To 2016 ήταν η χρονιά που έθεσε τις βάσεις για τις καταιγιστικές εξελίξεις που θα πραγματοποιηθούν μέσα στο 2017. Ήταν η χρονιά όπου ο φιλελευθερισμός λαβώθηκε παγκοσμίως και ο βάρβαρος λαϊκισμός θριάμβευσε, η ακροδεξιά σε όλο τον κόσμο έχει οργανωθεί και ορθώνεται μπροστά μας όχι σαν απειλή αλλά σαν ηγετική δύναμη. Ποιος μπορούσε να προβλέψει τι μας επιφύλασσε η απερχόμενη χρονιά; Ποιος μπορεί να προβλέψει τι μας επιφυλάσσει η νέα; Δεν μπορούμε να προφητέψουμε το μέλλον, μπορούμε όμως με βάση τα δεδομένα που έχουμε να δούμε κάποιους από τους βασικούς άξονες στους οποίους θα κινηθεί η νέα χρονιά. Δεν θα είναι εύκολη χρονιά και αυτό γιατί θα είναι η φυσική συνέχεια του 2016. Το 2017 θα είναι έτος μεγάλων αλλαγών και κοσμοϊστορικών δοκιμασιών, τρομοκρατίας, ψυχρού πόλεμου, ανατροπών, γελοιότητας και εκπλήξεων.
Ο ανταγωνισμός Ρωσίας - Δύσης στην εποχή του Τραμπ
Η εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ ήταν θείο δώρο για τη –στριμωγμένη από τις κυρώσεις της Δύσης– Ρωσία. Δεν υπήρξε ένα ουρανοκατέβατο δώρο αφού η εκλογή του Τραμπ φημολογείται ότι δεν θα πραγματοποιούνταν αν δεν υπήρχαν οι χάκερς που έδρασαν για λογαριασμό της Μόσχας. Στο θέμα του Συριακού εμφύλιου ο Τραμπ μας έχει δείξει με δηλώσεις του ότι επιζητά την απεμπλοκή των ΗΠΑ από τη στήριξη των ανταρτών της Συριακής αντιπολίτευσης, γεγονός που πρακτικά θα σημάνει την απόσυρση της Αμερικής από τη Συρία και θα καταστήσει τη Ρωσία ρυθμιστή των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή. Αυτή η εξέλιξη, θέλω να πιστεύω, θα επιταχύνει το τέλος του Ισλαμικού Κράτους γιατί τώρα πλέον ο αγώνας δεν θα είναι εναντίον δύο αντιπάλων αλλά εναντίον ενός, του ISIS. Από μια τέτοια εξέλιξη η Ευρώπη, η ανατολική Μεσόγειος και ειδικότερα η Ελλάδα θα έχουν όφελος γιατί μία από τις πρώτες επιπτώσεις θα είναι η μεγάλη μείωση των προσφυγικών ροών.
Αλλά ο ζωτικός στόχος της Ρωσίας δεν είναι η Μέση Ανατολή, αλλά τα κράτη τις Βαλτικής με πρώτο την Λετονία. Ο Πούτιν έχει δώσει δείγματα της επεκτατικής του πολιτικής στην προσάρτηση της Κριμαίας. Υπάρχει όμως μια διαφορά, η Ουκρανία δεν είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, πράγμα που θα μπορούσε, έστω και θεωρητικά, να την εξασφαλίσει ενάντια στην ιμπεριαλιστική πολιτική του Πούτιν. Η Λετονία όμως είναι χώρα της Ε.Ε. και μέλος της ευρωζώνης. Επιπλέον από τον Οκτώβριο του 2016 έχει αποφασιστεί ο υπό τον Καναδά σχηματισμός ενός πολυεθνικού τάγματος του ΝΑΤΟ. Ενώ από τις αρχές του 2017 έχει επίσης αποφασιστεί η δημιουργία από το ΝΑΤΟ τεσσάρων μάχιμων ταγμάτων στην υπόλοιπη ανατολική Ευρώπη. Οι χώρες που θα διευθύνουν τα τάγματα είναι: η Γερμάνια στη Λιθουανία, η Αγγλία στην Εσθονία και οι ΗΠΑ στην Πολωνία. Αυτό το σχέδιο είχε εκπονηθεί και άρχισε να υλοποιείται πριν από την εκλογή του Τραμπ στην Αμερική και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το τι πολιτική προτίθεται να ακολουθήσει το αλλοπρόσαλλο μυαλό του νέου πλανητάρχη στην αντιπαράθεση Δύσης και Ρωσίας. Το ότι στην τελευταία σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. η συζήτηση για το θέμα της επέκτασης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας αναβλήθηκε μέχρι να οριστικοποιηθούν οι θέσεις της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ μας αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο ότι η Ε.Ε. είναι ανίκανη χωρίς την στήριξη της Αμερικής να αντιμετωπίσει μόνη της τη Ρωσία.
