Just Go Zero Tilos: Το πρωτοποριακό πρόγραμμα ανακύκλωσης στο ακριτικό νησί

Τήλος, ένα όμορφο νησί της Δωδεκανήσου, το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί της Μεσογείου, ενταγμένο στο δίκτυο Natura 2000. Ένα νησί που έχει αποσπάσει δύο ευρωπαϊκά βραβεία βιώσιμης ενέργειας, ενώ το 2020 κατέκτησε το 3ο βραβείο Responsible Island της ΕΕ, ύψους 100.000 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ένα ελληνικό νησί με το μεγαλύτερο ποσοστό ανακύκλωσης στον κόσμο, που οδεύει με γρήγορα βήματα στο να μετατραπεί στο πρώτο «πράσινο» νησί παγκοσμίως, με μηδενικά οικιακά απόβλητα. Ένα νησί που «έθαψε» τον χώρο ταφής των σκουπιδιών του και εκεί δημιούργησε ένα σύγχρονο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας (3Κ).

Με το που πατάει κάποιος το πόδι του στο γραφικό λιμάνι Λιβάδεια, με τη μεγάλη παραλία με τα καταγάλανα νερά και τα χαμηλά οικήματα, ενταγμένα αρμονικά στο περιβάλλον, αισθάνεται την ηρεμία που επικρατεί στο νησί. Μία όμορφη πινακίδα με το «Καλώς ήρθατε στο 1ο νησί μηδενικών αποβλήτων» και λίγο παρακάτω μία ξύλινη μικρή κατασκευή-αποθήκη με την ταμπέλα «Sailors Recycling Point», πάνω στην πόρτα, τραβάει αμέσως το μάτι και προϊδεάζει τον τουρίστα-επισκέπτη για την νοοτροπία που επικρατεί στο νησί σχετικά με την ανακύκλωση. Όλα αυτά αφορούν το Just Go Zero Tilos.

 

Τι είναι το πρόγραμμα Just Go Zero Tilos

Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα κυκλικής διαχείρισης αποβλήτων Just Go Zero Tilos καταργεί τους κάδους και άρχισε να εφαρμόζεται πιλοτικά με μεγάλη επιτυχία στο νησί από την 1η Δεκεμβρίου 2021, με την εξ ολοκλήρου χρηματοδότηση, τεχνολογία και τεχνογνωσία της Polygreen, σε άμεση συνεργασία με τον δήμο καθώς και την έγκριση και θερμή υποστήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Ο στόχος του προγράμματος είναι να μην μένει αποτύπωμα στο φυσικό περιβάλλον, κάτι που σημαίνει 100% εκτροπή από την ταφή των αποβλήτων και η Τήλος είναι το πρώτο νησί στον κόσμο που το πέτυχε.

Εμπνευστής του προγράμματος ο επιχειρηματίας και ιδρυτής της Polygreen, κος Αθ. Πολυχρονόπουλος, όραμα του οποίου είναι μία κοινωνία χωρίς απόβλητα, με την ανακύκλωση να αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο ενός νέου πολιτισμού και την επιτακτική ανάγκη επένδυσης σε αυτόν.

Έκανε το όραμά του πράξη, διαλέγοντας ένα μικρό ακριτικό νησί για να το εφαρμόσει, γνωστό για τις πρωτοπόρες πράσινες καινοτομίες του με στόχο, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «να δώσει η Τήλος το στίγμα αυτού του νέου παγκόσμιου πολιτισμού, τον πολιτισμό των νησιών του Νοτίου Αιγαίου». Ο άλλος πυλώνας του εγχειρήματος είναι η εκπαίδευση γιατί, όπως υπογραμμίζει ο κος Πολυχρονόπουλος, «ο πολίτης όταν έχει τη γνώση, έχει και την ατομική ευθύνη».

Από τον περασμένο Δεκέμβριο μοιράστηκε σε όλους τους κατοίκους και επιχειρήσεις του νησιού ο κατάλληλος εξοπλισμός για τα ανακυκλώσιμα και τα οργανικά απόβλητα (η ειδικά σχεδιασμένη μπλε τσάντα για όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά, αφού προηγουμένως έχουν πλυθεί, μία βιοδιασπώμενη σακούλα για τα οργανικά απόβλητα, μία για τα μη ανακυκλώσιμα και μεταλλικά δοχεία για τις γόπες τσιγάρων).

Οι άνθρωποι της Polygreen πηγαίνουν πόρτα-πόρτα σε κάθε σπίτι, εστιατόριο ή ξενοδοχειακή μονάδα για να ενημερώσουν και να εκπαιδεύσουν τον κόσμο και τρεις φορές την βδομάδα τα απόβλητα συλλέγονται και μεταφέρονται με ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα στην εγκατάσταση 3Κ, χώρος των πρώην ΧΥΤΑ, όπου γίνεται χειροδιαλογή σε 25 ροές, αποστείρωση και κομποστοποίηση. Το δε προσωπικό που ασχολείται σε αυτές τις διαδικασίες αποτελείται από κατοίκους του νησιού, γεγονός που ενισχύει τη διαφάνεια στο πρόγραμμα και την εμπιστοσύνη των πολιτών στο θέμα της ανακύκλωσης.

Το Just Go Zero Tilos προβλέπει επίσης την αξιοποίηση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων, όπως είδη ρουχισμού, παλιές συσκευές ή μικρά έπιπλα, τα οποία μεταφέρονται στο νέο Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών για να επισκευαστούν ή να γίνουν πρώτη ύλη για καλλιτεχνική δημιουργία. Το αμέσως επόμενο διάστημα, στο Κέντρο θα φιλοξενηθούν οι καλλιτέχνες The New Raw και Hypercompf, οι οποίοι θα αναδείξουν στην πράξη την έννοια του upcycling και της κυκλικότητας μέσα από καλλιτεχνικές δημιουργίες και εικαστικές εγκαταστάσεις εμπνευσμένες από τον τοπικό χαρακτήρα.

Το Just Go Zero Tilos ήδη καταγράφει εντυπωσιακά αποτελέσματα. «Ξεκινήσαμε με 75% εβδομαδιαία ανακύκλωση στα 10 σπίτια και φτάσαμε στο 86% στα 355 σπίτια ολόκληρου του νησιού», αναφέρει ο κος Πολυχρονόπουλος, ο οποίος επαινεί ιδιαίτερα το δύσκολο έργο αλλά και την επιμονή των ανθρώπων της Polygreen, προκειμένου να εκπαιδεύσουν τους κατοίκους της Τήλου στο πώς να μην παράγουν απόβλητα.

Αλλά ιδιαιτέρως εντυπωσιακή είναι η κινητοποίηση, η στήριξη και η ενεργή συμμετοχή της μικρής τοπικής κοινωνίας, η οποία από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε το πρόγραμμα και αυτός είναι ο βασικός παράγοντας της επιτυχημένης, έως τώρα, υλοποίησής του.

Η επίσημη παρουσία του προγράμματος έγινε το Σάββατο 8 Μαΐου στην ΠτΔ κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου, κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στο νησί, αλλά και την Τρίτη 10/5/22, σε ανοικτή εκδήλωση, παρουσία του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα και του Υπουργού Επικρατείας Άκη Σκέρτσου καθώς επίσης και σε επικεφαλής φορέων και δημοσιογράφους.

Η κα Σακελλαροπούλου και οι Υπουργοί επισκέφθηκαν τις εγκαταστάσεις της 3Κ και παρακολούθησαν τη διαδικασία διαλογής, δεματοποίησης και κομποστοποίησης, ανάλογα με το ρεύμα των αποβλήτων. Όλοι εξέφρασαν τον θαυμασμό τους για όλα όσα είδαν και άκουσαν, επαίνεσαν ιδιαίτερα τους μεγάλους πρωταγωνιστές τους εγχειρήματος − τους δημότες του νησιού και αναγνώρισαν την επιτακτική ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος για μία βιώσιμη οικονομία και μία ισότιμη κοινωνία.

«Σήμερα είναι ημέρα γιορτής για την Τήλο. Σήμερα γιορτάζουμε την ικανότητά μας να βάζουμε υψηλούς, ευγενείς στόχους, να τους υπηρετούμε με αφοσίωση και επιμονή και να τους πετυχαίνουμε μέσω συνεργασιών», δήλωσε ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, κος Χατζημάρκος, εξαίροντας την άριστη και αποδοτική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων για την επιτυχία του εγχειρήματος που είχε σαν αποτέλεσμα να πάψει το Νότιο Αιγαίο να είναι πρωταθλητής της Ελλάδος σε περιβαλλοντικά πρόστιμα από την Ε.Ε.

Είναι αυτονόητο ότι τα οφέλη του προγράμματος είναι πολλά για το περιβάλλον, για την κυκλική οικονομία, για την τουριστική ανάπτυξη, για την κοινωνία και ήδη το πρόγραμμα έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον άλλων δήμων καθώς επίσης οργανισμών και επιχειρήσεων που επιθυμούν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Τήλου.

Είναι δε γεγονός ότι «μέχρι σήμερα η διαχείριση απορριμμάτων αποτελούσε απόφαση με πολιτικό κόστος» ενώ, όπως αναφέρει ο κος Πολυχρονόπουλος, «το Just Go Zero μπορεί να έχει μόνο πολιτικά οφέλη». Συνεπώς, εκτός από την ιδιωτική πρωτοβουλία απαιτείται και πολιτική βούληση έτσι ώστε να οδηγηθούμε όλο και περισσότεροι σε μία αλλαγή κουλτούρας και μία νέα αντίληψη ζωής. Και όπως είναι το σλόγκαν της εταιρείας: Το μέλλον ξεκινάει από το μηδέν.

Τήλος: Λίγα λόγια για την ιστορία του νησιού

Η Τήλος είναι ένα μικρό νησί αλλά τεράστιο οικολογικό πάρκο με εκατοντάδες είδη πουλιών, λουλουδιών και βοτάνων.

Το νησί, σύμφωνα με τη μυθολογία, οφείλει το όνομά του στον Τήλο, γιο της Αλίας, αδελφής του Ήλιου. Όταν εκείνη αρρώστησε, ο Τήλος πήγε στο νησί για να μαζέψει τα διάσημα βότανα τα οποία θα την έκαναν καλά. Όταν η Αλία ανάρρωσε, ο Τήλος επέστρεψε στο νησί και έκτισε ιερό προς τιμή του Απόλλωνα - Ηλίου.

Τον 7ο αιώνα π.Χ. η Τήλος, μαζί με την Ρόδο, ίδρυσαν στη Σικελία την αποικία Γέλα και αργότερα υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Κατά τη βυζαντινή περίοδο το νησί, όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, περιήλθε στην κυριαρχία των Ιωαννιτών Ιπποτών. Το 1522 το κατέλαβαν οι Τούρκοι και το 1912 οι Ιταλοί. Η Τήλος ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1948.

Ένα νησί όπου έζησαν οι τελευταίοι νάνοι ελέφαντες της Ευρώπης, μέχρι την εξαφάνισή τους, πριν 3.500 χρόνια. Ευρήματά τους, μετά τις σχετικά πρόσφατες ανασκαφές (1971) στο σπήλαιο Χαρδακιό από τον καθηγητή Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας Νικόλαο Συμεωνίδη, βρίσκονται στο Παλαιοντολογικό Μουσείο κοντά στο Μεγάλο Χωριό, αλλά ταυτόχρονα χάρισαν στην Τήλο μία περίοπτη θέση στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης.

Ένα νησί, που υπήρξε πηγή έμπνευσης για ζωγράφους και ποιητές, αρχίζοντας από τη φημισμένη ποιήτρια των κλασικών χρόνων, Ηρίννα. Ένα νησί με απόκρημνες ακτές αλλά και μεγάλες αμμουδερές παραλίες, γραφικά χωριά, περιπατητικά μονοπάτια, μεσαιωνικά κάστρα, εκκλησιές με πανάρχαιες τοιχογραφίες, βυζαντινό μοναστήρι (Αγίου Παντελεήμονα) με αγιογραφίες του 13ου αιώνα, σπήλαια, εγκαταλειμμένο από το 1940 οικισμό (Μικρό Χωριό), ο οποίος θεωρείται πολιτιστικό μνημείο και βραχονησίδες, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη πουλιών.

Ένα νησί που ενώ διατηρεί τη φυσιογνωμία της Ελλάδας των προηγούμενων χρόνων, οι ανοικτόμυαλοι και με σύγχρονη νοοτροπία κάτοικοί του, έχοντας συνειδητοποιήσει το όφελος της προστασίας της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, εφαρμόζουν εδώ και χρόνια μία αξιέπαινη και καινοτόμα περιβαλλοντική και κοινωνική πολιτική.

Η δραστήρια και δυναμική δήμαρχος του νησιού κα Μαρία Καμμά Αλιφέρη συνεχίζει να βαδίζει πάνω στις παρακαταθήκες του εκλιπόντα δημάρχου, Τάσου Αλιφέρη (1951-2012), ο οποίος με τις προοδευτικές και ριζοσπαστικές απόψεις του και τις πρωτοβουλίες που πήρε, συνέβαλε στην καθολική αναμόρφωση και ανάπτυξη του νησιού, αλλάζοντας την ιστορία και την εικόνα του, χαρίζοντάς του έναν εναλλακτικό χαρακτήρα. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά «είμαστε καταδικασμένοι να πετύχουμε». Και το κατάφερε.