ένα μικρό τίμημα για τη νιότη που χάρηκαν. Έχω την αίσθηση ότι αν υπάρχει κάτι που μπορείς να διακρίνεις επάνω στο σώμα της νεολαίας είναι ο διαχωρισμός της σε δύο μεγάλα κομμάτια. Από τη μία είναι οι πιτσιρικάδες που το παλεύουν, αναζητούν μόρφωση, εξειδίκευση και κάνουν όνειρα για μία ζωή μακριά από εδώ. Και από την άλλη, αυτό που βλέπεις στις λαϊκές γειτονιές που η κρίση λεηλάτησε. Κοντοκουρεμένα αγόρια, δυνατά μπράτσα, κορίτσια της Καινούργιου, μεγάλα ποσοστά Χρυσής Αυγής, μπάλα, Σεφερλής. Συνήθως λέμε ότι αυτοί που ακολουθούν είναι καλύτεροι από εκείνους που προηγήθηκαν. Ας μην το κρατάμε ως κανόνα.
Η κρίση μεγαλώνει μία γενιά παιδιών που όχι μόνο στερήθηκαν τα βασικά και τα στοιχειώδη, αλλά τα πρώτα τους ερεθίσματα από τη δημόσια ζωή ήταν απολύτως τοξικά. Δεν μιλάμε για λίγα παιδιά. Μιλάμε για μία ολόκληρη φουρνιά που έχασε την ευκαιρία της καλής μόρφωσης και είδε τους γονείς της να οικοδομούν πολιτική συμπεριφορά πάνω στο μίσος και στην οργή. Τι είδους χώρα θα φτιάξουν όλοι αυτοί όταν έρθει η ώρα τους; Κανένας δεν ξέρει. Μπορεί, ωστόσο, να δικαιώσουν, χωρίς να το ξέρουν, τον Μάη του ’68, φέροντας τη φαντασία στην εξουσία.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
11°
