7 «επιχειρήματα» όταν δεν έχετε πραγματικά επιχειρήματα

Στην Ελλάδα μας αρέσει ο διάλογος, και μάλιστα «από μηδενική βάση». Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να μην κάνουμε τίποτα, για να αποφύγουμε να πάρουμε αποφάσεις και να αναλάβουμε τη ευθύνη της επιλογής μας. Έχουμε δε ανακαλύψει και τα κατάλληλα επιχειρήματα για αυτό, που χρησιμοποιούνται από σχολιαστές στο διαδίκτυο και από δημοσιογράφους στα ΜΜΕ...

1. Το «επιχείρημα» της ομοιότητας

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ υποσχέθηκε ότι θα καταργήσει το μνημόνιο με ένα νόμο κι ένα άρθρο, ότι θα καταργήσει τον ΕΝΦΙΑ, ότι δεν θα περικοπούν εκ νέου οι συντάξεις, ότι θα δώσει 13η σύνταξη ήδη από φέτος, ότι δεν θα αύξανε τη φορολογία, ότι θα έκανε μία πρόταση στην Άγκελα Μέρκελ την οποία εκείνη δεν θα μπορούσε να αρνηθεί, ότι δεν υπήρχε περίπτωση να κλείσουν οι τράπεζες ή να γίνει δημοψήφισμα, ότι θα καταργούσε τον ΦΠΑ στην εκπαίδευση –που η ίδια πρότεινε στην τρόικα– κι ένα σωρό άλλα ανεδαφικά. Έκανε ακριβώς τα αντίθετα, είπε δηλαδή ψέματα, κορόιδεψε τους ψηφοφόρους της. Το 2015 έχει αποσπάσει περίπου 4.000 εκπαιδευτικούς, ενώ η χρονιά ξεκίνησε με 25.000 κενά.

Τα ίδια όμως δεν έκαναν και οι άλλοι; Τόσοι περίπου δεν είχαν αποσπαστεί και πέρυσι, όπως επαναλαμβάνει ο κ. Φίλης; Το ΠΑΣΟΚ δεν έφερε τα μνημόνια; Δεν τα έσκιζε ο Σαμαράς στα Ζάππεια; Πότε ένα κόμμα υλοποίησε πραγματικά όσα είχε υποσχεθεί προεκλογικά; Σαράντα χρόνια μας κυβερνούν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και προκοπή δεν είδαμε, ας δοκιμάσουμε και ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Από πού κι ως πού, όμως, οι ανεπάρκειες, τα λάθη και τα ψεύδη των προηγουμένων, οι οποίοι τιμωρήθηκαν στην κάλπη γι αυτά, είναι δικαιολογία για τους τωρινούς; Γιατί πρέπει να δείχνουμε έστω κι ελάχιστη ανοχή στην εγκληματική ανεπάρκεια, στα ασύστολα ψέματα και στον εμπαιγμό ολόκληρης της κοινωνίας, σε μία περίοδο που η Ελλάδα χρειάζεται σοβαρή και αποτελεσματική κυβέρνηση, ενώ η κατάσταση χειροτερεύει καθημερινά;

2. Το «επιχείρημα» της παράλειψης

Γράφεις για τον ΦΠΑ στην εκπαίδευση και σε ρωτάνε γιατί δεν γράφεις και για τον ΦΠΑ στην εστίαση. Γράφεις ότι οι περιουσία των μετόχων των τραπεζών έχει εκμηδενιστεί τα χρόνια της κρίσης και σου λένε ότι οι τραπεζίτες (που δεν ταυτίζονται με τους μετόχους, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα) είναι διαπλεκόμενοι και μας χρεοκόπησαν (στην Ελλάδα το κράτος χρεοκόπησε τις τράπεζες, αλλά κι αυτό ψιλά γράμματα είναι). Γράφεις ότι τα στοιχεία των ελέγχων της επιθεώρησης εργασίας δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις που παραβιάζουν την εργασιακή νομοθεσία είναι κυρίως μικρές και μεσαίες, όχι μεγάλες, ελληνικές και πολυεθνικές, και σου λένε ότι οι επιχειρηματίες έχουν υπερκέρδη, δεν πληρώνουν φόρους, εκμεταλλεύονται την υπεραξία του εργάτη και πίνουν το αίμα του λαού με το σκουριασμένο μπουρί της σόμπας. Γράφεις ότι το κόστος της ενέργειας είναι πολύ υψηλό για τη βιομηχανία στην Ελλάδα και σου λένε ότι οι βιομήχανοι είναι όλοι κρατικοδίαιτοι (σε μία χώρα που το ποσοστό της οικονομίας που ελέγχεται από το κράτος συγκρίνεται με αυτό της Κούβας…).Δεν μπορείς να λες ότι η Αμερική είναι από πολλές απόψεις μία σπουδαία χώρα, στην πατρίδα του «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι». Η Αμερική συνηθίζει να επεμβαίνει σε τρίτες χώρες κι εμείς διαφωνούμε με αυτές τις επεμβάσεις (εκτός βέβαια αν πρόκειται για βομβαρδισμούς της Ρωσίας στη Συρία). Γενικώς, χρειάζεται πάντα ένα αριστερό disclaimer.