Από την άλλη πλευρά ο Πούτιν πιστεύει ότι η ηγεμονία της Ρωσίας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Βαλτικής είναι απαραίτητη για την ασφάλειά της. Όπως και να έχει το πράγμα ο Πούτιν ίσως θελήσει να δοκιμάσει το νέο πρόεδρο των ΗΠΑ δημιουργώντας μια ψυχροπολεμική κρίση στη Βαλτική μέσα στο 2017. Αν ο Τραμπ δείξει ανοχή τότε και η Ε.Ε. θα αναγκαστεί να ακολουθήσει και αυτό θα αποθρασύνει τον Πούτιν και ίσως τον κάνει να έχει βλέψεις για χώρες της Α. Ευρώπης όπως η Πολωνία. Πιστεύω ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε ότι το ψυχροπολεμικό κλίμα θα μετατραπεί σε θερμοπυρηνικό γιατί στο τέλος η Ρωσία δεν μπορεί να νικήσει. Τα εσωτερικά της προβλήματα, η μείωση του πληθυσμού, η φτωχή υποδομή και η υπεροπλία της δύσης στη θάλασσα (που αυτή θα κρίνει τα πάντα) την καθιστούν αδύναμη για να διεξαγάγει έναν τέτοιο πόλεμο. Γι’ αυτό μπορεί να μην επιχερήσει έναν θερμό πόλεμο αλλά θα συνεχίσει τον ακήρυκτο πολιτικό πόλεμο έναντι της δύσης στον οποίον έχει σημειώσει μεγάλες νίκες τελευταία….
Ένα είναι πάντως σίγουρο ότι μέσα στο 2017 θα βαρεθούμε να ακούμε δηλώσεις του Τραμπ, όπως αυτή για τον πυρηνικό εξοπλισμό των ΗΠΑ. Επίσης δεν θα είναι ασυνήθιστο το να ακούμε ειδήσεις όπως αυτή που διαβάσαμε στις 15/12/2016 από τη Σουηδία: « Η σουηδική κυβέρνηση έδωσε εντολή σε δήμους και λοιπούς οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να προετοιμάσουν τις υποδομές και διαδικασίες πολιτικής άμυνας σε περίπτωση πολέμου».
Οι περισσότεροι ξένοι αναλυτές συμφωνούσαν μέχρι το 2010 ότι η Τουρκία θα είναι η νέα μεγάλη υπερδύναμη στην ανατολική Mεσόγειο και στη Mέση Aνατολή. Είχαν όλα τα δεδομένα για να κάνουν αυτές τις προβλέψεις, η τουρκική οικονομία έχοντας αποβάλει το ΔΝΤ στις αρχές του 2000 ήκμαζε και σχημάτιζε μια μεγάλη οικονομική φούσκα, τα δημογραφικά ποσοστά ήταν (και είναι) αυξημένα, οι ένοπλες δυνάμεις της ήταν από τις μεγαλύτερες του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν είχε σταθεροποιηθεί έναντι του βαθέος κράτους, ο αγώνας των Κούρδων για την ελευθερία τους υπήρχε και τότε αλλά οι συνομιλίες που είχαν ξεκινήσει μεταξύ τους το 2008 προεξοφλούσαν ένα σκηνικό ειρήνης. Το σκηνικό άρχισε να αλλάζει από το 2014, με τον Συριακό εμφύλιο να επιτρέπει την ένωση των Συριακών και Ιρακινών καντονιών σχηματίζοντας την πρώτη Κουρδική κρατική οντότητα. Το 2016 ήταν η καταραμένη χρονιά για την Τουρκία, συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις, το πραξικόπημα, οι ασταμάτητες διώξεις πολιτών και οι συνεχείς στρατιωτικές και διπλωματικές ήττες του Ερντογάν δημιούργησαν το χάος στη χώρα. Η οικονομία καταρρέει, μόλις 2,7% ανάπτυξη προβλέπει ο οίκος Moody’s για την επόμενη τριετία. Η χώρα ακροβατεί μεταξύ του χάους και της ισλαμοπαράνοιας. Ο διχασμός είναι τεράστιος αλλά τίποτα δεν θα είναι τόσο καταστροφικό για αυτήν όσο η προσπάθεια που κάνει η τουρκική ηγεσία για να ενταχτεί στο σύμφωνο της Σαγκάης, που είναι το αντίπαλο δέος του ΝΑΤΟ.
