Το σχολείο που τολμά να φαντάζεται τον εαυτό του «δημιουργικό»

Άλλη μία χρονιά που έφτασε η περίοδος των πανελλαδικών εξετάσεων και, επομένως, άλλη μία χρονιά που άνοιξε η συζήτηση για τη δομή των εξετάσεων, τις επιμέρους θεματικές στο κάθε μάθημα, το επίπεδο δυσκολίας κ.λπ. Στο μάθημα της Έκθεσης, φέτος οι υποψήφιοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με το εξής ερώτημα: Πώς θεωρούν ότι το σχολείο μπορεί να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα στους μαθητές και πώς οι ίδιοι εκφράζουν τη δημιουργικότητά τους στην καθημερινότητα.

Βατό θέμα, ίσως σκεφτεί κανείς με μια πρώτη ανάγνωση, δεν αφορά μία ιδιαίτερα «τεχνική» θεματική, που θα απαιτούσε ενδελεχή προεργασία ως προς την προετοιμασία επιχειρημάτων, με παραδείγματα που μπορεί κανείς να αντλήσει και από προσωπικές επιθυμίες και στόχους. Όλα τα παραπάνω θα ίσχυαν εάν δεν μιλούσαμε για την εποχή του σήμερα. Διότι σήμερα, τέτοιες συζητήσεις δεν είναι απλώς στο επίπεδο του φαντασιακού, είναι εκτός τόπου και χρόνου. Τι σημαίνει να ζητάμε από μαθητές να περιγράψουν ένα «δημιουργικό σχολείο», την εποχή του «βοηθού» συγγραφής ChatGPT, του καταιγιστικού TikTok, των βίαιων ενδοσχολικών καυγάδων, που καταλήγουν σε ξυλοδαρμούς, online shaming και εκβιαστικά παιχνίδια, πράγματα και γεγονότα που ξεφεύγουν τελείως από το άλλοτε σαφώς προσδιορισμένο πρόβλημα του μπούλινγκ; Εκτός εάν τα παραπάνω θεωρηθούν «δημιουργικά» ως παγιωμένα πλέον τελετουργικά δρώμενα. Σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να γράψει κάποιος για ένα δημιουργικό σχολείο που θα θυμίζει περισσότερο Κολοσσαίο με αρένα και λιγότερο σχολική τάξη με προαύλιο.

Η ελληνική δημόσια εκπαίδευση πάντα αποτελούσε «αγκάθι» στις δημόσιες πολιτικές μεταπολιτευτικά, ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του ’80. Τότε επήλθε μια νέου είδους χαλαρότητα στον τρόπο με τον οποίο η σχολική ζωή έθετε απαιτήσεις από τον μαθητικό πληθυσμό, ενώ τα άλλοτε παγιωμένα γνωρίσματα της ιεραρχίας και της πειθαρχίας είχαν ήδη αρχίσει να θεωρούνται «αραχνιασμένα», κομπλεξικά κατάλοιπα άλλων -αυταρχικών- εποχών.

Tο σχολείο αντιμετωπίζει πλέον υπαρξιακής φύσεως ζητήματα

Σήμερα όμως, τα πράγματα έχουν πάει ένα βήμα παραπέρα, προς το χειρότερο: το σχολείο αντιμετωπίζει πλέον υπαρξιακής φύσεως ζητήματα. Η ίδια του η υπόσταση, ο ρόλος του, χλευάζονται και υποβαθμίζονται ευθέως από μερίδα των ίδιων των μαθητών, οι οποίοι νιώθουν «ξένα σώματα» εντός του σχολικού οργανισμού, δεν αντιλαμβάνονται εαυτούς ως υποκείμενα με ορισμένο ρόλο, λόγο ύπαρξης και στόχο. Ας ζητήσουμε λοιπόν από αυτά τα ίδια άτομα να φανταστούν ένα «δημιουργικό» περιβάλλον, εντός του οποίου δεν ενδιαφέρονται να υφίστανται, πόσω μάλλον να το βελτιώσουν.

