Η Αθήνα της Μεγάλης Εβδομάδας: Πασχαλινή, ήσυχη, μυρωδάτη, μαγική

Παρά την πασχαλινή μυθολογία που σε θέλει να συμμετέχεις στο γύρισμα του οβελία με φόντο τους αγρούς και τις μαργαρίτες, το Πάσχα κατοικεί και στην πόλη, μακριά από τη ρώσικη ρουλέτα της εθνικής εξόδου και τον πόλεμο για μια θέση στο πλοίο της γραμμής χωρίς καμπίνα. Μείνε όπως είσαι· η Αθήνα το Πάσχα μυρίζει αλλιώς και η απόφαση να γιορτάσεις επιτοπίως, φυλώντας Θερμοπύλες στις άδειες λεωφόρους, μπορεί να αποδειχτεί η πιο σωστή διαδρομή σε μια διαφορετική Λαμπρή, που θα σου αποκαλύψει ανέλπιστες εμπειρίες και ομορφιές.

Η Αθήνα είναι μεγάλη, μυστικοπαθής και άγνωστη, όσο καλά και να την ξέρεις και, όπως θα διαπιστώσεις από τους φισκαρισμένους, αναστάσιμους ναούς, ποτέ δεν αδειάζει, και ξέρει να φοράει τα πασχαλινά της με αρώματα από ανθισμένες νεραντζιές και φούξια ολάνθιστες κουτσουπιές και πασχαλιές. Ψαλμωδίες και ευωδιές από λιβάνι παντού – ποτέ δεν είχες συνειδητοποιήσει πόσες εκκλησιές χωράει αυτή η πόλη, πριν τις δεις όλες φωταγωγημένες και γιορτινές μια Μεγάλη Εβδομάδα.

Ο Αϊ-Γιώργης του Λυκαβηττού

Αν ο νους σου είναι στο νησί και πολύ στενοχωρήθηκες που δεν μπήκες στο καράβι, έχει και η Αθήνα το δικό της. Περίοπτο, καμαρωτό και με θέα σε όλο το λεκανοπέδιο. Ο Αϊ-Γιώργης του Λυκαβηττού και του 18ου αιώνα, ολόλευκος και νησιώτικος, με την κυανόλευκη στην κορυφή του, είναι η κορφή του νησιού που ανασταίνει με κανονιοβολισμούς από τα πλησίον πυροβολεία του 1929, έχει και υπερθέαμα στα βεγγαλικά ολούθε στο λεκανοπέδιο τη μεγάλη αναστάσιμη ώρα. Επειδή το εκκλησάκι είναι μικρό και πολλοί θα έχουν την ίδια ιδέα μ’ εσένα, καλό είναι να ξεκινήσεις νωρίς, να πιείς έναν καφέ ή ένα ποτό στην ανακαινισμένη Πράσινη Τέντα, πριν αναζητήσεις μια γωνιά κοντινή στις ψαλμωδίες. Μόλις όλα τελειώσουν, μη φύγεις!

Το ωραιότερο θέαμα συντελείται στο άφτερ της αποχώρησης, όταν από ψηλά θωρείς τα πλήθη με τις αναμμένες λαμπάδες να κατηφορίζουν το φιδωτό δρομάκι που θα σε προσγειώσει στην πραγματικότητα της γιορτινής πόλης, με πείνα μεγάλη για μια μαγειρίτσα της προκοπής. Την οποία θα βρεις στου Φιλίππου – αυτήν προτιμά και όλο το κλασικό Κολωνάκι, που δεν έχει όρεξη να καθαρίζει εντεράκια. Μαζί της, όλα τα συμπαρομαρτούντα της γιορτής, αρνάκι στον φούρνο με πατάτες και κοκορετσάκια.

Αν καλόμαθες στη θέα, η Μεγάλη Βρετανία και ο σεφ της, ο Αστέριος Κουστούδης, κάθε χρόνο τέτοια μέρα μεταμορφώνουν το roof garden, που κοιτά κατάματα την Ακρόπολη, σε πλατεία του χωριού, με τα άπαντα κλασικά της παράδοσης. Την επαύριο το μεσημέρι, αν δεν έχεις κανονίσει κάτι καλύτερο, θα στηθούν σούβλες, οβελίες, κοντοσούβλια και κοκορέτσια. Για πιο κοντά, το Saint George Lycabettus, με την αδιανόητη θέα σε όλο το λεκανοπέδιο, μαγειρεύει τα δικά του παραδοσιακά. Ο νέος executive Στέφανος Παπανικολάου τη νοστιμιά την έχει στο κύτταρό του· αποκλείεται να μην πετύχει μια ξεχωριστή μαγειρίτσα.

Ο Επιτάφιος της Μητρόπολης Αθηνών

Είναι ίσως ο πιο γκλαμουράτος, ο πιο εντυπωσιακός αλλά και κοσμικός της χώρας, ένας Επιτάφιος πορτρέτο του έθνους, μια συγκίνηση ανάμεικτη από θρησκεία και εθνική υπερηφάνεια. Τα επιβλητικά κρουστά της μπάντας του Δήμου, το αργό βήμα που βρίσκει τον δρόμο του ανάμεσα στα κεριά των πιστών, οι θλιμμένες και επικές συνάμα μελωδίες, το «Αντάτζιο» του Αλμπινόνι, σύσσωμη η κεφαλή της Εκκλησίας στα πιο χρυσοποίκιλτα άμφιά της, οι πολιτικοί σε σχεδόν πλήρη παράταξη – ευκαιρία να τους δεις από κοντά. Αν κάποιον από τους Επιτάφιους της ζωής σου δεν θα τον ξεχάσεις ποτέ, μάλλον είναι αυτός εδώ.

Για τα μετεπιτάφια νηστίσιμα υπάρχει στο τέρμα της οδού Βουλής η Ευγενία, με τη μαγική κουζίνα της – μακαρονάκι με χταπόδι, καπνιστή μελιτζανοσαλάτα, οι πιο λουκούμι μελιτζάνες με ντομάτα στον φούρνο, ντολμαδάκια αρωματικά και ζεστά χόρτα, μια γεύση ελληνική, καθαρή και διαυγής πλάι σ’ ένα κοινό από κάθε γωνιά της γης, με υποδειγματικό σέρβις και με το χαμόγελο της Ξένιας.

Για την πιο chic νηστίσιμη οστρακοφαγία θα επιλέξεις το Milos: η πεμπτουσία του ιωδίου, του σπάνιου ντόπιου λαχανικού, του ελαιόλαδου, μια σπαρταριστή προθήκη με ό,τι πιο μοναδικό από το Αιγαίο – λιτότητα, πολυτέλεια και σοφιστικέ σέρβις. Για μια εναλλακτική, ταξιδιάρικη και εξωτική νηστεία, το Hanoi ξεχωρίζει απ’ όλα τα οριεντάλ της γειτονιάς, με τη σπιτική κουζίνα του που δεν αγγίζει προκάτ σάλτσες, τις χορταστικές σούπες, τα dumplings με γαρίδα, τις υπερπαραγωγή, σαν τούρτες γενεθλίων σαλάτες και τα χειροποίητα ρυζομακάρονα με λαχανικά.

Στη Μητρόπολη των Ορθόδοξων Αρμενίων

Η κατάνυξη μπορεί να ξεκινήσει τη Μεγάλη Πέμπτη με την Αναπαράσταση του Νιπτήρος στη μικρή και ιδιαίτερη ως προς την αρχιτεκτονική της Μητρόπολη των Ορθόδοξων Αρμενίων, χτισμένη το 1935, στην πλατεία Κουμουνδούρου. Μια εξωτική ορθοδοξία όπως δεν την έχεις ξαναζήσει, αυτή που σε βγάζει από τα στενά ελληνικά ήθη και σε ταξιδεύει στην απεραντοσύνη του χριστιανισμού της Ανατολής.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, εδώ θα ζήσεις έναν διαφορετικό Επιτάφιο. Μετά την περιφορά στους γύρω δρόμους, όλοι επιστρέφουν στην εκκλησία περιμένοντας τους υπόλοιπους Επιταφίους της γειτονιάς. Ο μητροπολίτης ανταλλάσσει ευχές με τους ιερείς των ναών και η αρμένικη χορωδία απογειώνει αγγελικά μια μοναδική στιγμή αδελφοσύνης και αγάπης, που φέρνει δάκρυα στα μάτια.

Με την καρδιά γεμάτη ευλάβεια, η πείνα της νηστείας θα σε οδηγήσει στο κοντινό Καστέλλο, μέσα από τα πλημμυρισμένα από κόσμο δρομάκια του Ψυρρή. Καρπαθιανό φολκλόρ όπως το απαιτεί η νύχτα, πίπιζες και τσαμπούνες και δωδεκανησιακές μαντινάδες και τραπεζάκια έξω, με ρακές, φάβα μεγαλείο, ονειρεμένη τηγανητή πατάτα, θαλασσινά και κουσουμά, το καρπαθίτικο μοναδικό παξιμάδι με ντομάτα και κρίταμο, χταποδάκι ριγανάτο με πιπεριές και, κυρίως, κασιώτικο σπιτικό ντολμαδάκι, μικρότερο κι από το νύχι μου, σπεσιαλιτέ της ημέρας σε όλη τη Δωδεκάνησο. Κοντά θα σου πέσει και ο Ατλαντικός, στην πιο μούλτι κούλτι πάρτι ψαροφαγία της γειτονιάς, αν έχεις ευλογία και βρεις τραπέζι.

Ταραμοσαλάτα και σκορδαλιά, χορταράκια, βραστά λαχανικά και μίνι γαριδάκι τραγανοτηγανισμένο ή και μιξ φριτούρα με καλαμαράκια στη λαδόκολλα, γαριδομακαρονάδα, θράψαλο και γαρίδα στα κάρβουνα, φάβα και μύδια μαγειρεμένα με ντοματούλα και μαϊντανό ή λιτά και αχνιστά, νηστεία μετά χαρούμενης βαβούρας στο πιο πολυσύχναστο στενάκι του Ψυρρή. Αν τη νηστεία σου την προτιμάς μαγειρευτή, πολύ κοντά, το Κουδουνάκι μαγειρεύει ονειρεμένους λαχανοντολμάδες, γεμάτους φρέσκα μυρωδικά και σταφίδες, χόρτα με μαυρομάτικα, σαλάτα-φαγάκι με κους κους και χιλιάδες μυρωδικά –να γλείφεις τα δάχτυλά σου–, οτιδήποτε μαγειρεύεται με όσπρια, σε ασυνήθιστους συνδυασμούς.

Αν, πάλι, ποθείς κάτι πιο αμπιγιέ και δημιουργικό, δεν σου πέφτει μακριά και ο Σουμπάσης & Σία. Ένα πιάτο με διαφορετικές πατάτες μπορεί να σου ακούγεται φτωχό, αλλά είναι όλος ο πλούτος της νοστιμιάς, το ίδιο και οι λαχανοντολμάδες τους και το ζυμωτό ψωμί τους, με πιάτα έκπληξη ένεκα των ημερών.

Μονή Καισαριανής

Τον πιο πρωτότυπο Επιτάφιο της Αττικής θα τον ζήσεις μέρα μεσημέρι (στις 14:00), στην Καισαριανή. Με ιστορία 10 αιώνων, η Μονή Καισαριανής, που ανήκει στα αρχαιολογικά μνημεία, ξεκινά πρώτη την περιφορά των αττικών Επιταφίων, καθώς η πρόσβαση στο Αισθητικό Δάσος του Υμηττού απαγορεύεται μετά τη δύση του ηλίου. Αν είσαι περιπατητής και γενναίος, θ’ ανέβεις ως εδώ ποδαράτος, για το φουλ της εξοχικής εμπειρίας, μέσα από μια καταπράσινη διαδρομή με θέα σε όλο το λεκανοπέδιο. Πορεία εύκολη και πολύ κοντά στον περιφερειακό της Καισαριανής, που θα σε οδηγήσει στο υπέροχο μοναστήρι.

Μέσα από τις τελευταίες καταπράσινες πλαγιές του Υμηττού, ανάμεσα από πεύκα, πλατάνια, κυπαρίσσια, ανεμώνες και μαργαρίτες, ο ολάνθιστος Επιτάφιος, ο μόνος στον οποίο απαγορεύονται τα κεριά, είναι μια απόκοσμη εμπειρία: ο θάνατος και ο οργασμός του εαρινού δάσους, σε μια αντίφαση και αρμονία ταυτόχρονα, συμπορεύονται στην πιο εξοχική περιφορά της πόλης.

Για τα νηστίσιμα της ημέρας, μονόδρομος η Καλοπούλα. Στη θέση ενός παλιού ιερού της Αφροδίτης και πλάι στην αρχαία πηγή της Καλοπούλας, το πανέμορφο πέτρινο αναψυκτήριο, που ανήκει στον δήμο, είναι σαν ταξίδι μακρινό και βουκολικό, με τα δέντρα, τις χελώνες, τα πουλάκια που τιτιβίζουν πάνω απ’ το κεφάλι σου, τοπίο δασένιο σαν έτη φωτός από την πόλη, ιδανικό για χουζούρι και τσιπουράκια κάτω από τη σκιά των πλατανιών. Σελφ σέρβις, οικονομικότατο, τίμιο, σπιτικό φαγητό, ωραίοι, χυλωμένοι γίγαντες και ό,τι από την κουζίνα της ημέρας σού πει ο μαυροπίνακας του μενού.

Στην Αιθιοπική Εκκλησία

Αν θέλεις να βιώσεις την πιο υπερκόσμια εμπειρία μιας Ανάστασης, η απόλυτη μυσταγωγία σε περιμένει στην Αιθιοπική Εκκλησία, στο Πολύγωνο (Μπόχαλη 12). Όλη η αιθιοπική κοινότητα, ντυμένη ομοιόμορφα με το ίδιο ένδυμα από λεπτή, λευκή γάζα και με καλυμμένα τα κεφάλια, προσέρχεται ξυπόλυτη από νωρίς, στις 8 το βράδυ. Στο μικρό, σκοτεινό εκκλησάκι με τη λιτή διακόσμηση, στο φως των κεριών, οι μορφές αναδύονται αιθέριες, καθώς οι πιστοί ψάλλουν χαμηλόφωνα, με τα τύμπανα να τους συνοδεύουν με τον υπόκωφο ήχο τους.

Με το πρώτο «Χριστός Ανέστη» στήνεται τρικούβερτο πανηγύρι, με ύμνους, τραγούδια και χορούς. Οι ήχοι από τα αφρικανικά κρουστά σε βρίσκουν κατευθείαν στο στομάχι ή στην καρδιά – ποτέ μια ορθόδοξη Ανάσταση δεν είχε τόσο αφρικανικό εξωτισμό. Οι Αιθίοπες, εκτός από πανέμορφη φυλή, είναι έξω καρδιά και συγκινούνται ιδιαίτερα όταν καταδέχεσαι την εκκλησιά τους.

Πολύ πιθανόν να βρεθείς καλεσμένος σε κάποιο σπίτι για τα μεθεόρτια, διαφορετικά έχω να σου προτείνω στη γειτονιά τον γυναικοκρατούμενο Ντελέζο, μια από τις καλύτερες ταβέρνες της πόλης, όπου πέντε γυναίκες μαγειρεύουν σπιτικά, ονειρεμένα μαγειρευτά και ψητά κρέατα, με μπόνους το σπιτικό κρασί, αφού ο Ντελέζος είναι από τους τελευταίους ταβερνιάρηδες που γεμίζει ακόμη τα βαρέλια του με το δικής του παραγωγής –και σύγχρονης οινοποίησης– κρασί.

Στη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού

Πάνω κάτω μισή ώρα από την Αγία Παρασκευή, η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού, σήμερα γυναικείο κοινόβιο, είναι ένα μοναδικό αναστηλωμένο πέτρινο μοναστήρι του 12ου αιώνα, σε ένα καταπράσινο σημείο του Υμηττού, με πανοραμική θέα σε όλο το λεκανοπέδιο, από τον Πειραιά και τη Σαλαμίνα μέχρι την Αρτέμιδα, που κόβει την ανάσα. Το παράξενο όνομά του το οφείλει στον κτήτορα και ηγούμενο Βασίλειο ή Ιωάννη Κυνηγό ή Φιλόσοφο, οπότε και οι μοναχοί το ονόμασαν «μονή του κυνηγού των φιλοσόφων».

Ίσως γι’ αυτό, τη δεκαετία του 1920, ο Νίκος Καζαντζάκης σκέφτηκε να ιδρύσει εδώ μια φιλοσοφική κοινότητα. Ιδανικό σημείο, μέσα στα πεύκα και τα κυπαρίσσια, για να φιλοσοφήσεις ή να αναστήσεις στο εκκλησάκι με την κατανυκτική ατμόσφαιρα και τις ψαλμωδίες των γυναικών μοναχών. Για τη μαγειρίτσα αλλά και τα μοναδικά ψητά, το θεϊκό κοκορέτσι, το κοντοσούβλι, την προβατίνα από την Ελασσόνα, το μαστόρικο μπιφτέκι, το λουκούμι αρνάκι, η λευκή, χαρούμενη αυλή στα Πλατάνια είναι το ιδανικό σημείο για ν' αφήσεις πίσω σου τη νηστεία.

Με δική σου ευθύνη
Η κατάνυξη, η ομορφιά και όλο το πασχαλινό παραμύθι σε περιμένουν και αλλού στην πόλη: στον Επιτάφιο στην αστική ατμόσφαιρα της πλατείας Καρύτση, στην Καπνικαρέα, με τη διαδρομή στο εμπορικό κέντρο, που συναντιέται με όλους τους Επιταφίους της περιοχής, στην πεντάμορφη Αγία Αικατερίνη της Πλάκας, με την πομπή του Επιταφίου να περιφέρεται στα γραφικά δρομάκια της γειτονιάς, στην Αγία Μαρίνα του λόφου των Νυμφών με θέα στην Ακρόπολη και τη φωτισμένη πόλη. Υπέροχη και η Ανάσταση στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου, εδώ όπου πρώτα προσγειώνεται το Άγιον Φως για να διαδοθεί στις εκκλησιές της πόλης, ή στον Άγιο Δημήτριο τον Λουμπαρδιάρη, στους πρόποδες του Φιλοπάππου.

Όμως, αν αναζητάς την κατάνυξη, θα τη χάσεις μέσα στα πλήθη του κόσμου που ξέρουν ήδη το μυστικό, θα χάσεις τις ψαλμωδίες και μαζί τ' αυγά και τα πασχάλια προσπαθώντας να σώσεις το μαλλί σου από τη λαμπάδα του διπλανού σου και ο συνωστισμός είναι τέτοιος που ποτέ δεν θα αντικρίσεις τον ιερέα ή το κατώφλι της εκκλησιάς. Ορισμένες φορές, η εκκλησία η πιο κοντινή είναι η καλύτερη επιλογή και ο πιο σύντομος δρόμος στην αχνιστή μαγειρίτσα που σε περιμένει στο σπίτι.

♦ Καστέλλο, Ευριπίδου 88, πλ. Κουμουνδούρου, 2103212789 Ατλαντικός, Αυλιτών 7, 2130330850
♦ Κουδουνάκι, Ήβης 15, 2103236909
♦ Λινού Σουμπάσης & Σια, Μελανθίου 2, Ψυρρή, 2103220300 Ευγενία, Βουλής 44Α, 2103214121 Milos, Kολοκοτρώνη 3-5, 2166003320 Ηanoi, Πετράκη 12, 2130451379
♦ Ντελέζος, Βαφειοχωρίου 51, Πεντάγωνο, 2106446438
♦ Φιλίππου, Ξενοκράτους 19, 2107216390 Saint Georges Lycabettus, Kλεομένους 2, 2107416000 Μεγάλη Βρετανία, 2103330000
♦ Πλατάνια, Μπουμπουλίνας 31, Αγ. Παρασκευή, 2106510156