Ο Προκρούστης μετρούσε υπέροχα

Στην αρχή υποτίθεται ότι χωρούσαν μόνο τέσσερα τηλεοπτικά κανάλια στο φάσμα των συχνοτήτων. Όταν αυτός ο ισχυρισμός διαψεύστηκε από σημαντικούς επιστήμονες, αλλά και από όσα ισχύουν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, επινοήθηκε ένα ακόμη επιχείρημα: η αγορά μπορεί να συντηρήσει μόνο τέσσερις τηλεοπτικούς σταθμούς. Τέσσερις σταθμούς χωρούν οι συχνότητες, ακριβώς τέσσερις σηκώνει και η αγορά. Τι διαβολική σύμπτωση!

Το συμπέρασμα ότι η αγορά αντέχει να συντηρήσει μόνο τέσσερα κανάλια προκύπτει από έναν απλό συλλογισμό: η διαφημιστική πίτα είναι περίπου 200 εκατομμύρια τον χρόνο, ο κάθε σταθμός χρειάζεται περίπου 50 εκατομμύρια για να λειτουργήσει, διαιρούμε το 200 δια του 50 και προκύπτει ο μαγικός αριθμός τέσσερα.

Ο συλλογισμός μοιάζει λογικός αλλά στηρίζεται στην εντελώς αυθαίρετη και εξωπραγματική υπόθεση ότι η διαφημιστική δαπάνη θα μοιραστεί ακριβώς στα τέσσερα. Αποκλείουν, λοιπόν, οι εμπνευστές του επιχειρήματος την πιθανότητα ένα κανάλι να αποσπάσει μεγαλύτερο ποσοστό από 25% και κάποιο άλλο πολύ μικρότερο, ένα πετυχημένο κανάλι να φτάσει για παράδειγμα το 40% και ένα αποτυχημένο να περιοριστεί στο 5%.

Η παραδοχή της ακριβούς κατανομής της διαφημιστικής δαπάνης δια του τέσσερα θέλει να αγνοεί βασικούς κανόνες της οικονομίας, που ισχύουν από την αρχή της οικονομικής ιστορίας της ανθρωπότητας, πολύ πριν την κυριαρχία του καπιταλισμού. Αγνοεί ότι υπάρχουν επιχειρήσεις που πετυχαίνουν και αναπτύσσονται και άλλες που αποτυγχάνουν και συρρικνώνονται ή κλείνουν.

Κάποιος θα μπορούσε να υποθέσει ότι είναι η ιδεοληψία που κάνει τους επίδοξους ρυθμιστές του τηλεοπτικού τοπίου να παραβλέπουν τόσο βασικούς κανόνες της οικονομίας. Ότι δηλαδή η προσήλωσή τους σε κρατικά κατευθυνόμενα οικονομικά συστήματα ̶ όπου όλα αποφασίζονται και ρυθμίζονται κεντρικά ̶ τους κάνει να αγνοούν το ρόλο που παίζουν ο ανταγωνισμός, το μάρκετινγκ, η καινοτομία, το επιχειρηματικό ρίσκο.

Όμως τα πρόσωπα που αποτελούν τον ηγετικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ έχουν αποδείξει ότι είναι ιδεοληπτικά μόνο όταν πρόκειται να καταστρέψουν τις δουλειές των άλλων. Όταν πρόκειται για τις δικές τους μπίζνες είναι ικανότατοι διαχειριστές. Είτε πρόκειται για επενδύσεις σε ξένες τράπεζες, είτε για εργολαβικές εταιρίες και εργολαβικά δικηγορικά συμβόλαια, οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν ότι ξέρουν πολύ καλά πώς δουλεύει το σύστημα.

Δεν είναι, λοιπόν, η ιδεοληψία που οδηγεί σε τόσο εξωφρενική άγνοια βασικών κανόνων της οικονομίας. Είναι η λογική του Προκρούστη. Έχουν αποφασίσει να δώσουν μόνο τέσσερις άδειες και προσπαθούν να πείσουν ότι αυτό προκύπτει από αντικειμενικούς παράγοντες. Για να μη φανεί ότι ο σκοπός τους είναι να περιορίσουν την πολυφωνία, επινοούν διάφορες αστείες θεωρίες.

Δεν είναι μόνο η προϋπόθεση ότι η διαφημιστική πίτα θα μοιραστεί ισομερώς, ο μόνος αυθαίρετος περιορισμός που επιβάλλεται. Τα κανάλια που θα λάβουν άδεια είναι υποχρεωμένα να απασχολούν τουλάχιστον 400 εργαζόμενους. Με την υποχρέωση αυτή η κυβέρνηση λέει στα κανάλια το πώς θα δουλεύουν. Για παράδειγμα, αν ένα σταθμός επιλέξει αντί να απασχολεί 400 εργαζόμενους, να αναθέσει σε εξωτερικούς παραγωγούς να του γυρίζουν σήριαλ ή ντοκιμαντέρ δεν θα μπορεί να το κάνει. Και εδώ θα πρέπει να προσαρμοστεί στα μέτρα του Προκρούστη.