Σχεδιάζω, παραθέτω και υποστηρίζω μία δημιουργική πρόταση σημαίνει πολλά: έμπνευση και όραμα, επίγνωση των ελλειμμάτων και των αδυναμιών, αλλά και, ακόμη σημαντικότερα, επιθυμία. Επιθυμία να είμαι κομμάτι ενός μηχανισμού δημιουργικού, που δεν καταναλώνει απλώς πληροφορίες σε μία νωθρή μηχανιστική ρουτίνα, αλλά παράγει ιδέες, εκφράζει θέσεις και απόψεις για τον κόσμο, τους ανθρώπους, τις δομές. Η δημιουργικότητα συχνά υποσκάπτεται και από κάτι ακόμη: τον κυνισμό. Τίποτε δεν έχει νόημα και τίποτε δεν αλλάζει, το ζητούμενο είναι να βρίσκουμε πρακτικούς τρόπους να προσπερνάμε τις υποχρεώσεις που υψώνονται μπροστά μας. Οι πρώιμα ενηλικιωμένοι έφηβοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, της τραπ υποκουλτούρας και των συμμοριών ανηλίκων το πιο πιθανό είναι πως δεν διαθέτουν αντισώματα απέναντι στον κυνισμό.

Σχετικό Άρθρο

Κοινωνια Σύμβουλος σχολικών επιτροπών κατηγορείται για υπεξαίρεση 400.000 ευρώ

Newsroom 17.06.2025, 23:16

Ενδιαφέρον θα είχε εάν συλλέγαμε δεδομένα ως προς μία συγκεκριμένη πτυχή του θέματος: το γιατί. Γιατί έχουμε ανάγκη από ένα δημιουργικό σχολείο; Το «γιατί» αυτό ίσως ήταν και η πιο κρίσιμη διάσταση του θέματος, όπως είναι άλλωστε το συγκεκριμένο ερώτημα πάντα στην -ταλαιπωρημένη από την αποστήθιση- θεωρητική κατεύθυνση. Θα άξιζε, λοιπόν, να δούμε εάν οι υποψήφιοι ήταν σε θέση να ανταποκριθούν πειστικά στο ερώτημα. Ερωτήσεις όπως «τι», «πότε», «ποιος» κ.λπ. θα συναντήσει κανείς συχνά στην «ατζέντα» των θεωρητικών θεματικών. Εκείνο το καημένο το «γιατί», όμως, ειδικά σε άλλα μαθήματα, όπως η Ιστορία, φαίνεται μονίμως να περισσεύει.

Στην εποχή των Big Data, όταν όλα γύρω μας υποδεικνύουν ότι δεν απέχουμε μακριά από αχανείς, άυλες αποθήκες πληροφοριών και δεδομένων, ελεύθερα και εύκολα προσβάσιμες σε όλους, δεν υπάρχει η διάθεση της περαιτέρω ενίσχυσης της κριτικής σκέψης και της συνθετικής ικανότητας. Τι να τα κάνουμε τα BigData εάν δεν ξέρουμε πώς να τα επεξεργαστούμε και να τα αξιοποιήσουμε; «Εκτός θέματος» μάλλον οι παραπάνω προβληματισμοί για την ώρα, προέχουν οι χαριτωμένοι και ανάλαφροι στοχασμοί περί «δημιουργικότητας», εντός ενός «πολύχρωμου» και «αθώου» σχολικού περιβάλλοντος.

Δεν έχει νόημα να «γκρινιάζουμε» μία συγκεκριμένη εποχή του χρόνου για την πορεία και τα καμώματα της ελληνικής παιδείας. Οι εξελίξεις τρέχουν και μας ξεπερνούν, τα φαινόμενα σωματικής, ψυχολογικής ακόμη και σεξουαλικής βίας πληθαίνουν, μέσα στις τάξεις κυριαρχεί όλο και συχνότερα η χλεύη και η αδιαφορία. Χρειάζεται, μεταξύ άλλων, η άμεση άρση της ταπεινωτικής αποκαθήλωση της έννοιας του «authority» εντός της σχολικής ιεραρχίας: authority όχι με την έννοια της «εξουσίας» αλλά με την έννοια της «αρχής», της «αυθεντίας». Η διατήρηση μίας σεβαστής αρχής στο σχολικό πλαίσιο δεν σημαίνει καταδυναστεύω, σημαίνει καθοδηγώ και, βέβαια, «εμπνέω». Χωρίς τέτοιους μοχλούς κινητοποίησης, «δημιουργικά» σχολεία δεν πρόκειται να δούμε ποτέ.