Όταν η κόρη μου έγινε δύο-δυόμισι χρονών, άρχισε να συμπεριφέρεται κάπως παράξενα. Για παράδειγμα, ένα χειμωνιάτικο βράδυ επέμενε να πάμε στην παιδική χαρά, καθώς όπως υποστήριζε ήταν μέρα. Ήταν τόσο πιεστική και φωνακλού ώστε για να μην σαλτάρω τελείως αναγκάστηκα να την πάω μέχρι εκεί, για να δει από μόνη της ότι η παιδική χαρά ήταν σκοτεινή και άδεια. Ακόμα και τότε όμως δεν δέχτηκε πως ήταν νύχτα. Απλά απαίτησε -με κλάματα και φωνές- να επιστρέψουμε στο σπίτι. Την ίδια εποχή, κάθε φορά που έμπαινε στο αυτοκίνητο βαριόταν αμέσως και προσπαθούσε να μας πείσει με ουρλιαχτά πως είχαμε φτάσει στον προορισμό μας. «Μα δεν έχουμε φτάσει» της λέγαμε. «Βλέπεις πουθενά το σπίτι μας;». «Να το», απαντούσε δείχνοντάς μας ένα άσχετο κτίριο. «Αυτό εκεί είναι, δεν το βλέπετε;»
«Καλωσορίσατε στα terrible twos», μας είπε με μια κάποια δόση χαιρεκακίας μια φίλη με μεγαλύτερα παιδιά. Μάθαμε λοιπόν πως στην ηλικία αυτή το παιδί βιώνει μια σκληρή εσωτερική μάχη. Από τη μία πλευρά έχει ανάγκη να εμπιστευτεί τους ενήλικες από τους οποίους εξαρτάται η επιβίωσή του και από την άλλη νιώθει την σφοδρή επιθυμία να ανεξαρτητοποιηθεί από αυτούς. Η σύγκρουση μεταφράζεται σε απότομες αλλαγές στη διάθεση, ξαφνικές εκρήξεις θυμού και την συχνή χρήση της λέξης «όχι». Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι το παιδί δεν μπορεί ακόμα να διαχωρίσει την επιθυμία του από την πραγματικότητα και μετατρέπει με πολύ μεγάλη ευκολία την ελπίδα και την προσδοκία σε βεβαιότητα.
Μια ανάλογη διαδικασία ζούμε, πολλοί από εμάς, ετούτες τις τρομερές μέρες. Μέρες που, ανάλογα με την οπτική του καθενός, χαρακτηρίζονται από καταστροφικές πολιτικές αποφάσεις, γενναίες πρωτοβουλίες, ασαφή διλήμματα, άγριες αντιπαραθέσεις, περήφανες μα ανούσιες απαντήσεις, μεγάλες αγωνίες, επικίνδυνες ισορροπίες, σκληρούς εκβιασμούς, ταπεινωτικούς ή έντιμους συμβιβασμούς, απρόσμενες ανακατατάξεις, οργή, ανακούφιση, στεναχώρια, απόγνωση, καινούριες αγωνίες κ.ο.κ. Είναι λες και σε λίγες μόνο μέρες, η πραγματικότητα -την οποία όμοια με τα δίχρονα παιδιά την συγχέαμε με την επιθυμία μας- ξεπρόβαλλε μέσα από την ομίχλη και στάθηκε σαν απροσπέλαστος τοίχος μπροστά μας.
Μάθαμε πολλά αυτές τις μέρες. Μάθαμε καταρχάς, πως η ζωή είναι συχνά σκληρή και πως μπορεί κάλλιστα να μην συμβαδίζει με τις αυταπάτες και τις προσδοκίες μας. Μάθαμε ακόμη πως τα κούφια λόγια και τα τσιτάτα είναι πολύ πιο επικίνδυνα από όσο φαίνονται. Μπορούν να σε εγκλωβίσουν σε καταστάσεις που πιθανόν να μην μπορείς να χειριστείς. Καταλάβαμε πως οι άλλοι (στην περίπτωσή μας οι Ευρωπαίοι εταίροι) δεν είναι πάντα καλοπροαίρετοι και στοργικοί και πως οι διάφορες πολιτικές ισορροπίες είναι πολύ πιο περίπλοκες από όσο φανταζόμασταν.
Συνειδητοποιήσαμε πως είναι αδύνατο να συμπορεύεται κανείς με ανθρώπους και πολιτικούς σχηματισμούς με τους οποίους τον χωρίζει ιδεολογική άβυσσος. Πως ο εχθρός του αντιπάλου σου δεν είναι απαραίτητα φίλος σου. Πως αν για καιρό αποδέχεσαι τις χυδαίες φωνές, κάποτε, νομοτελειακά, θα στραφούν εναντίον σου. Πως η ηθικολογία, η πατριδοκαπηλία και τα σηκωμένα δάχτυλα πρέπει να αντιμετωπίζονται εξαρχής με περιφρόνηση. Πως δεν υπάρχουν μάγοι της πολιτικής και της οικονομίας. Υπάρχουν απλά άνθρωποι με ελαττώματα, προτερήματα και μεγαλύτερες ή μικρότερες ηθικές αντιστάσεις, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ανιδιοτέλεια. Καταλάβαμε, τέλος, πως αν δεν έχεις προετοιμαστεί κατάλληλα, είσαι υποχρεωμένος να βάλεις πολύ νερό στο κρασί σου και έπειτα να ελπίζεις πως θα σταθείς όρθιος, ώστε να συνεχίσεις να προσπαθείς.
Τα terrible twos είναι όντως τρομερά για τους γονείς, παράλληλα όμως είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο για το παιδί. Μέσα από αυτή την διαδικασία μετράει τις δυνάμεις του, δοκιμάζει τα όρια του στον πραγματικό κόσμο και κάνει ένα αποφασιστικό βήμα στη μακρά πορεία του προς την ενηλικίωση. Έχουμε λοιπόν δρόμο μπροστά μας. Ας είμαστε ψύχραιμοι, υποψιασμένοι και δυνατοί.
12°
