Σε πρόσφατο άρθρο (εδώ) περιγράψαμε τον τρόπο που χειρίζεται τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό (repos) ο κ. Τσακαλώτος κατ’ εφαρμογήν της πολιτικής Τσίπρα-Καμμένου. Με αστρονομικό επιτόκιο (4.63% κατά μέσο όρο το 2017), η κυβέρνηση δανείζεται για μερικές εβδομάδες από τα «διαθέσιμα» των φορέων και οργανισμών του δημοσίου, με συμβάσεις οι οποίες ανανεώνονται. Με κατάλληλο χρονισμό των σχετικών συμβολαίων, την ημέρα που ο ΥΠΟΙΚ υποχρεούται να ενημερώσει (τέλος μήνα και πιο κρίσιμα τέλος τριμήνου), το υπόλοιπο μένει για μία ή δύο ημέρες στο επιθυμητό ύψος το οποίο καλλωπίζει επαρκώς την εικόνα της διαχείρισης. Έτσι αποκρύπτεται μόνιμη ανάγκη χρηματοδότησης της κυβέρνησης, κατ’ ελάχιστον 2 δις ευρώ – πιθανότατα της τάξεως των 7 δις ευρώ, όσα ζητούσε ο κ. Τσακαλώτος στον προϋπολογισμό (Πίνακας 4.3, σελ 121) για «αντικατάσταση βραχυπρόθεσμου χρέους», χωρίς όμως στην εισηγητική έκθεση να το αντικαθιστά! Στο ίδιο άρθρο περιγράφεται η κατάσταση με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του δημοσίου (τα φέσια της κυβέρνησης στην αγορά, με τουλάχιστον τρίμηνη καθυστέρηση – στην πράξη πολύ περισσότερο από τρίμηνο). Άλλα στοιχεία καταγράφει το ΥΠΟΙΚ, άλλα συμφωνεί με τους «θεσμούς» για τις εκταμιεύσεις δόσεων. Όταν δε υπάρχει πίεση των δανειστών για μείωσή τους, οι υποχρεώσεις (τα φέσια που λέγαμε) εμφανίζονται σωρηδόν – δισεκατομμύρια, όχι αστεία. Συγκεκριμένα λεπτομερή στοιχεία έγιναν γνωστά πριν λίγες μέρες (εδώ) από την Έκθεση Συμμόρφωσης στο Eurogroup 22/1.
Η Λερναία Ύδρα των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του δημοσίου
Στο διάγραμμα παρουσιάζεται η εξέλιξη του υπολοίπου τέλους μηνός των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του δημοσίου όπως καταγράφεται (α) στα επίσημα κείμενα του Euro Working Group Οκτωβρίου (Απρίλιος – Σεπτέμβριος) και του Eurogroup Ιανουαρίου (Ιούνιος – Δεκέμβριος) – μπλε καμπύλη και (β) στα στοιχεία εκτέλεσης προϋπολογισμού του ΥΠΟΙΚ – κόκκινη καμπύλη. Η διαφορά είναι τεράστια!
Την 1/5/2017 ο κ. Τσακαλώτος ανέλαβε την υποχρέωση μείωσης τους ύψους των ληξιπροθέσμων κατά 1.5 δις μέχρι 30/9/2017, διαφορετικά δεν θα γινόταν η εκταμίευση της υποδόσης των 800 εκατ ευρώ. Ο στόχος επετεύχθη και πήραμε τα χρήματα! Πλην όμως, για να μειωθούν τα φέσια της κυβέρνησης κατά 1.5 δις έγινε διακανονισμός κυβερνητικών οφειλών ύψους 6.3 δις (εξοφλήσεις και συμψηφισμοί) για τον απλούστατο λόγο πως, πέραν της διαφοράς 1.5 δις ευρώ των καταγραφών των δανειστών και ΥΠΟΙΚ (30/4/2017), στο πεντάμηνο εμφανίσθηκαν πρόσθετες υποχρεώσεις 4.8 δις οι οποίες δεν κατεγράφοντο πουθενά.