Θα πρέπει όλοι να παραδειγματιστούν από το μοντέλο της ΕΡΤ που είναι: πολλοί εργαζόμενοι, σχεδόν καθόλου καινούριο πρόγραμμα, εκτός από ενημερωτικές εκπομπές. Εδώ πράγματι βρίσκει εφαρμογή το σοβιετικό μοντέλο. Η ΕΡΤ χρηματοδοτείται από τους πολίτες με ένα ποσό περίπου ίσο με όσα εισπράττουν από τη διαφήμιση όλα τα ιδιωτικά κανάλια μαζί. Τα χρήματα αυτά πηγαίνουν σχεδόν αποκλειστικά στη μισθοδοσία του προσωπικού, γίνονται ελάχιστες παραγγελίες εκπομπών και το πρόγραμμα γεμίζει με επαναλήψεις. Έτσι μπορεί να αποκαταστάθηκαν όλοι οι υπάλληλοι της ΕΡΤ, αρκετοί εκ των οποίων δεν χρειάζονται, αλλά έμειναν χωρίς δουλειά όσοι εργάζονταν σε εξωτερικές παραγωγές της ΕΡΤ.

Το σοβιετικό μοντέλο αποκλείει την καινοτομία. Σε ένα τοπίο που αλλάζει ραγδαία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων, η κυβέρνηση παγιδεύει τα κανάλια σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας, ισχυριζόμενη ότι έτσι εξασφαλίζει την ποιότητα και τους εργαζόμενους. Τίποτε από τα δύο δεν ισχύει. Η ποιότητα του προγράμματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και ελάχιστα σχετίζεται με το πλήθος των εργαζομένων. Η δε απασχόληση δεν εξασφαλίζεται, από τη στιγμή που δεν μπορεί να επιβληθεί η ίση κατανομή των διαφημιστικών εσόδων.

Εφόσον ένα κανάλι θα αποσπάσει μερίδιο άνω του 25% κάποιοι από τους ανταγωνιστές του θα έχουν μικρότερα μερίδια. Θα χάνουν έσοδα, αλλά θα πρέπει να συντηρούν υποχρεωτικά 400 εργαζόμενους. Δεν θα μπορούν να δοκιμάσουν εναλλακτικές λύσεις προσαρμογής στον μικρότερο τζίρο και έτσι θα κλείσουν, απολύοντας όλους τους εργαζόμενους.

Φυσικά δεν ισχύει ούτε ο ισχυρισμός των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ ότι όσοι απολυθούν από τα σημερινά κανάλια που θα κλείσουν, θα προσληφθούν από εκείνα που θα ανοίξουν. Πρώτον γιατί τα κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας που λειτουργούν σήμερα είναι επτά και θα μείνουν τέσσερα και έπειτα γιατί κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει τους νέους καναλάρχες να προσλάβουν τους απολυμένους.

Συνεχώς μετρούν με τη μέθοδο του Προκρούστη. Και δεν το κάνουν μόνο για τα κανάλια. Το κάνουν σε πολλούς τομείς, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την παιδεία. Έτσι ικανοποιούν τις ιδεολογικές τους αναφορές σε συστήματα που αποκλείουν την ελευθερία και την πολυφωνία, ενώ παράλληλα εγκαθιδρύουν τον δικό τους αυταρχισμό. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου.

Ο σπουδαίος Πολωνός ποιητής Ζμπίγκνιεβ Χέρμπερτ (1924-1998) χρησιμοποίησε τον μύθο του Προκρούστη για να ειρωνευτεί τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό, δημιουργώντας ένα αριστουργηματικό ποίημα. Η ομοιότητα με καταστάσεις της σημερινής Ελλάδας, κάθε άλλο παρά συμπτωματική είναι.

Τάδε έφη Δαμαστής (γνωστός επίσης και ως Προκρούστης)

Η κινητή μου αυτοκρατορία ανάμεσα στην Αθήνα και τα Μέγαρα

κυβερνούσα μόνος τα δάση τις ρεματιές τα φαράγγια

χωρίς τις συμβουλές των γερόντων γελοία παράσημα μ΄απλό ρόπαλο

φορώντας μόνο τη σκιά ενός λύκου

και τον τρόμο που ο ήχος της λέξης Δαμαστής προκαλούσε

δεν είχα υπηκόους δηλαδή είχα αλλά για λίγο

δεν ζούσαν όσο η αυγή όμως είναι συκοφαντία

να πει κανείς πως ήμουν ληστής όπως ισχυρίζονται οι παραχαράκτες της ιστορίας

στην πραγματικότητα ήμουν ένας λόγιος ένας κοινωνικός αναμορφωτής

το αληθινό μου πάθος η ανθρωπομετρία

επινόησα ένα κρεβάτι στις διαστάσεις του τέλειου ανθρώπου

το σύγκρινα με τους ταξιδιώτες που έπεφταν στα χέρια μου

ήταν δύσκολο ν΄αντισταθώ στον πειρασμό -το ομολογώ-

να τεντώνω άκρα να κόβω πόδια

οι ασθενείς πέθαιναν αλλά όσο περισσότεροι χάνονταν

τόσο ήμουν βέβαιος πως η έρευνά μου ήταν σωστή

ο σκοπός ήταν ευγενής η πρόοδος απαιτεί θύματα

ποθούσα να καταργήσω τη διαφορά ανάμεσα στο υψηλό και το χαμηλό

ήθελα να δώσω ένα και μόνο σχήμα στην αηδιαστικά ποικιλόμορφη ανθρωπότητα

δεν παραιτήθηκα ποτέ από την προσπάθεια να κάνω τους ανθρώπους ίσους

τη ζωή μου την πήρε ο Θησέας ο φονιάς του αθώου Μινώταυρου

αυτός που βγήκε απ΄τον λαβύρινθο με το κουβάρι νήμα μιας γυναίκας

ένας τσαρλατάνος όλο κόλπα χωρίς αρχές ή όραμα του μέλλοντος

έχω τη βάσιμη ελπίδα πως άλλοι θα συνεχίσουν τις προσπάθειές μου

και θα ολοκληρώσουν το έργο που με τόση τόλμη έβαλα μπρος

Μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός