Η Θεσσαλονίκη της Κατοχής μέσα από τις αφηγήσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου
«Ο ελληνογερμανικός πόλεμος κηρύχτηκε στις 6 Απριλίου του ’41, και πριν καλά καλά το χωνέψουμε, στις 9, τρεις μόλις μέρες μετά, έμπαιναν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη. Η Εγνατία είχε γεμίσει από κόσμο, όχι πάρα πολύ βέβαια, αλλά τόσο ώστε να καταλάβει κανείς ότι κάτι πολύ σοβαρό συνέβαινε. Αφού περιμέναμε κάμποση ώρα, άρχισαν από μακριά να φαίνονται οι πρώτοι Γερμανοί μοτοσικλετιστές και να ακολουθούν μετά κάποια μικρά αυτοκίνητα. Οι μοτοσικλετιστές ήταν αρκετοί. Γεμάτοι περηφάνια και φοβερά βλοσυροί, κορδωμένοι επάνω στις μοτοσικλέτες τους, σωστοί κοσμομαχητές. Έβλεπα κάποιους κύριους οι οποίοι ήθελαν να κλάψουν, μα δεν τολμούσαν. Ταυτόχρονα, έβλεπα και κάποιους άλλους που ετοιμάζονταν για να χειροκροτήσουν. Και πράγματι χειροκροτούσαν.
»Εκεί λοιπόν που στεκόμουν στο πεζοδρόμιο της Εγνατίας, με έκπληξη διαπίστωσα ότι δίπλα μου ακριβώς στεκόταν και ένα συνομήλικό μου κοριτσάκι, ξανθούτσικο με μπουκλάκια, και βαστούσε στα χέρια του -μα πώς δεν το είχα προσέξει νωρίτερα;- ένα μεγάλο στεφάνι. Δεν πήγε το μυαλό μου τόση ώρα να αναρωτηθώ, τι ήθελε αυτό το κοριτσάκι με το στεφάνι που περίμενε σιωπηλό. Όταν όμως είδα τον πρώτο μοτοσικλετιστή, ξαφνικά κατάλαβα: αυτός ο μοτοσικλετιστής είχε περασμένα στο λαιμό του τουλάχιστον τρία στεφάνια. Σαν τα στεφάνια που φοράνε οι τουρίστες στη Χαβάη. Το ίδιο στεφανωμένοι ήταν και άλλοι μοτοσικλετιστές, με λιγότερα στεφάνια. Ξαφνικά το κοριτσάκι, με απερίγραπτο θάρρος, εκεί που δεν το περίμενε κανείς, προχωράει στο δρόμο, σταματάει στη μέση του δρόμου και αναγκάζει όλο το γερμανικό άγημα να σταματήσει. Φαίνεται όμως ότι αυτά είχαν επαναληφθεί πολλές φορές από το Βαρδάρι ως τον Αη-Θανάση και για αυτό οι Γερμανοί το ήξεραν και δεν παραξενεύτηκαν. Ένα κοριτσάκι στην ηλικία μου να στεφανώνει αυτούς τους ανθρώπους που έρχονταν να μας σκλαβώσουν. Ήταν τρομερό».
«Φλεβάρης 1942. Ήδη πολλοί άνθρωποι πέθαιναν στους δρόμους. Επειδή η μητέρα μου ήταν πάρα πολύ αδύνατη και φοβόμασταν με τον πατέρα μου ότι δεν θα αντέξει -εκείνο το διάστημα εξαιτίας της βαρυχειμωνιάς είχε κλείσει και το σχολείο- συνεννοηθήκαμε με τον πατέρα μου να συνοδεύω τη μητέρα μου (που μέσα στην απόγνωση και στην εξαθλίωση έγινε καθαρίστρια σε μια μικρή γερμανική μονάδα στην οδό Μάρκου Μπότσαρη) και να την προσέχω μην τύχει και πάθει τίποτε. Από τον Αη- Θανάση μέχρι του Μάρκου Μπότσαρη πηγαίναμε και γυρνούσαμε με τα πόδια, με χιόνι που έφτανε δέκα έως τριάντα πόντους.