Μα η Τουρκία είναι από τις κυριότερες δυνάμεις της συμμαχίας, δεν μπορείς να προδώσεις τόσο εύκολα τη Δύση χωρίς πρώτα το κεφάλι σου να κυλήσει στο πάτωμα. Δεν υπάρχει πιο ανασφαλής ηγέτης στον κόσμο αυτήν την στιγμή από τον Ρ.Τ. Ερντογάν. Δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει μια πιθανή δεύτερη κίνηση ανατροπής μέσα στο 2017. Δεν γνωρίζουμε πια μορφή θα έχει, πιθανόν ένα ακόμα στρατιωτικό κίνημα ή ίσως μία απόπειρα δολοφονίας. Δυστυχώς για την Τουρκία, το 2017 θα είναι μία θλιβερή συνέχεια του 2016.
Το 2016 ανακαλύψαμε την ανταγωνιστική ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης, τον «εθνικιστικό ατομικισμό». Μέσα στη χρονιά που πέρασε είδαμε μία μόνο μορφή του «εθνικιστικού ατομικισμού», το «λαϊκιστικό αγγλοσαξονισμό», που εκφράστηκε δύο φόρες μέσα στο απερχόμενο έτος: στο brexit και στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Και τα δύο αυτά γεγονότα έχουν έναν τόσο ισχυρό αντίκτυπο που έθεσαν εν αμφιβόλω ακόμα και την ίδια την ύπαρξη της Ε.Ε. Για καλή μας τύχη δεν είχαμε την εκλογή του ακροδεξιού προεδρικού υποψήφιου στις Αυστριακές εκλογές, πράγμα που θα αποτελούσε ένα ακόμα πλήγμα στην ήδη πονεμένη Ευρώπη. Αλλά τα χτυπήματα δεν τελείωσαν, γιατί μέσα στο 2017 έχουμε τις Γαλλικές και τις Γερμανικές εκλογές. Στις μεν Γαλλικές έχουμε κάποιες ελπίδες ότι ο υποψήφιος των συντηρητικών Φιγιόν θα καταφέρει να νικήσει τον φορέα της ευρωπαϊκής διάλυσης, την Λεπέν.
Στη Γερμάνια με τα μέχρι τώρα δεδομένα η Μέρκελ (που για πολλούς αναλυτές θεωρείται μετά την εκλογή Τραμπ η μόνη φιλελεύθερη ηγέτις της δύσης) θα καταφέρει να εκλεγεί αλλά κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι αντίκτυπο θα έχουν στο γερμανικό πληθυσμό μία ή δύο ακόμα τρομοκρατικές επιθέσεις. Η ευρωπαϊκή ακροδεξιά τρίβει τα χέρια της από χαρά στο άκουσμα μίας νέας τρομοκρατικής ενέργειας. Αν το 2017 δικαιώσει τους ακροδεξιούς δίνοντάς τους τη νίκη είτε στις Γαλλικές είτε στις Γερμανικές εκλογές τότε οι εξελίξεις θα είναι τόσο καταιγιστικές σε όλη την Ε.Ε. που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τίποτα εκτός μόνο ότι η παρούσα ηγεσία της Ε.Ε. θα είναι ανίκανη να τις διαχειριστεί και θα βρεθεί αιχμάλωτη των γεγονότων.
Είναι η ιδεολογία του «εθνικιστικού ατομικισμού» που πρέπει να αποβάλουμε. Δεν ζούμε το τέλος, αλλά είμαστε ακόμα στην αρχή της παγκοσμιοποίησης. Αμέτρητοι άνθρωποι την μισούν και αγωνίζονται με λύσσα εναντίον της. Δεν ξέρουμε τι θα μας φέρει το μέλλον αλλά για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε σίγουροι: ότι όποια οικονομική ή γεωπολιτική κρίση και αν έρθει, όσο μεγάλη και αν είναι, στην εποχή της επικοινωνίας και του διαδικτύου είναι μάταιο να αγωνίζεσαι εναντίον της.
11°