Με το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης, 15/6/2017, η κυβέρνηση συμφώνησε με τους δανειστές τον μηδενισμό των ληξιπρόθεσμων οφειλών μέχρι το τέλος του Μνημονίου (Αύγουστος 2018), οπότε οι διακανονισμοί συνεχίστηκαν. Για να μειωθούν κατά 2.6 δις ευρώ κατά το Eurogroup (ή κατά 1.75 δις κατά τις καταγραφές του ΥΠΟΙΚ) το οκτάμηνο Μάιος – Δεκέμβριος 2017, κατεβλήθησαν (κάποια συμψηφίσθηκαν) 10.24 δις ευρώ! Δηλαδή, υπήρχε χρέος «εν αναμονή» ύψους 7.6 δις ευρώ (κατά Eurogroup – 8.5 δις ευρώ κατά τις αναφορές για εγχώρια κατανάλωση του ΥΠΟΙΚ), κρυμμένο από τα αδιάκριτα μάτια, το οποίο εμφανίσθηκε τώρα, μετά τον διακανονισμό του. Το ενδιαφέρον είναι πως στο Eurogroup 22/1 αναφέρεται το υπόλοιπο 2017 ληξιπροθέσμων υποχρεώσεων περίπου 6.4 δις ευρώ, ενώ το ΥΠΟΙΚ καταγράφει 3.3 δις και η Έκθεση Συμμόρφωσης 3.97 δις. Ένας θεός ξέρει τι θα βγει ακόμη!
Τα μεγέθη είναι αστρονομικά. Το ποσόν των 10.24 δις ευρώ που καταβλήθηκε το οκτάμηνο για να διακανονισθούν τα κυβερνητικά φέσια είναι σχεδόν όσο το σύνολο του θηριώδους πρωτογενούς πλεονάσματος της διετίας 2016-17. Ας μην αναρωτιόμαστε λοιπόν «πώς γίνεται με σύνολο πρωτογενών πλεονασμάτων περίπου όσο οι τόκοι να ανεβαίνει το ακαθάριστο χρέος κατά 7.5 δις στη διετία και τα πάσης φύσεως διαθέσιμα του δημοσίου να μειώνονται κατά 1.6 δις;» – το σύνολο είναι μόλις 9.1 δις ευρώ, πέραν του «δημιουργικού υπολοίπου» τουλάχιστον 2 δις ευρώ των repos!. Η διαχείριση Τσακαλώτου υπηρετεί τη μαγική εικόνα του συριζανελικού success story. Δεν χαρακτηρίζεται Greek Statistics, όπως ίσως έπρεπε, μόνον και μόνον επειδή είναι εν γνώσει των δανειστών. Η εικόνα της επιτυχούς διαχείρισης φαίνεται να είναι εντολή.
Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του δημοσίου είναι δύο «κατηγοριών»: οι βεβαιωμένες και οι «υπό πιστοποίησιν». Στις πρώτες, έχουν γίνει όλες οι ενέργειες του δημοσίου και απλώς αυθαιρέτως η διοίκηση δεν εκταμιεύει. Για τις δεύτερες, δεν έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος πιστοποίησης και αναφοράς, είτε λόγω γραφειοκρατίας είτε λόγω εσκεμμένης καθυστέρησης. Η διαφορά στις καταγραφές Eurogroup και ΥΠΟΙΚ μπορεί να χρεωθεί στις «υπό πιστοποίησιν» οφειλές, για τις οποίες ενημερώνει τους δανειστές ο ΥΠΟΙΚ, δεν τις εμφανίζει όμως πουθενά αλλού. Το «ενημερώνει» είναι σχήμα λόγου, δεδομένου ότι το οκτάμηνο εμφανίσθηκαν άγνωστες και στους δανειστές υποχρεώσεις συνολικού ύψους 7.6 δις ευρώ. Άγνωστες μετά από οκτώ χρόνια συνεχούς εποπτείας των αρμόδιων υπηρεσιών του δημοσίου (κυρίως το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους).
Με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις το δημόσιο ναι μεν στραγγαλίζει την οικονομία, αντλεί όμως ρευστότητα το ίδιο. Υποχρεωτικός δανεισμός από άτυχους προμηθευτές, εξαγωγείς, εμπόρους και επιτηδευματίες, έως και μικροσυνταξιούχους που περιμένουν να βγει η σύνταξη. Είναι εξαιρετικά βολικό ως εργαλείο για το διαχειριστή γιατί τα φέσια δεν καταγράφονται στο χρέος. Αντί να δανείζεται ο ΥΠΟΙΚ από την αγορά, τον ESM, ή και τους οργανισμούς του δημοσίου, διατηρεί ρευστότητα χωρίς επιτοκιακό κόστος, χωρίς να αυξάνει το χρέος – απλώς διαλύοντας την οικονομία. Τα δε «άγνωστα», υπό πιστοποίησιν φέσια είναι πάντα απροσδιόριστου ύψους. Η κατασκευή μιας μαγικής εικόνας είναι ευκολάκι. Αξίζει να σημειωθεί πως ο κ. Χαρδούβελης, χωρίς εκταμιεύσεις από την τρόικα (άρα σε διαχειριστική ασφυξία) δανειζόταν από τους φορείς του δημοσίου, όμως απομείωνε συνεχώς τις τότε ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις. Αντίθετα, ο κ. Τσακαλώτος, μέχρι τον Αύγουστο 2017 ενέτεινε τον δανεισμό σε repos και παράλληλα μοίραζε τα φέσια ως αποκριάτικη αμφίεση. Είναι σαφές πως πρόκειται για συνειδητές επιλογές πολιτικής, όχι για διαχειριστικές διεξόδους ανάγκης.