3. Το «επιχείρημα» της μισθωμένης πένας (άλλως λεγόμενο και «άξιος ο μισθός σου!»)

Πιθανώς επηρεασμένοι από την ομολογία του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ότι έγραφε «κατ’ εντολήν του κόμματός [του] πράγματα, π.χ. για την Πολωνία, τα οποία ήταν ανοησίες» όσο ήταν στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ (συνέντευξη στο Der Spiegel, 11/2/2015), πολλοί νομίζουν ότι όλοι όσοι έχουν δημόσιο λόγο κινούνται κατ’εντολήν εργοδοτών και ιδεολογικών καθοδηγητών. Ουδέν αναληθέστερο. Υπάρχουν στη δημόσια σφαίρα πολλοί άνθρωποι που κινητοποιούνται από πραγματικό ενδιαφέρον για τα κοινά και για το μέλλον της χώρας, από επιθυμία αυτοπροβολής, από απελπισία ή από χαρά για την κατάσταση, από δεκάδες κίνητρα είναι η αλήθεια – όπως βεβαίως και υπάρχουν άνθρωποι που κινούνται από ιδεολογικούς καθοδηγητές και εργοδότες. Δεν μπορούμε να κατατάσσουμε όλους στη μία ή στην άλλη κατηγορία με μοναδικό κριτήριο το γεγονός ότι εκφράζουν άποψη που δεν μας είναι αρεστή.

4. Το «επιχείρημα» των λανθασμένων προτεραιοτήτων

Το επάγγελμα του φαρμακοποιού ήταν και παραμένει από τα πλέον προστατευόμενα στην Ελλάδα, με γεωγραφικούς περιορισμούς, θεσμοθετημένα ποσοστά κέρδους, αποκλειστικότητα διάθεσης προϊόντων κ.α. Όμως τα τελευταία χρόνια, ελέω μνημονίων, η προστατευτική ασπίδα έχει διαρραγεί. Πρόσφατα δόθηκε η δυνατότητα σε ανθρώπους που δεν έχουν σπουδάσει φαρμακοποιοί να ανοίγουν φαρμακείο, με την υποχρέωση ωστόσο να έχουν συνέταιρο διπλωματούχο φαρμακοποιό με ποσοστό τουλάχιστον 20%. Με πρόσχημα το υποχρεωτικό άνοιγμα του επαγγέλματος, θα δημιουργούνται επιχειρήσεις με μετόχους δύο ταχυτήτων, όπου οι μετοχές του φαρμακοποιού θα έχουν αυξημένη αξία, καθώς χωρίς αυτόν δουλειά δεν θα γίνεται. Τα φαρμακεία σε πείραξαν τώρα; Δεν έχει η χώρα άλλες προτεραιότητες, άλλα μεγαλύτερα προβλήματα; Δεν πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε τη φοροδιαφυγή; Και τι θα γίνει με τους ολιγάρχες; Με την παγκόσμια ειρήνη; Το «επιχείρημα» των λανθασμένων προτεραιοτήτων είναι ουσιαστικά η δικαιολογία της αδράνειας: εφευρίσκοντας άλλες προτεραιότητες, που συνήθως μάλιστα δεν μπορούν να έχουν άμεση αντιμετώπιση και λύση, δεν κάνουμε τίποτα. Το πρόβλημα της χώρας είναι το άθροισμα τέτοιων προτεραιοτήτων. Ποτέ δεν θα συμφωνήσουμε όλοι για το ποιες είναι σημαντικότερες, αλλά από κάπου πρέπει να αρχίσουμε.

5. Το «επιχείρημα» των άλλων χωρών

Γιατί να επιτραπεί το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές στην Ελλάδα, όταν ακόμα στη Νορβηγία δεν επιτρέπεται; Γιατί να αρθούν οι περιορισμοί στο ιδιοκτησιακό των φαρμακείων, όταν η Γερμανία έχει και η ίδια περιορισμούς; Γιατί να δώσουμε τα αεροδρόμιά μας ή τα λιμάνια μας σε ιδιώτες να τα διαχειριστούν, όταν μέτοχος της εταιρίας που αναλαμβάνει είναι το Δημόσιο άλλης χώρας; Γιατί να επιτραπεί η πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων σε σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα, όταν σε 10 από τις 28 χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν κάποιου είδους περιορισμοί;  

Είναι χρήσιμο να μελετάμε τι κάνουν οι άλλες χώρες και μπορεί κάποιες φορές να υιοθετούμε τις πρακτικές τους – δεν χρειάζεται να ανακαλύπτουμε κάθε φορά τον τροχό. Αλλά το βασικό κριτήριο θα πρέπει να είναι τι είναι καλό για την Ελλάδα· εξάλλου, υπάρχουν παραδείγματα χωρών για όλα τα γούστα (18 από τις 28 χώρες της Ε.Ε. επιτρέπουν την πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων εκτός φαρμακείων). Το πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα πολύ συχνά ταυτίζουμε το συμφέρον της χώρας με το συμφέρον συγκεκριμένων ομάδων, συνήθως θορυβωδών και με ισχυρές πολιτικές προσβάσεις – των φαρμακοποιών, των δημοσίων υπαλλήλων, των οδηγών ταξί, των φορτηγατζήδων, των δικηγόρων, των συμβολαιογράφων κ.ά. Και προτάσσουμε την ελληνική ιδιαιτερότητα γιατί, τελικά, μερικά πράγματα «στην Ελλάδα δεν γίνονται».

6. Το «επιχείρημα» της υποκειμενικότητας

Αδελφό «επιχείρημα» με αυτό της μισθωμένης πένας, συνίσταται στο να κατηγορείται κάποιος για υποκειμενικότητα. Παραβλέπεται βέβαια πάντα το γεγονός ότι δεν υπάρχει αντικειμενικό στην ανθρώπινη άποψη, στην έκφραση γνώμης. Αντικειμενικές είναι μόνο οι φωτογραφίες και τα βίντεο, από τη στιγμή όμως που αρχίζει η ερμηνεία των εικόνων (της πραγματικότητας) η υποκειμενικότητα ξεκινά. Όλοι έχουμε βιώματα, αισθήματα, πολιτικές πεποιθήσεις, γνώσεις που μας καθορίζουν. Είναι ουτοπικό να περιμένουμε αντικειμενικότητα από οποιονδήποτε στην έκφραση γνώμης.

Επίσης, παρά τη σχετική πρόβλεψη του κώδικα δεοντολογίας των δημοσιογράφων, είναι αδύνατον να υπάρχει πλήρως αντικειμενική ενημέρωση από μία μόνο πηγή. Η σειρά με την οποία παρουσιάζονται οι ειδήσεις, ο χρόνος και ο χώρος που τους αφιερώνεται, η επιλογή για το ποιες θα παρουσιαστούν, όλα εμπεριέχουν υποκειμενικές επιλογές, ακόμα και αν δεν συνοδεύονται από σχόλια και κοσμητικά επίθετα. Για αυτό και στις δημοκρατίες είναι σημαντική η πολυφωνία στην ενημέρωση. Αυτή ακριβώς δηλαδή που επιδιώκει να περιορίσει η κυβέρνηση με τον νόμο για τα ΜΜΕ που ψήφισε πρόσφατα.

7. Το «επιχείρημα» του φασισμού και (bonus) το «επιχείρημα» του νεοφιλελευθερισμού

Αυτά είναι τα επιχειρήματα ad hominem που πετούν την μπάλα όχι μόνο στην εξέδρα, αλλά και εντελώς έξω από το γήπεδο. Αν δεν ασπάζεσαι την κρατούσα οπτική των πραγμάτων, είσαι φασίστας. Αν δεν θέλεις να συνεχίσεις μία κουβέντα, το ίδιο. Αν δεν ενδιαφέρεσαι να ακούσεις μία γνώμη, επίσης (φασίστας είσαι όταν απαγορεύεις την έκφραση της γνώμης, όχι όταν δεν σε ενδιαφέρει). Στη ροή των σχολίων κάτω από ένα άρθρο, κάτω από μία «αιρετική» ανάρτηση στο FB, είναι ζήτημα χρόνου να εμφανιστεί αυτό το «επιχείρημα». Η λέξη έχει χάσει το νόημά της. Ο φασισμός είναι πολύ συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, που έχει στην Ελλάδα αρκετούς υποστηρικτές και εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο. Δεν είναι όμως φασίστες όλοι αυτοί με τους οποίους διαφωνούμε, όσο έντονη κι αν είναι η διαφωνία. Η κατάχρηση της λέξης αφαιρεί από τη δύναμή της και αδρανοποιεί τις αντιδράσεις μας. Σε λίγο δεν θα βλέπουμε τον φασισμό εκεί όπου πραγματικά υπάρχει – ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, καθώς το επίπεδο ζωής της μεσαίας τάξης υποβαθμίζεται και τα άκρα εμφανίζονται ελκυστικά.Όσο για το νεοφιλελευθερισμό, στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ και δεν έχει συγκροτημένη πολιτική έκφραση. Δεν υπάρχει.

Την επόμενη φορά που θα διαβάζετε, θα σχολιάζετε κάτω από ένα άρθρο, θα παρακολουθείτε ή θα συμμετέχετε σε μία κουβέντα, παρατηρήστε όταν χρησιμοποιούνται αυτά τα επιχειρήματα που δεν βοηθούν στην πρόοδο των θεμάτων. Επισημάνετέ τα. Κι αν θέλετε, προσπαθήστε προσωπικά να συμβάλετε δημιουργικά.