Εδώ και καιρό, ζούσα κάπως ήρεμα. Παρά την κρίση και τις απίστευτες δυσκολίες που έχει δημιουργήσει σχεδόν σε όλους μας, οι εποχές της επαγγελματικής αμφισβήτησης είχαν μείνει πίσω. Οι καιροί που τα διάφορα κομματικά επιτελεία και λοιποί ενδιαφερόμενοι μας κατήγγειλαν για σκοπιμότητα, για μία ή και μισή μονάδα διαφορά στην πρόθεση ψήφου, φαίνονταν να έχει απομακρυνθεί.
Τα προβλήματα σήμερα είναι τόσο μεγάλα για το πολιτικό σύστημα, που σίγουρα δεν έχει την πολυτέλεια αυτών των πρακτικών του παρελθόντος. Έτσι νόμιζα.
Και ξαφνικά, όλα αυτά άλλαξαν. Η αιτία δεν ήταν βέβαια μισή ή μία μονάδα διαφορά στην πρόθεση ψήφου όπως παλιά, αλλά ένα άλλο εύρημα ότι το 30% δήλωσε πως συμφωνεί με τη φράση «στη δικτατορία τα πράγματα ήταν καλύτερα» και το 63% να διαφωνεί.
Ορυμαγδός εναντίον. Διατυπώθηκαν τρεις αντιρρήσεις-κατηγορίες. Προτίθεμαι, εν συντομία, να απαντήσω.
1. Κατηγορία πρώτη: Είναι ανιστόρητο να συγκρίνεις τη δημοκρατία με τη δικτατορία. Άρα «ανιστόρητη» και η ερώτηση.
Απάντηση: Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό γίνονται έρευνες πολιτικής κουλτούρας με στόχο τη μελέτη φαινομένων εξτρεμισμού των άκρων. Ήδη τα στοιχεία της έρευνας μάς ζητήθηκαν από το Παν/μιο Autonoma της Μαδρίτης, από ερευνητική ομάδα που μελετά τα ίδια φαινόμενα στην Ισπανία μετά την κρίση (επικεφαλής της έρευνας ο καθηγητής Jose Ramon Montero). Στην Ελλάδα το ΕΚΚΕ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών) έχει δημοσιεύσει ερευνητικά στοιχεία όχι μόνο για την αποδοχή της Δικτατορίας, αλλά μέχρι και για τη δημοτικότητα του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου (περιοδική έκδοση της ελληνικής εταιρείας πολιτικής επιστήμης Νοέμβριος 1998). Μάλιστα η δημοτικότητά του είχε φτάσει το 1993 το 20,6%.
2. Κατηγορία δεύτερη: Η ερώτηση δεν ήταν σωστή, ήταν μεροληπτική. Άρα υπερεκτίμησε το ποσοστό όσων είναι υπέρ της δικτατορίας.
Απάντηση: Η ερώτηση ήταν «ορισμένοι λένε ότι στη δικτατορία τα πράγματα ήταν καλύτερα από σήμερα. Εσείς συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη αυτή;» Η διατύπωση της ερώτησης είναι τυπική ερώτηση διερεύνησης της αποδοχής ενός concept. Χρησιμοποιείται συχνά σε όλα τα είδη των κοινωνικών ερευνών και ερευνών αγοράς. Αλλά ας υποθέσουμε για τις ανάγκες της συζήτησης ότι έχουν δίκιο όσοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο. Τότε πώς εξηγούν ότι αμέσως μετά το 88% των ερωτωμένων θεωρεί ότι σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα σε θέματα «ελευθερίας έκφρασης και γνώμης», ενώ μόλις το 36% θεωρεί πως τα πράγματα είναι καλύτερα σε θέματα ασφάλειας και το 59% ότι είναι χειρότερα; Μήπως το εύρημα αυτό τους φαίνεται καλύτερο; Σημειωτέον ότι οι απαντήσεις στο πρώτο ερώτημα με τα αμέσως επόμενα, τα θεματικά, είναι απολύτως συσχετισμένες (X2 test=0.000) και επίσης τα στατιστικά test αξιοπιστίας (reliability test) μου δίνουν (alpha=0,72).
3. Κατηγορία τρίτη: Μα ρωτάτε για τη δικτατορία ανθρώπους που δεν είχαν καν γεννηθεί τότε;
Απάντηση: Στις έρευνες δεν μετράμε μόνο βιώματα. Μετράμε και αντιλήψεις (perceptions). Κάποιοι πέθαναν με το όραμα της αταξικής κοινωνίας και κανείς δεν την έζησε ποτέ. Απαγορεύεται να ρωτάμε αν «θα θέλατε να ζείτε σε αταξική κοινωνία»; Η μήπως θα πρέπει να έχουμε το μεταθανάτιο βίωμα για να μπορούμε να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή;
Κλείνοντας αυτή τη σύντομη απάντηση θα ήθελα να προσθέσω το εξής: και καλά η Metron Analysis. Το Κοινοβούλιο και οι λοιποί θεσμοί του πολιτικού συστήματος, «του συνταγματικού τόξου» που λέει και το ΠΑΣΟΚ, έχουν να μας επιδείξουν καμία μελέτη για την εικόνα του Κοινοβουλευτισμού και της Δημοκρατίας στην Ελλάδα σήμερα; Μπήκαν στον κόπο να την κάνουν; Και αν ναι, γιατί να την κρατάνε στα συρτάρια τους; Ας την κοινοποιήσουν και σε μας, ώστε να μη λέμε ανακρίβειες και σπέρνουμε τη σύγχυση στη χώρα.
Και μία προσωπική παρατήρηση-αυτοκριτική: Τι τα θελα τώρα αυτά; Καλά να πάθω…
Με αγάπη και καταλλαγή,
Στράτος Φαναράς
Υ.Γ. Συγγνώμη για τα ελάχιστα τεχνικά, αλλά κάπως έπρεπε να απαντήσω.
13°