Ας κλείσουμε την περιγραφή της εικόνας με το κωμικοτραγικό στοιχείο. Ο αναγνώστης ίσως έχει παρατηρήσει πως όταν ανακοινώνεται το πρωτογενές αποτέλεσμα (πλεόνασμα ή έλλειμμα), γίνεται αναφορά σε δύο διαφορετικά μεγέθη: το αποτέλεσμα κατά ΕΛΣΤΑΤ/Eurostat και κατά τις προβλέψεις του μνημονίου. Ως κίνητρο για να μην «κρύβεται χρέος», η διευθέτηση μη καταγεγραμμένων ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων (τα υπό πιστοποίησιν φέσια που λέγαμε) εξαιρείται από δαπάνες, άρα διογκώνεται το πλεόνασμα. Ο κύκλος, όσο και εάν φαντάζει αστείο, είναι ως εξής: ο ΥΠΟΙΚ βάζει φέσι στην αγορά, η αγορά ματώνει, καταγράφονται πλεονάσματα που δεν υπάρχουν και κάποια στιγμή, οι υποχρεώσεις διευθετούνται χωρίς να επηρεάζουν το πλεόνασμα! Ο πλήρης παραλογισμός, ο οποίος όμως είναι εξαιρετικά βολικός όταν όλοι οι εμπλεκόμενοι (ελληνική κυβέρνηση και δανειστές) έχουν κοινό στόχο την παρουσίαση σε κοινοβούλια και κοινή γνώμη ενός success story.
Το θλιβερό στην υπόθεση είναι πως ο κατ’ εξοχήν εκτελεστικός για τον καλλωπισμό της εικόνας, ο πολιτικός προϊστάμενος του Γενικού Λογιστηρίου, ορίσθηκε συντονιστής της ανεξάρτητης αρχής του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής. Ο λύκος που φυλάει τα πρόβατα!
Τι μπορεί να γίνει;
Ο κ. Τσακαλώτος μπορεί με να επιδεικνύει το βρετανικό του χιούμορ στη Βουλή, έχει επιδείξει όμως αλλεργία στην ενημέρωση επί πραγματικών στοιχείων. Την επομένη της αντιπαράθεσής τους στη Βουλή κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού, ο κ. Βενιζέλος ζήτησε, όπως προβλέπει η κοινοβουλευτική διαδικασία, συγκεκριμένα στοιχεία από τον κ. Τσακαλώτο – κάποια απ’ αυτά θα έριχναν φως και σε πτυχές του ζητήματος της «δημιουργικής άντλησης ρευστότητας». Παρά το ότι ο ΥΠΟΙΚ υποχρεούται να ανταποκριθεί στο αίτημα εντός τριάντα ημερών, σχεδόν τρεις μήνες μετά το αγνοεί. Η διατήρηση της θολότητας στη διαχείριση είναι αυτό που επιθυμεί.
Η ευρωπαϊστική αντιπολίτευση πρέπει να απαιτήσει από την κυβέρνηση όχι μόνον τα στοιχεία τα οποία ήδη ζητούνται, αλλά και τα στοιχεία για τις άδηλες ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις ανά υπουργείο και φορέα της γενικής κυβέρνησης, όπως και το ημερήσιο υπόλοιπο ενεργών δανειακών συμβολαίων repos, τουλάχιστον από τον Απρίλιο 2017. Χωρίς την πραγματική δημοσιονομική εικόνα της χώρας είναι αδύνατη όποια εκπόνηση οικονομικής πολιτικής, οι βαθυστόχαστοι προβληματισμοί για εθνικά προγράμματα εξόδου από την κρίση είναι απλώς αδιάφοροι, όπως και όποια ουσιαστική συζήτηση για την υποτιθέμενη «καθαρή έξοδο» από τα προγράμματα στήριξης. Όποια αντιπαράθεση ή ακόμη και προσπάθεια σύγκλισης σε μια πραγματικότητα η οποία απλώς δεν υφίσταται, είναι βέβαιο πως θα αποβεί εις βάρος των πολιτών.
