Το Εθνικό Σύστημα Υγείας στο χείλος της καταστροφής

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «Euro Health Consumer Index 2014», που αφορά 36 χώρες και τη Σκοτία, η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πιο κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις καταλαμβάνει την τελευταία θέση! Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, το 2014 πάνω από το 14% του πληθυσμού δεν ήταν σε θέση να ικανοποιήσει τις ανάγκες του για υγεία, ενώ άλλο ένα 37% δυσκολευόταν σημαντικά. Τα φαινόμενα είναι πλέον έντονα στους χρονίως πάσχοντες, τους ηλικιωμένους, τους πτωχότερους και ιδιαίτερα αυτούς που είναι πλέον ανασφάλιστοι, οι οποίοι προσεγγίζουν το 30% του συνολικού πληθυσμού.

Στις δεκαετίες πριν την κρίση οι δαπάνες υγείας αυξάνονταν σταθερά. Το ποσοστό των συνολικών δαπανών για την υγεία αυξήθηκε από 6,6% το 1990 σε 9,6% του ΑΕΠ το 2007. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (9%) και κατέτασσε την Ελλάδα ανάμεσα στις δέκα χώρες με τις υψηλότερες πληρωμές για την υγεία. Η Ελλάδα δαπανούσε περισσότερα για την υγεία απ’ ό,τι οι Σκανδιναβικές χώρες (η Φινλανδία δαπανούσε το 8,2% του ΑΕΠ, η Νορβηγία το 8,9% και η Σουηδία το 9,1%), άλλες μεσογειακές χώρες (η Ιταλία το 8,7% και η Ισπανία το 8,4%) και χώρες όπως το Λουξεμβούργο (7,1%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (8,4%). Παρά ταύτα, η ποιότητα των υπηρεσιών στη χώρα, απείχε πολύ από το να χαρακτηριστεί ικανοποιητική, ακόμη και πριν την κρίση και τα μνημόνια.

Πρέπει να καταστεί σαφές ότι δεν δημιούργησε η οικονομική κρίση τα προβλήματα στο ΕΣΥ. Η κρίση ανέδειξε χρόνιες, υποβόσκουσες παθογένειες που τα οριζόντια μέτρα απλώς επιδείνωσαν. Η χώρα διαθέτει, ακόμη και σήμερα, τους περισσότερους γιατρούς ανά 1.000 κατοίκους, διπλάσιους από το μέσο όρο του ΟΑΣΑ, τους λιγότερους νοσηλευτές μετά το Μεξικό και την Τουρκία, έχει περισσότερους αξονικούς και μαγνητικούς τομογράφους ανά 100.000 κατοίκους ακόμη και από τις ΗΠΑ και κάνει τις περισσότερες εξετάσεις, ενώ στα χρόνια πριν την κρίση η φαρμακευτική δαπάνη αυξανόταν σταθερά σε ποσοστά επί του ΑΕΠ φτάνοντας σε επίπεδα που ξεφεύγουν από κάθε σύγκριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. (2,5% του ΑΕΠ το 2007)

Ταυτόχρονα η χώρα στερείται ουσιαστικά σύγχρονων επαγγελματικών υπηρεσιών διοίκησης και προγραμματισμού: Το διοικητικό πρότυπο παραπέμπει στη δεκαετία του ’50, ενώ τα περισσότερα στελέχη είναι κομματικά στελέχη με ελάχιστη έως καθόλου εμπειρία και βραχύβια παρουσία στις αντίστοιχες θέσεις. Μετά από έξι χρόνια σκληρής λιτότητας, οι δημόσιες δαπάνες υγείας μειώνονται με γρηγορότερο ρυθμό από αυτόν μείωσης του ΑΕΠ: από 7.5% του ΑΕΠ περίπου το 2008, οι προϋπολογιζόμενες δαπάνες αυτή τη στιγμή δεν ξεπερνάνε το 4.5% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος των χωρών της ΕΕ είναι 6.5%. Ελλείψεις γιατρών, νοσηλευτών και διοικητικού προσωπικού επιτείνουν το χάος, ενώ η επιμονή σε οριζόντιες περικοπές που δεν αντιστοιχίζονται με τις πραγματικές ανάγκες αλλά καθορίζονται από το αιώνιο πολιτικό κόστος δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.

Είναι αλήθεια πως τα προηγούμενα χρόνια έγιναν αρκετές προσπάθειες εκσυγχρονισμού στη μηχανοργάνωση, τη διοίκηση και τον έλεγχο των δαπανών. Οι περισσότερες απέδωσαν ελάχιστα ή καθόλου προσκρούοντας σε ένα απίθανο χαρτοβασίλειο, ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού και κυρίως σε ένα απαρχαιωμένο λογιστικό και διοικητικό πρότυπο που παρουσιάζει τεράστιες αντιστάσεις. Είναι επόμενο, καθώς το βασικό πρόβλημα ήταν και εξακολουθεί να είναι η κακοδιοίκηση που γεννά ο κομματισμός και η αναξιοκρατία στη στελέχωση των διοικήσεων.

Οι όποιες αλλαγές έχουν πρακτικά εγκαταλειφθεί ή αδρανήσει με τις κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, καθώς μετά τη μνημονιακή στροφή και τη δέσμευση σε πεπερασμένους προϋπολογισμούς, κυριαρχεί η αμηχανία. Αδυνατούν επί του παρόντος να περιγράψουν μια ρεαλιστική στρατηγική αντιμετώπισης της κατάστασης. Όμως το ΕΣΥ κινδυνεύει με black out, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο υπουργός Υγείας. Είναι καιρός η κυβέρνηση να αποφασίσει και να περιγράψει τις προθέσεις της για τα επόμενα χρόνια. Ο χρόνος εξαντλείται επικίνδυνα και οι ελάχιστοι διορισμοί δεν μπορούν καν να δράσουν πυροσβεστικά. Το ΕΣΥ έχει ανάγκη από τεκτονικές αλλαγές και μάλιστα άμεσα.