»Σχεδόν σε κάθε σταυροδρόμι έβλεπες και δυο-τρεις ανθρώπους πεσμένους κάτω και ετοιμοθάνατους. Με αυτές λοιπόν τις συνθήκες τον Φλεβάρη του ’42 και σε πλήρη εξαθλίωση, μάνα και γιος αποφασίζουμε να πεθάνουμε. Αυτή ήταν η τακτική που ακολουθούσαν χιλιάδες άνθρωποι οι οποίοι αποφάσιζαν να πεθάνουν: έπεφταν σε μια γωνία ή σε ένα πεζοδρόμιο και το πρωί περνούσε το κάρο της δημαρχίας και τους μάζευε ξυλιασμένους. Ένα απόγευμα λοιπόν, καθώς επιστρέφαμε περνώντας από το γνωστό εβραϊκό συνοικισμό 151, όπου σήμερα είναι η πλατεία Εβραίων Μαρτύρων, λέει η μάνα μου: “Ως εδώ ήταν οι μέρες μας”. Πέφτουμε, που λέτε, στα χιόνια και περιμένουμε να πεθάνουμε. Δεν σκεφτήκαμε όμως ότι ήταν η ώρα που σχολούσαν και άλλες καθαρίστριες από τα διάφορα σπιτάκια που είχαν επιταγμένα οι Γερμανοί.
»Εκεί λοιπόν που πέσαμε εξαντλημένοι στο πεζοδρόμιο με τα χιόνια, ξαφνικά εμφανίζεται η Καλλιοπίτσα, που κι αυτή είχε τελειώσει τη δουλειά της στους Γερμανούς. Φαίνεται ότι είχε καθυστερήσει λίγο και περνάει μαζί με μια άλλη κοπέλα, μας βλέπει μην πιστεύοντας στα μάτια της και μας λέει: “Καλέ κυρία Φανή, καλέ τι κάνετε εδώ, είστε με τα καλά σας;”. “Ε, να”, λέει η μητέρα μου, “εμάς αφήστε μας, ήρθε η ώρα μας, εσείς τραβήξτε”. “Μα πώς θα τραβήξουμε, αστειεύεσαι; Είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Σήκω, μπρος, που θα πεθάνετε”. “Όχι, όχι, δεν μπορούμε. Αφήστε μας και φύγετε”. “Βρε σήκω πάνω που σου λένε”. Η μητέρα μου δεν ήθελε να σηκωθούμε. Οπότε οι δυο μάς σηκώνουν στο πι και φι και μας βάζουν να καθίσουμε επάνω στο χιόνι.
»Τότε οι Γερμανοί δεν είχαν πάρει ακόμα τους Εβραίους. Οι δε Εβραίοι συνήθως πουλούσαν διάφορα πράγματα στο δρόμο, μεταξύ των οποίων και κανναβούρι ψημένο, που όπως ξέρετε έχει λάδι μέσα, είναι νόστιμο και δυναμωτικό. Περνάει λοιπόν ένα φουκαριάρικο Εβραιγάκι έχοντας λίγο κανναβούρι για πούλημα, του δίνουν λίγα λεφτά η Καλλιοπίτσα και η άλλη, παίρνουν ένα φλιτζανάκι κανναβούρι κι αρχίζουν να μας ταΐζουν. Όμως, πώς θα πηγαίναμε μέχρι τον Αη-Θανάση; Δεν υπήρχε συγκοινωνία, και τα λίγα γκαζοζέν που υπήρχαν δεν έκαναν αυτό το δρομολόγιο. Τα γκαζοζέν ήταν κυρίως στην Εγνατία. Ξαφνικά, για καλή μας τύχη εμφανίζεται ένα κάρο με άλογο. Το είχε ένας χωριάτης από την Καπτσίδα. Τον σταματάει λοιπόν η Καλλιοπίτσα και του λέει: “Καλέ μπάρμπα, πόσα θέλεις , να πάρουμε αυτούς τους δυο ανθρώπους και να τους πάμε στον Αη-Θανάση;”. Αυτός μας είδε λίγο ψυχρά και ζήτησε ένα ποσό που η Καλλιοπίτσα το βρήκε λογικό […]Εκεί που πηγαίναμε, γυρίζει ξαφνικά ο αμαξάς και λέει στην Καλλιοπίτσα: “Μετάνιωσα”. Η Καλλιοπίτσα τρόμαξε. “Έχει γούστο να μας κατεβάσει τώρα κι άντε να βρεις άλλο κάρο”. “Μετάνιωσα” λέει “που σας ζήτησα λεφτά, δεν θέλω τίποτα, θα σας πάω τζάμπα”. Ε, να μην τα πολυλογώ, σωθήκαμε κι από τότε θυμάμαι με ευγνωμοσύνη την αγάπη, τη στοργή και την αποφασιστικότητα της Καλλιοπίτσας».
15°
